Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

A Historical Travel from Polysemy to Homonymy

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 109, 115 - 136, 01.02.2022
https://doi.org/10.22559/folklor.1787

Öz

In this study, the process of becoming homonymy due to the expansion of meaning within the historical journey of polysemy, which are actually very meaningful and based on the same origin, in the Turkish Dictionary of the Türk Dil Kurumu, was examined. Homonymy; it is defined as words whose phone and spelling are the same and their meanings are different. In polysemy words involve more than one meaning. While there is a single origin in polysemy words, there are more than one but related meanings, in homonyms, there are at least two different origins and different meanings from each other.
Tagged with the general scanning model in the Turkish Dictionary, acımak, ağıl, ağız, ağmak, altıparmak, basılmak, biçim, bir bir, bitmek, boy, bozuk, çakmak, çil, çöğür, dayak, dikilmek, dikmek, dil, dokunma, dokunmak, dokunuş, el, gen, güç, günlük, öz, sağ, sormak, ters, terslemek, uçuk, uğur, uz, yaş, yaşlı, yazı, yazmak, yordurmak, yormak, yorulmak have turned into polysemy from homonymy.
In the spelling of homonymys in the dictionary, to two separate lexical entry and (I) (II) roman numerals form besides homonymys is preferred. Expanded meanings of polysemys are shown with the numbers 1, 2, and 3 at the beginning of generally prioritizing the basic meaning. Based on the etymology and historical dictionaries of the determined 40 words, it has been determined that the dictionary units of the polysemy words with the same origin are decomposed through the expansion and change of meaning over time and become polysemy.

Kaynakça

  • Ahanov, K. (2008). Dil biliminin esasları. Murat Ceritoğlu (Akt.) Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Akar, Ali (2019). Düşünen Türkçe. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Aksan, D. (2009). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III indeks Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce (Haz.) İstanbul: Edebiyat Fakültesi.
  • Ata, A. (1998). Nechü’l-Feradis III dizin-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Clauson, G. (1962). The concept of “Strength” in Turkish. Németh Armağanı, Sayı 191, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 93-101.
  • Clauson, Sir G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. London: Oxford University.
  • Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro.
  • Eyuboğlu, İ. Z. (2017). Türk Dilinin etimoloji sözlüğü. İstanbul: Say.
  • Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime giriş. İstanbul: Multilingual.
  • Hartmann, R.R.K., James, G. (1998). Dictionary of lexicography. London: Routledge.
  • Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin.
  • İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, A. S., (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
  • Karaağaç, G. (2013). Anlam (anlam bilimi ve iletişim). İstanbul: Kesit.
  • Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar-ilkeler-teknikler. 23. bs., Ankara: Nobel.
  • Palmer, F.R. (2001). Semantik yeni bir anlambilim projesi. Ramazan Ertürk (Çev.) Ankara: Kitâbiyât.
  • Tarama Sözlüğü: XIII. yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklarıyla (2009). Ömer Asım Aksoy, Dehri Dilçin (Haz.) 3. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Tietze A. (2002). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı I A-E. İstanbul: Simurg.
  • Tietze A. (2009). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı F-J. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
  • Toklu, O. (2003). Dilbilime giriş. Ankara: Akçağ.
  • Türkçe Sözlük (2011). Şükrü Halûk Akalın vd., (Haz.) 11. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Ullmann, S. (1970). Semantics an introduction to the science of meaning. Oxford: Alden.
  • Üçok, N. (2004). Genel dilbilim (lengüistik). İstanbul: Multilingual.
  • Türk Dil Kurumu, Erişim Tarihi 17.03.2021, https://sozluk.gov.tr/
  • Nişanyan S., Erişim Tarihi 20. 01. 2021, https://www.nisanyansozluk.com/?k=%C3%A7ap

Çok Anlamlılıktan Eş Adlılığa Doğru Tarihsel Bir Yolculuk

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 109, 115 - 136, 01.02.2022
https://doi.org/10.22559/folklor.1787

