A Mountain Village of İzmir: An Ethnohistorical Study of Yamanlar and the Yamanlar Yuruks

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 115, 945 - 966, 31.07.2023

Ozan Uştuk Yasemin Özcan Gönülal

https://doi.org/10.22559/folklor.2394

Öz

This study examines the history, language, social, and economic transformation of
the Yuruks living in the Yamanlar Village located in the Karşıyaka district, where
there is relatively little
information in the literature despite its proximity to the Izmir city center. Information
collected from the Ottoman Era cemetery adjoining the village reveals that the
Yamanlar Yuruks have lived here for at least 400 years. Mount Yamanlar, where
the village is located, is of great importance because of its ancient history, as it
witnessed the founding of Izmir (Smyrna). The social and economic lifestyle in the
village has transformed as the city expanded toward residential areas atop Mount
Yamanlar. The loss of traditional livelihood practices challenged the villagers and
severely influenced their customs, which might be considered valuable pieces of
cultural heritage. In this study, we conducted fieldwork, during which various data
collection methods and techniques were employed to describe daily life in the
village. Within the scope of this study, semi-structured and unstructured interviews
were conducted with the local people, and an oral historical study was carried
out. With this method, we aimed to present an ethnohistorical description of the
Yamanlar Village by trying to establish a balance between the analysis of both
written documents and oral data to make sense of the social and economic change
it has undergone and to contribute to the literature on Izmir Yuruks.

Anahtar Kelimeler

Yamanlar village, Yamanlar Yoruks, ettnohistorical research

İzmir’in Bir Dağ Köyü: Yamanlar ve Yamanlar Yörükleri Üzerine Etnotarihsel Bir İnceleme

Öz

Bu çalışmada, İzmir kent merkezine çok yakın mesafede olmasına rağmen literaürde
hakkında son derece sınırlı bilgi bulunan Karşıyaka ilçesine bağlı Yamanlar
Köyü Yörüklerinin tarihi, dili ve köyün geçirdiği sosyal ve iktisadi dönüşüm konu
edilmiştir. Köyün hemen yanı başında bulunan Osmanlı döneminden kalma köy
mezarlığından ulaşılan bilgilere göre Yamanlar Yörüklerinin en az 400 yıldır bu
bölgede varlık gösterdikleri anlaşılmıştır. Köyün bulunduğu Yamanlar Dağı aynı
zamanda İzmir’in (Smyrna) kuruluşuna tanıklık eden antik dönemden kalan mirası
sebebiyle de önem taşımaktadır. Kentin zamanla Yamanlar Dağı’ndaki yerleşim
bölgelerine doğru gelişmesi, köyün sosyal ve iktisadi yaşam biçimini değiştirmiştir.
Geleneksel geçim biçimlerinin yok olması, köylülerin yaşamlarını zorlaştırdığı
gibi kültürel miras ögesi olarak görülebilecek pratiklerini de olumsuz yönde etkilemiştir.
Çeşitli veri toplama yöntem ve tekniklerinden faydalanılan bu incelemede,
köydeki gündelik yaşamı betimlemeye yönelik saha bir çalışması yürüttük. Bu çalışma
kapsamında göre yöre halkıyla yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşmeler
yapılmış, sözlü tarih incelemesi gerçekleştirdik. Bu yöntemle hem yazılı
dokümanlar hem de sözlü verilerin analizi arasında bir denge kurmaya çalışarak
Yamanlar Köyü’nün etnotarihsel bir tasvirini yapmak, geçirdiği sosyal ve iktisadi
değişimi anlamlandırmak ve İzmir Yörükleri hakkındaki literatüre katkı sunmayı
amaçladık.

Anahtar Kelimeler

Yamanlar köyü, Yamanlar Yörükleri, etnotarihsel araştırma, İzmir, istisadi ve sosyal değişim

Kaynakça

• Alkan, L.-Yenigül, S. B. (2016). 1980 sonrası değişen kır kavramı ve kırda konut olgusu. 80 Sonrası Mekân ve Planlama. Gazi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 531-541.
• Akşam Gazetesi. 3 Temmuz 1930.
• Aydeniz, E. K.-Manav, B. E. (2015). İzmir’de bir modern mimarlık mirası: Yamanlar sanatoryumu. Mimarlık 386, 62-67.
• Aydın, S.-Yağcı, M. (2013). Sarıkeçililerin ‘eşkıyalığı’ ve Konya delibaş isyanı üzerine değinmeler. Kebikeç, (35) 59-112.
• Aydın, S. (2020). Yörükler. Antropoloji Sözlüğü içinde (1161-1162), Islık.
• Baer, G. (1969). The development of private ownership of land. Studies in the Social History of Modern Egypt. University of Chicago, 62-78.
• Başbakanlık Osmanlı arşivi (BOA), DH.EUM. AYŞ. Yer: 118-102-5, Tarih: 04.03.1949-00.00.0000
• Başbakanlık Osmanlı arşivi (BOA), DH.EUM. AYŞ. Yer: 40-73, Tarih: H-29-08-1338.
• Başbakanlık Cumhuriyet arşivi, Yer: 104-4-5 / 13.12 1943-00.00.0000.
• Berber, E.-Serçe, E. (2011). Karşıyaka tarihi. Karşıyaka Belediyesi.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford.
• Çilingir, T.-Görgün, E. K. (2018). Hızla üzerine kent gelen köyün, kentleşme ile imtihanı: uzunder. Planlama 2018; (Ek 1), 139-151.
• Çoban, A.-Özlüer, F.-Erensü, S.-Akdemir, Ö.-Üstün, B. (2015). Türkiye’de neoliberal politikaların ekolojiyi kuşatması, direniş ve yeniden inşa. Yerel Yönetim, Kent ve Ekoloji (A. Çoban ed.) İmge.