Dîvân-ı Hikmet’in Bilinmeyen Bir Yazmasında Bulunan Yeni Hikmetler

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 106, 561 - 580, 07.05.2021

Mehdi Rezaei

https://doi.org/10.22559/folklor.1409

Öz

Ahmet Yesevî, Türk kültürü ve edebiyatı üzerinde yoğun etkisi olan şairlerden
biridir. Yesevî, yüzyıllar boyunca Türk dünyasında birçok şaire ilham kaynağı
olmuş, sufiyane şiirde yol gösterici şair olarak rol oynamıştır. Günümüze kadar
Dîvân-ı Hikmet’in değişik nüshaları bulunmuş ve bu nüshalara dayanarak eserin
farklı baskıları yayımlanmıştır. Mihmannâme-yi Buhara gibi tarihî kaynaklarda
Dîvân-ı Hikmet’in eski yazmalarından söz edilmişse de elimizdeki yazmalar
çoğunlukla on dokuzuncu yüzyılda istinsah edilmiştir. Birbirinden farklılıklar
gösteren bu yazmalarda genellikle diğer şairlerden de hikmetler bulunmaktadır. Bu
çalışmada Dîvân-ı Hikmet’in İran Millî Kütüphanesi›nde bulunan yeni bir yazması
üzerinde durulmuş; yazmanın özelliklerinden bahsedilmiş, gereken durumlarda
yayımlanmış diğer yazmalarla karşılaştırılmıştır. 190 sayfadan oluşan bu yazma,
günümüze kadar neşredilmiş yazmalardan bazı farklılıklar göstermekte, diğer
yazmalarda görülmeyen kimi hikmetleri içermektedir. Mahlaslarından dolayı
Yesevî’ye ait olmadığı anlaşılan 10 hikmet dışında elimizdeki yazmada 60 hikmet
ve bir münacat bulunmaktadır. Bu hikmetlerin 16’sı diğer nüshalarda bulunmayan
hikmetlerdir. Yaklaşık 370 beyitten oluşan söz konusu yeni hikmetler, hiç kuşkusuz
Dîvân-ı Hikmet’e yeni bir boyut kazandıracaktır

Anahtar Kelimeler

divan-ı hikmet, yeni yazma, İran milli kütüphanesi

Kaynakça

• Argunşah, M. (2013). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit.
• Bakırcı, F. (2020). Yesevi şairi Şems-i Asi’nin yetimnamesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, (70), 29-78.
• Bice, H. (2020). Dîvân-ı Hikmet. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Dehkhoda, A. A. (1993). Loghatnâme (Sözlük) Tahran: Tahran Üniversitesi.
• Eckmann, J. (2017). Çağatayca el kitabı. (G. Karaağaç, Çev.) Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Eraslan, K. (1993). Dîvân-ı Hikmet’ten seçmeler. Ankara: Kültür Başkanlığı.
• Eraslan, K. (1989). Ahmed Yesevi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, ( 2), 159-161.
• Eraslan, K. (2016). Yesevî’nin Fakr-nâmesi. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi.
• Ercilasun, A. B. (2008). Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu Z. (2018). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lûgati’t-Türk giriş-Metin-ÇeviriNotlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Gedik, s. (2010). Baba Rahim Meşreb’in kitab-ı mebde-i nur mesnevisi (İnceleme-Metin-GramerDizin). Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Köprülü, F. (1976). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Moin, M. (2005). Farhang-é Fārsî (Farsça sözlük) Tahran: Rāh-i Roşd.
• Oğuz, Ö. (2016). Ahmed Yesevi: Anlatılan hayat ve adına üretilen hikmet. Millî Folklor, (112)5-14.
• Petek, E. ve Dağıstan S. (2017). Dîvân-ı Hikmet’in yeni bir nüshası Kökşetav nüshası. Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, ( 43), 207-233.
• Sotoudeh, M. (1355/1974). Mihmannâme-yi Buhara. Tahran: Bungâh-ı tercüme ve neşr-i kitâb. Tatcı, M. vd. (2016). Dîvân-ı hikmet. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi.
• Tulum, M. M. (2019). Dîvân-ı hikmet. İstanbul: Ketebe.
• Tosun, N. ve Eraslan, K. (2019). Hoca Ahmet Yesevî külliyâtı. (Z. Güngör, Ed.) Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi.
• Tosun, N. (2013). Yeseviyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 43, 487-490.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim.