Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirlerinde Yol Kronotopunun İmge ve Görüngüleri

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 118, 287 - 310, 01.05.2024

Veysel Şahin

https://doi.org/10.22559/folklor.2653

Öz

İnsanın zaman ve mekânla (uzam) olan münasebeti, insanın kendisini zaman ve
mekânın (uzamın) içinde anlamlı bir varlık olarak görmesiyle zaman ve mekânı
kendisi için aşkın, en değerli hafıza kılmasıyla anlam kazanır. Varoluşun soylu
oluş, kılış ve olgularının hepsi belirli bir zaman ve uzamın içinde varlık alanı kurar.
Sanat ve edebiyat alanında da zaman-mekân/mekân zaman ilişkisi çok yönlü ve
derin bir yapıya sahiptir. Mikhail Bakhtin de zaman- mekânın ilişkisi ve iç içeliğini
kronotop kavramıyla açımlar.
Mikhail Bakhtin, kronotop (zaman-uzam) kavramı ve teorisini, karnaval ve farklı edebî
türlerin kendi anlatı evreni içinde o türün karakterini belirten zaman ve
mekân biçimleri olduğunu belirtir. Zira kronotop (zaman-uzam) bağının temel
amacı toplumsal yaşamın içinde tarihsel özgürlük taşıyan farklı zaman ve mekân
düzlemlerini ortaya koymaktır. Bu bağlamda kronotopsal ilişki ağının şiirdeki açılımı zaman ve
mekânın derin, çağrışımsal düzlemde imge, metafor ve simge boyutunda yeni bir
yaratıcı görüngü tabaka ve anlamları oluşturur. Türk şiirinin en önemli şairlerinden biri olan
Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde de zaman ve mekân iç içeliği önemli kronotopsal ilişkiler içerir.
Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde yol kronotopu imge ve görüngülerinin oluşturduğu
zaman-mekân ilişkisinin imgesel düzlemde ele alınmasını gerekli kılar. Necip
Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde oluşturduğu yol ve yolcuya dair olan kaldırım gibi
kronotopları, “zaman-mekân bütünlüğü” bağlamında algı, olgu, sezgi, kurgu ve
poetik ilişkileri ortaya koyar. Bu bağlamda Necip Fazıl Kısakürek şiirlerinde yol
ve yola dair karşılaşma kronotopları; yol, kaldırım olarak bizatihi şiir öznesinin
kendi varlığını açımladığı zaman-mekân bütünlüğünün imgesel ve görüngü hallerini açımlar.

Anahtar Kelimeler

Necip Fazıl Kısakürek, şiir, kronotop, yol, kaldırım

The concept of Road Chronotope in the Poems of Necip Fazıl Kısakürek: Images and Phenomena

Öz

Humanity’s connection to time and space becomes significant when individuals
view themselves as purposeful entities within these dimensions and prioritize time
and space as the ultimate, invaluable repository of memories. The most admirable
occurrences, behaviors, and facts of life create their own sphere within a specific
time and place. The relationship between time and space in the sphere of art and
literature is complex and profound. Mikhail Bakhtin elucidates the connection and
interdependence of time and space through the idea of chronotope. Mikhail Bakhtin
introduces the notion of chronotope, which refers to the interconnectedness of
time and place in literary works such as carnival and various genres, reflecting
the unique characteristics of each genre within its narrative world. The primary
function of the chronotope bond is to unveil many dimensions of time and
space that embody historical liberation in societal existence. In this contex, the
broadening of the chronotopical relational network in poetry generates innovative
phenomena and meanings in the realm of image, metaphor, and symbol within the
intricate dimensions of time and space. Necip Fazıl Kısakürek’s poems explore
significant connections between time and space, incorporating major chronotopical
interconnections. The road chronotope images and phenomena in Necip Fazıl
Kısakürek’s poetry need the examination of the time-space relationship he
constructs in his poems inside an imagined framework. Necip Fazıl Kısakürek’s
poems feature chronotopes like roads and pavements that symbolize the passenger,
illustrating perception, reality, intuition, fiction, and poetic connections within
the concept of “time-space integrity.” Within this particular framework, the road
and chronotopes of encounters are associated with the road in the poems of Necip
Fazıl Kısakürek. It delineates the fantastical and transcendent realms of time-space
coherence, wherein the poem’s subject matter, a road and pavement, elucidates its
own existence.

Anahtar Kelimeler

Necip Fazıl Kısakürek, poetry, chronotope, road, pavement

Kaynakça

• Akbal Süalp Tül, Z. (2004). Zaman mekân (kuram ve sinema) Bağlam.
• Aker, T. (2022). Necip Fazıl’ın Çile adlı eserinde yol ve yolculuk teması, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6 (1), 138-154.
• Bachelard, G. (1996). Mekânın poetikası (A. Derman, Çev.) Kesit.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan romana (Edebiyat teorisinden dil felsefesine seçme yazılar) (C. Soydemir, Çev.) (S. Irzık, Der. ) Ayrıntı.
• Brandist, C. (2011). Bakhtin ve çevresi-felsefe, kültür ve politika (C. Soydemir, Çev.) Doğu Batı.
• Campbell, J. (1995). Batı mitolojisi tanrıların maskeleri (K. Emiroğlu, Çev.) İmge.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu (S. Gürses, Çev.) Kabalcı.
• Çelikyay, H. vd. (2020). Değişen dönüşen kentlerde kamusal alan olanakları: Aktif kaldırım zonları, mimarlık, planlama ve tasarım alanında akademik çalışmalar-II, Gece. 281-303.
• Friedman, N. (2004). İmge, Kitaplık, Aylık Edebiyat Dergisi (K. Atakay, Çev.) 4, 74-90.
• Irzık, S. (2001). Mikhail Bakhtin karnavaldan romana-edebiyat teorisinden dil felsefesine seçme yazılar (S. Irzık, Der.) (C. Soydemir, Çev.) Ayrıntı.
• Kaplan, M. (1992). Şiir tahlilleri 2, Cumhuriyet dönemi Türk şiiri. Dergâh.
• Karabulut, M. (2015). İmge kavramı ve Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde imge, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/4, 603-618.
• Kısakürek, N. F. (2022). Çile. Büyük Doğu.
• Özdemir Riganelis, G. (2021). Ölüm Hükmü romanında kronotop kavramı bağlamında karşılaşma mekânları, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 5, 195-241.
• Şahin, V. (2014). Ferit Edgü’nün “Yolcu” adlı küçürek öyküsünde yurtsuzluk itkisi, Asos Jurnal, (The Journal of Academic Social Science) 2/2, 234-242.
• Şahin, V. (2023). Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde kronotopsal imgelem (Zamanın içinde mekân/ mekânın içinde zaman) Akçağ.