Dromos ve Mitos Kesişiminde Değişen Otomobil Folkloru

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 113, 69 - 94, 01.02.2023

Işıl Tombul

https://doi.org/10.22559/folklor.2334

Öz

Otomobil folkloru, otomobil yazıları ile karşımıza çıkan bir kent folklorudur. Bu çalışmada dromo-mitik bağlamda otomobil folklorundaki değişime bakılmıştır.
Dromoloji kuramı kentleşme ortamında, insan ve teknik arasında oluşan anlamı ve bu anlam inşasında yaratılan modern mitlerini çözümlememizi sağlar. Teknoloji,
şehirleşme, modernleşme ve folklorun kesişim noktasında dromo-mitik bağlamsal yapıyı ortaya koyabilmek amacıyla boylamsal çalışmalar (longitudinal studies) tekniğiyle iki farklı dönemden veriler toplanmıştır. Zamansal bir dilimleme yapabilmek için on yıllık arayla 2004-2008 ve 2014-2018 tarihlerinde İzmir trafiğinde araştırmacı tarafından toplanan otomobil yazıları, William Bascom’un folklorun dört işleviyle nitel olarak analiz edilmiştir. Diğer yandan otomobil folkloru konusunda öncü çalışmalara sahip olan İlhan Başgöz’ün bu dört işleve eklediği protesto işlevi de kullanılmıştır. Ayrıca veriler, metin madenciliğinde n-gram adı verilen tokenleme (tokenization) tekniğiyle unigram, bigram, trigrama bölünerek sık kullanılan sözler ve öne çıkan markalar elde edilmiş, kullanım frekanslarına bakılmıştır. Gerek çalışmanın kendi içindeki dönemler arasındaki fark gerekse bu alanda öncü araştırmalar yapan halkbilimcilerin çalışmaları arasında fark dikkat çekmektedir. Veriler göstermektedir ki kentleşme sürecinde kente göç edenlerin üçüncü kuşağı olan torunları artık şehre ekonomik ve kültürel açıdan entegre olurken diğer yandan insanların kendini sosyal medya gibi ifade etme yollarının çoğalmasıyla otomobil yazıları azalmaya ve simgesel kullanımlara yerini bırakmaya başlamıştır. Yazılardan simgelere, kamyonlardan ikonik markalara doğru yaşanan değişim, yeni dönemin zaman ve mekân bağlamsalları içinde otomobil folklorunun kendini yeniden ürettiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Otomobil folkloru, Otomobil yazıları, dromoloji

The Changing Automobile Folklore at the Interception of Dromos and Mythos

Öz

Automobile folklore is an urban folklore consisting of stickers on the bumpers of automobile. The change in automobile folklore in the framework of dromomyth has been examined. We may examine the modern myths we come across in the process of constructing meaning between man and technology in urbanization according to the dromology theory. Data were gathered from two separate periods using the longitudinal research approach in order to reveal the dromo-mythical contextual structure at the intersection of technology, urbanization, modernization, and folklore. The four roles of folklore identified by William Bascom were used to qualitatively examine automotive writings that the researcher had gathered in Izmir traffic between 2004 - 2008 and 2014 - 2018 with ten-year intervals. Furthermore, by partitioning the data into unigram, bigram, and trigram using the text mining tokenization technique known as n-gram, commonly used words and significant brands were obtained, and usage frequencies were examined. Significant differences exist between the studies of the folklorists who conducted the early studies in this topic as well as between the times within the study itself. The results illustrate that while the third generation or the grandchildren of those who immigrated to the city during the urbanization process are now economically and culturally integrated into the city, automobile writings have started to decline and left their places to symbolic uses due to the increase in self-expression channels like social media. The transition from texts to symbols and from trucks to recognizable iconic brands demonstrates how vehicle folklore endures within the new era’s temporal and spatial constraints.

