Kırmızı Başlıklı Kız’ın Edebiyattan Sinemaya Yazmalı Olarak Yolculuğu

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 106 Özel Ek, 147 - 169, 11.10.2021

Süreyya Elif Aksoy

https://doi.org/10.22559/folklor.1757

Öz

Makale, Cengiz Aytmatov’un Selvi Boylum Al Yazmalım adıyla Rusçadan
Türkçeleştirilmiş öyküsü ile aynı adla Atıf Yılmaz’ın yönetmenliğinde ve Ali
Özgentürk’ün senaryosu ile yapılmış sinema uyarlamasının, “Kırmızı Başlıklı
Kız” masalının Grimm Kardeşler varyantı ile hem biçimsel bakımdan metinlerarası
ilişkiler içinde olduğunu hem de kadın bedeninin ve cinselliğinin
denetlenerek ataerkil aile yapısı içinde sınırlanması bağlamında benzer bir
toplumsal ve ahlaki işlev üstlendiğini göstermektedir. İncelemede söz konusu
üç metin sırasıyla, olay örgüsü, metinlerarası bağları görünür kılan işaretler ve
birey-toplum çatışması ekseninde karakterlerin oluşumu açılarından ele alınmıştır.
“Kırmızı Başlıklı Kız”da metaforik bir anlatımla sunulan ibret hikâyesi, sözü
edilen roman ve filmde doğrudan ifade edilmiştir. Kadının, arzulayan ve arzularının
peşinde ev dışında deneyimler yaşayan bir özne olarak var olma çabası
ile edilgin bir arzu nesnesi olarak ev içinde tutulmasına yönelik baskı
arasındaki gerilim, ikinciden yana sonuçlanır. Genç kız, bireysel istekleri ile
toplumsal ödevleri arasındaki çatışmayı, arzularını bastırıp erkek egemen yapı
içindeki konumunu ve annelik kimliğini kabullenmek yoluyla sonuçlandırır ve
böylelikle erginlik eşiğini geçer. Bu üç metin arasındaki bağları ortaya çıkartırken,
“Kırmızı Başlıklı Kız” varyantları ve uyarlamaları hakkındaki çeşitli gözlemler
ve yorumların yanı sıra, olağanüstü masallardaki karakterlerin işlevleri
üzerine geliştirilmiş kavramsallaştırmalardan ve modernlik ile cinsellik tarihi
hakkındaki bazı saptamalardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

selvi boylum al yazmalım, kırmızı başlıklı kız, toplumsal cinsiyet, masal, öykü, film

The Journey of the Little Red Riding Hood from Literature to Cinema as the Girl with the Red Scarf

Öz

Cengiz Aytmatov’s story Selvi Boylum Al Yazmalım, translated from Russian
into Turkish, and the film adaptation of the same name, directed by Atıf Yılmaz
and with the screenplay by Ali Özgentürk, have both formal and intertextual
relations with the Grimm Brothers variant of the fairy tale “Little Red Riding
Hood”. This article displays these relations as well as discuss that these three
texts serve a similar social and moral function in the context of controlling and
limiting the female body and sexuality within the patriarchal family structure.
The study is structured on a comparative close reading of the three texts,
in terms of plot, signs that make intertextual ties visible, and the formation
of characters on the axis of individual-society conflict. The moral tale
metaphorically conveyed in the “Little Red Riding Hood” is directly expressed
in the aforementioned story and film. The tension between the woman’s effort to
exist as a subject who desires and experiences the consequences of her desires
outside the home and the forces which try to keep her at home as a passive
object of desire, is resolved to the benefit of the latter. The maiden resolves
the conflict between her individual desires and her social duties, by accepting
her domestic role and maternal identity within the boundaries of the maledominated family, hence she crosses the threshold of puberty. While revealing
the links between these three texts, various observations and interpretations on
the “Little Red Riding Hood” variants and adaptations, as well as theoretical
conceptualizations on the functions of characters in fairy tales were used
together with an insight on the history of modernity and sexuality.