Öz

Bu çalışmada, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük’te yer alan aslında çok anlamlı ve aynı kökene dayanan eş adlıların tarihsel yolculukları içinde anlam genişlemelerinden kaynaklı olarak eş adlı duruma gelme süreçleri incelenmiştir. Eş adlılar; sesleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcükler olarak tanımlanmaktadır. Çok anlamlılık, bir sözcüğün birden fazla anlamı karşılamasıdır. Çok anlamlı sözcüklerde tek köken, birden fazla ama birbiriyle ilintili anlam söz konusuyken eş adlı sözcüklerdeyse birbirinden farklı en az iki köken ve farklı anlamlar söz konusudur.
Türkçe Sözlük’ten genel tarama modeliyle fişlenen acımak, ağıl, ağız, ağmak, altıparmak, basılmak, biçim, bir bir, bitmek, boy, bozuk, çakmak, çil, çöğür, dayak, dikilmek, dikmek, dil, dokunma, dokunmak, dokunuş, el, gen, güç, günlük, öz, sağ, sormak, ters, terslemek, uçuk, uğur, uz, yaş, yaşlı, yazı, yazmak, yordurmak, yormak, yorulmak sözcüklerinin çok anlamlılıktan eş adlığa dönüştüğü tespit edilmiştir.
Sözlükte eş adlı sözcüklerin yazımında, iki ayrı madde başı ve eş adlı sözcüğün yanına (I) (II) romen rakamları biçimi tercih edilmiştir. Çok anlamlı sözcüklerin genişlemiş anlamları ise tek madde başında 1, 2, 3 rakamlarıyla gösterilmiştir. Tespit edilen 40 sözcüğün -etimoloji ve tarihî sözlüklerden yola çıkılarak- aslında kökeni aynı olan, çok anlamlı sözcüklerin zamanla anlam genişlemeleri yoluyla sözlük birimlerinin birbirinden uzaklaştığı ve eş adlı duruma geldiği belirlenmiştir.

Kaynakça

  • Ahanov, K. (2008). Dil biliminin esasları. Murat Ceritoğlu (Akt.) Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Akar, Ali (2019). Düşünen Türkçe. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Aksan, D. (2009). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III indeks Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce (Haz.) İstanbul: Edebiyat Fakültesi.
  • Ata, A. (1998). Nechü’l-Feradis III dizin-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Clauson, G. (1962). The concept of “Strength” in Turkish. Németh Armağanı, Sayı 191, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 93-101.
  • Clauson, Sir G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. London: Oxford University.
  • Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro.
  • Eyuboğlu, İ. Z. (2017). Türk Dilinin etimoloji sözlüğü. İstanbul: Say.
  • Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime giriş. İstanbul: Multilingual.
  • Hartmann, R.R.K., James, G. (1998). Dictionary of lexicography. London: Routledge.
  • Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin.
  • İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, A. S., (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
  • Karaağaç, G. (2013). Anlam (anlam bilimi ve iletişim). İstanbul: Kesit.
  • Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar-ilkeler-teknikler. 23. bs., Ankara: Nobel.
  • Palmer, F.R. (2001). Semantik yeni bir anlambilim projesi. Ramazan Ertürk (Çev.) Ankara: Kitâbiyât.
  • Tarama Sözlüğü: XIII. yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklarıyla (2009). Ömer Asım Aksoy, Dehri Dilçin (Haz.) 3. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Tietze A. (2002). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı I A-E. İstanbul: Simurg.
  • Tietze A. (2009). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı F-J. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
  • Toklu, O. (2003). Dilbilime giriş. Ankara: Akçağ.
  • Türkçe Sözlük (2011). Şükrü Halûk Akalın vd., (Haz.) 11. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Ullmann, S. (1970). Semantics an introduction to the science of meaning. Oxford: Alden.
  • Üçok, N. (2004). Genel dilbilim (lengüistik). İstanbul: Multilingual.
  • Türk Dil Kurumu, Erişim Tarihi 17.03.2021, https://sozluk.gov.tr/
  • Nişanyan S., Erişim Tarihi 20. 01. 2021, https://www.nisanyansozluk.com/?k=%C3%A7ap
Toplam 26 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Dil Çalışmaları
Bölüm Araştırma Makaleleri - Research Articles
Yazarlar