Anahtar Kelimeler

Automobile folklore, bumper stickers, dromology

Kaynakça

• Apollodorus. (1921). The library (Sir J. G. Frazer, Çev.) William Heinemann.
• Attfield, J. (2000). Wild things: The material culture of everyday life. Berg.
• Aylan, G. (1981). Ömür biter yol bitmez: Taşıt edebiyatı-taşıt folkloru. May.
• Barthes, R. (1991). Mythologies (A. Lavers, Çev.) The Noonday.
• Bascom, W. R. (1954). Four functions of folklore. The Journal of American Folklore, 67 (266), 333- 349.
• Başgöz, İ. (1986). Folklor yazıları. Adam.
• Başgöz, İ. (1996). Protesto: Folklorun beşinci işlevi (fonksiyonu). (Ö. Çobanoğlu, M. Özarslan, Ed.) Folkloristik Umay Günay Armağanı, Akçağ, 1-4.
• Başgöz, İ. (2002). Giriş (M. Azadovski, Yazar), (İ. Başgöz, Çev) Sibirya’dan bir masal anası, Kültür Bakanlığı, 1-43.
• Başgöz, İ. (2005). Ömür biter yol bitmez: Bir iletişim olayı olarak taşıt yazıları. (G. Pultar, T. Erman, Der.) Türk(iye) Kültürleri, Tetragon, 39-66.
• Başgöz, İ. (2008a). Türkü. Pan.
• Başgöz, İ. (2008b). Yük taşımıyoruz sevgi taşıyoruz. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Cemiloğlu, M. (2002). Kamyon yazıları ve geleneksel kültürümüz. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1), 69-82.
• Chaney, D. (2002). Cultural change and everyday life. Palgrave.
• Clarke, D. (2007) Driving women: Fiction and automobile culture in twentieth- century America. Johns Hopkins University.
• Dundes, A. (1980). Interpreting folklore. Indiana University, 1-20.
• Dundes, A. (2003). Doku, metin ve konteks (M. Ekici, Çev.), (G. Ö. Eker, M. Ekici, M. Ö. Oğuz, N. Özdemir, Haz.) Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar. Geleneksel, 67-90.
• Easlea, B. (1981). Science and sexual oppression. Weidenfeld & Nicolson.
• Ergüven, M. (2000). Çağdaş Kentauros. Cogito, 24, 133-138.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. Remzi.
• Faulkner, W. (2001). The technology question in feminism: A view from feminist Technology studies. Women’s Studies International Forum, 24 (1), 79–95.
• Featherstone, M. (2005). Intoroduction. (M. Featherstone, N. Thrift, J. Urry, Ed.) Automobilities, Sage, 1-24.
• Gümüşlü, A. (1995). Kent içi ulaşımda ticari araçlar üzerinde rastladığımız kitsch yazılar [Yayımlanmamış yüksek lisans sanat eseri raporu] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güneş, S. (2012). Türk toplumu ve otomobil. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 213-230.
• Hesiodos. (1977). Hesiodos eseri ve kaynakları (S. Eyüboğlu, A. Erhat, Çev.) Türk Tarih Kurumu.
• Lefebvre, H. (1971). Everyday life in the modern world (S. Rabinovitch, Çev.) Harper Torchbooks.
• Lewis, S. (2005). Main street. Icon.
• Malinowski, B. (1926). Myth in primitive pyschology. W.W. Norton & Company.
• McLuhan, M. (1964). Medium is the message. MIT.,
• McMurdo, G. (2000). Kenti sürmek. Cogito, 24, 183-197.
• Nietzsche, F. (1872). Die geburt der tragödie aus dem geiste der musik. E. W. Fritzsch.
• Nietzsche, F. (1917). Der wille zur macht: Eine auslegung alles geschehens. Alfred Kröner. Ong, W. (1982). Orality and Literacy. Methuen. , Pervanchon, M. (2000). Beden için başka bir yer ve başka bir zaman. Cogito, 24, 141-150.
• Propp, V. (1997). Theory and history of folklore (A. Y. Martin, R. P. Martin vd., Çev.) University of Minnesota.
• Sachs, W. (1992). For love of the automobile: Looking back into the history of our desires (D. Reneau, Çev.) University of California.
• Silge, J. ve Robinson, D. (2017). Text mining with R: A tidy approach. O’Reilly Media, Inc. Tanrıbağı, M. İ. (2011). Hermetik bilge pitagoras. Hermes.
• Tan, N. (1976). Taşıt folklor ve etnografyasına dair bir araştırma. Türk Etnografya Dergisi, 15, 93- 100.
• Tekeli, İ. (2000). Araba sevdası. Cogito, 24, 96-105.
• Urry, J. (2005). The “system” of automobility (M. Featherstone, N. Thrift, J. Urry, Ed.) Automobilities. Sage, 25-40.
• Vasconcellos, E. A. (1997). The demand for cars in developing countries. Transportation Research A, 31 (3), 245-258.
• Virilio, P. (2006). Speed and politics. Semiotext(e).
• Virilio, P. (2007). Negative horizon: An essay in dromoscopy. Continuum.
• Welbers, K.; Van Atteveldt, W.; Benoit, K. (2017). Text analysis in R. Communication Methods and Measures, 11 (4), 245-265.
• Woodward, I (2007). Understanding material culture. Sage.
• Yılmaz, A. (2018). Araba arkası yazılar ve folklorun beş işlevi. Millî Folklor, 15 (118), 49-62.
• Yücel, T. (2000). Otomobil ve insanbiçimsellik. Cogito, 24, 151-158.