Anahtar Kelimeler

red scarf, gender, tale, short story, film

Kaynakça

• Akmataliyev, A. (1998). Cengiz Aytmatov’un dünyası. Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi. Aytmatov, C. (1974). Selvi boylum al yazmalım. Bütün eserleri II (ss. 178-290). (M. E. Gözlü. Çev.) Cem.
• Aytmatov, C. (2018). Selvi boylum al yazmalım. (M. Özgül. Çev.) Nora.
• Bettelheim,B.(2019).Masalların Büyüsü: Masalların İşlenişi, Önemi ve Psikanalitik Anlamları.(S.G. Elibal. Çev.) İnkılâp.
• Boratav, P.N. (2000). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek.
• Boratav, P.N. (2002). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. Tarih Vakfı.
• Duggan, A. E., Haase, D. & Callow, H. (2016). Folk tales and fairy tales: Traditions and texts from around the world. Greenwood.
• Dundes, A. (Ed.) (1989). Little red riding hood: A casebook. Wisconsin Üniversitesi.
• Foucault, M. (2018). Cinselliğin tarihi. (H. U. Tanrıöver. Çev.) Ayrıntı.
• Grimm, J. ve Grimm, W. (2014). Little red cap. İçinde: J. Zipes (Ed.) The original folk and fairy tales of the Brothers Grimm: the complete first edition (J. Zipes, Çev), (ss. 85-88). Princeton Üniversitesi.
• Grimm, J. ve Grimm, W. (2015). Kırmızı başlıklı kız. Grimm Kardeşlerden seçme masallar (s. 63-66) (M. Tüzel., Çev.), İş Bankası Kültür.
• Haase, D. (2004 a). Faminist fairy-tale scholarship. İçinde: D. Haase (Ed.), Fairy tales and feminism: New approaches (ss. 1-36). Wayne Devlet Üniversitesi.
• Kefeli, E. (2009). Cengiz Aytmatov ve Yaşar Kemal’de dramatik öge olarak tasvirler.
• İçinde: R. Korkmaz (Ed.), Cengiz Aytmatov (ss. 189-197). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kolcu, A.İ. (2002). Bozkırdaki bilge: Cengiz Aytmatov. Akçağ.
• Korkmaz, R. (2004). Aytmatov anlatılarında eriştirici/dönüştürücü üç temel değer: Emek ve empati/ türküler/aşk. İçinde: Cengiz Aytmatov doğumunun 75. yılı için armağan (ss.167-195). Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi.
• Ölçer-Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak: Masallarda toplumsal cinsiyet ve mekân İlişkisi. Geleneksel.
• Özgentürk, A. (2018). Gizli defterlerim. Kırmızı Kedi.
• Pekerman, S. (2012). Film dilinde mahrem: Ulusötesi sinemada kadın ve mekân temsili. Metis.
• Perrault, C. (1989). Little red riding hood. İçinde: A. Dundes (Ed.), Little Red Riding Hood: A casebook (ss. 4-6). Wisconsin Üniversitesi.
• Propp, V. (2017). Masalın biçimbilimi. (M. Rifat, S. Rifat Çev.) İş Bankası Kültür.
• Rowe, K. E. (1979) Feminism and fairy tales. Women’s Studies: An inter-disciplinary journal, 6:3, 237- 257, DOI: 10.1080/00497878.1979.9978487
• Shavit, Z. (1989). The concept of childhood and children’s folktales: Test Case-Little Red Riding Hood. İçinde: A. Dundes (Ed.), Little Red Riding Hood: A casebook, (ss. 132-158). Wisconsin Üniversitesi.
• Stearns, P. (2016). Cinselliğin kısa tarihi. (H. Dikmen. Çev.) Dedalus.
• Ükübeva, L. (2019, Ocak). Cengiz Aytmatov. Türk Edebiyatı, 543, 45-51.
• Yılmaz, A. ve Özgentürk, A. (1977). Selvi Boylum al yazmalım. Çiçek Film ve Gala Film.
• Zipes, J. (1993). Prologue: Framing Little Red Riding Hood. İçinde: J. Zipes (Ed.), The trials and tribulations of Little Red Riding Hood, (s. 1-88). Routledge.
• Elektronik kaynaklar : URL-1: Birkalan-Gedik, H. (2006, 10 Ekim). [Donald Haase, Fairy tales and feminism: New approaches için kitap tanıtımı]. Journal of Folklore Research. (Erişim tarihi: 5 Nisan 2021) (https://jfr.sitehost. iu.edu/review.php?id=252)
• URL-1: Kahraman, A. (2016). Cengiz Aytmatov. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt.1, 147-149. (Erişim tarihi: 21 Aralık 2020) (https://islamansiklopedisi.org.tr/aytmatov-cengiz)