Hadra Kübra Erkınay Tamtamış 0000-0003-1469-0404

Yayımlanma Tarihi 1 Şubat 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Cilt: 28 Sayı: 109

Kaynak Göster

APA Erkınay Tamtamış, H. K. (2022). Çok Anlamlılıktan Eş Adlılığa Doğru Tarihsel Bir Yolculuk. Folklor/Edebiyat, 28(109), 115-136. https://doi.org/10.22559/folklor.1787

Derginin yayım dili Türkçe ve İngilizce’dir, ayrıca Türkçe de olsa tüm basılan makalelerin başlık, öz ve anahtar sözcükleri İngilizce olarak da makalede bulunur. Hakemlerden onay almış Türkçe makaleler için 750-1000 sözcükten oluşan genişletilmiş özet (extended summary) gereklidir. Elektronik çeviriler kabul edilmez.
Dergi TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ ile diğer pek çok dizin tarafından taranmaktadır. Scimagoe quartile değeri: Q2 'dir:

TR DIZIN 2020 Etik Kriterleri kapsamında, dergimize 2020 yılından itibaren etik kurul izni gerektiren çalışmalar için makalenin yöntem bölümünde ilgili Etik Kurul Onayı ile ilgili bilgilere (kurul-tarih-sayı) yer verilmesi gerekecektir. Bu nedenle dergimize makale gönderecek olan yazarlarımızın ilgili kriteri göz önünde bulundurarak makalelerini düzenlemeleri önemle rica olunur.

Alan Editörleri/ Field Editörs

Halkbilimi/Folklore
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik (JohannWolfgang-Goethe İniversitet-birkalan-gedik@m.uni-frankfurt.de)
Prof.Dr. Ali Yakıcı (Gazi Üniversitesi-yakici@gazi.edu.tr)
Prof.Dr. Aynur Koçak (Yıldız Teknik Üniversitesi-nurkocak@yildiz.edu.tr)
Prof.Dr. Işıl Altun ( (Regensburg Üniversitesi/Kocaeli Üniversitesi-İsil.Altun@zsk.uni-regensburg.de)
Edebiyat/Literature
Prof.Dr. Abdullah Uçman (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi -emekli-29 MayısÜniversitesi-abdullahucman@29mayis.edu.tr
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz (Ardahan Üniversitesi-emekli-Kafkasya Üniversiteler Birliği -KÜNİB-r_korkmaz@hotmail.com)
Prof.Dr. Emel Kefeli (Marmara Üniversitesi-emekli-İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi-ayseemelkefeli @gmail.com)
Antropoloji/Anthropology
Prof.Dr. Hanife Aliefendioğlu (Doğu Akdeniz Üniversitesi-hanife.aliefendioglu@emu.edu.tr)
Prof. Dr. Şebnem Pala Güzel (Başkent Üniversitesi-sebnempa@baskent.edu.tr)
Prof.Dr. Derya Atamtürk Duyar (İstanbul Üniversitesi-datamturk@istanbul.edu.tr)
Prof.Dr. Meryem Bulut (Ankara Üniversitesi-meryem.bulut@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Language-Linguistics
Prof.Dr. Nurettin Demir (Hacettepe Üniversitesi-demir@hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Aysu Erden (Maltepe Üniversitesi-aysuerden777@gmail.com)
Prof.Dr. Sema Aslan Demir (Hacettepe Üniversitesi-semaaslan@hacettepe.edu.tr)