Sahte İkilemleri Aşmak: İhtimam Etiği Perspektifinden Hayvan Deneyleri ve Bilimsel İlerleme

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 240 - 269, 31.08.2024

Karun Çekem , Mehmet Cem Kamözüt

Öz

Hayvan deneylerinin bilimin ilerlemesi için gerekli olduğu kabulü bilimin ilerlemesine yönelik arzumuz ile hayvanların haklarına saygı duyma gereksinimi arasında bir gerilim yaratır. Oysa bilimin ilerlemesi için hayvan deneyleri yapmanın bir zorunluluk olduğu varsayımı iyi temellendirilmemiştir. Ayrıca bu gerilim değerlerimizle nesnel bilimin çeliştiğine yönelik sahte bir ikilemin uzantısıdır. Son yıllarda hayvanlara daha iyi bakmanın bilimsel verileri de daha güvenilir kılacağı ve deneylere yönelik etik kaygıları azaltacağı görüşü yaygınlık kazanmaktadır. Ancak günümüzde yükselen bakım literatüründeki gelişmeler yeni bir etik perspektif sunmamakta, yalnızca faydacı etik içerisinde hayvanların çektiği acıyı da hesaba katılması gereken bir etmen olarak belirlemektedir. Bu yazıda faydacı bir etiğe dayanmayan bir feminist ihtimam etiği perspektifinin hem metodolojik olarak daha iyi bir bilime yol açacağını hem de etik olarak kabul edilebilir bir bilim pratiği üretebileceğini göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Bilim etiği, hayvan etiği, hayvan deneyleri, ihtimam etiği, feminist etik

Kaynakça

• Adams, C. J. ve Donovan, J. haz. (1995) Animals & Women: Feminist Theoretical Explorations. Durham ve Londra: Duke University Press.
• Adams, C. J. ve Gruen, L. haz. (2022) Ecofeminism: Feminist Intersections with Other Animals & The Earth (2. Basım). New York: Bloomsbury.
• ASC (The Animals in Science Committee) (2017) Review of harm-benefit analysis in the use of animals in research. [online] Erişim adresi: https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5a81edade5274a2e8ab5695b/Review_of_harm _benefit_analysis_in_use_of_animals_18Jan18.pdf (Erişim tarihi: 1 Nisan 2024).
• Bolden, J., Knutsen, C., Levin, J., Milne, C., Morris, T., Mozier, N., Spreitzer, I., & von Wintzingerode, F. (2020) Currently Available Recombinant Alternatives to Horseshoe Crab Blood Lysates: Are They Comparable for the Detection of Environmental Bacterial Endotoxins? A Review. PDA Journal of Pharmaceutical Science and Technology, 74(5): 60211.
• Brown, M. J., Symonowicz, C., Medina, L. V., Bratcher, N. A., Buckmaster, C. A., Klein, H. & Anderson, L. C. (2018) Culture of Care: Organizational Responsibilities. Weichbrod, R. H., Thompson, G. A. ve Norton, J. N. haz. Management of Animal Care and Use Programs in Research, Education, and Testing (Second Edition) içinde. Londra & New York: CRC Press: 11-26.
• Çekem, K. (2022) Faydacılığın ve Deontolojinin Ötesinde: Hayvan Etiği İçin İhtimamTemelli Bir Çerçeve. Kaygı, 22(1): 460-97.
• Despret, V. (2004) The Body We Care for: Figures of Anthropo-zoo-genesis. Body & Society, 10(2-3): 111-34.
• Despret, V. (2019) Doğru Soruları Sorsaydık Hayvanlar Ne Söylerdi? Çev. A. N. Bingöl. İstanbul: Tellekt.
• Donaldson, S. & Kymlicka, W. (2016) Zoopolis: Hayvan Haklarının Siyasal Kuramı. Çev. M, Yıldırım. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Donovan, J. (1990) Animal Rights and Feminist Theory. Signs, 15(2): 350-75.
• Donovan, J. (1996) Attention to Suffering: A Feminist Caring Ethic for the Treatment of Animals. Journal of Social Philosophy, 27(1): 81-102.
• Donovan, J. (2006) Feminism and the Treatment of Animals: From Care to Dialogue. Signs, 31(2): 305-29.
• Donovan J. ve Adams, C. J. (ed.) (2007) The Feminist Care Tradition in Animal Ethics: A Reader. New York: Columbia University Press.
• Dror, O. E. (1999) The Affect of Experiment: The Turn to Emotions in AngloAmerican Physiology, 1900-1940. Isis, 90(2): 205-37.
• Druglitrø, T. (2014) Writing Radical Laboratory Animal Histories. Nordic Journal of Science and Technology Studies, 2(1): 36-44.
• EDQM (2020) Recombinant factor C: new Ph. Eur. chapter available as of 1 July 2020. [online]. Erişim adresi: https://www.edqm.eu/en/-/recombinant-factor-c-new-ph.-eur.-chapteravailable-as-of-1-july-2020 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2024).
• Francione, G. L. (2008) Hayvan Haklarına Giriş: Çocuğunuz mu Köpeğiniz mi? Çev. R. Akman ve E. Gen. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Franklin, J. (2005) Animal Rights and Moral Philosophy. New York: Columbia University Press.
• Giraud, E. & Hollin, G. (2016) Care, Laboratory Beagles and Affective Utopia. Theory, Culture & Society, 33(4): 27-49.
• GOA (Government Accountability Office) (2001) Drug Safety: Most Drugs Withdrawn in Recent Years Had Greater Health Risks for Women. [online] Erişim adresi: https://www.gao.gov/assets/gao-01-286r.pdf (Erişim tarihi: 1 Nisan 2024).
• Greenhough, B. & Roe, E. (2018) Attuning to Laboratory Animals and Telling Stories: Learning Animal Geography Research Skills from Animal Technologists. Environment and Planning D: Society and Space, 37(2): 367-84.
• Güven, Y. Ö. & Kınıkoğlu, O. (2020) Hayvan Deneyleri: Hayvanlar Bizim İçin mi Var? İstanbul: Yeni İnsan.
• Hadfield, M. G. & Haraway, D. J. (2019) The Tree Snail Manifesto. Current Anthropology, 60(20): 209-35.
• Haraway, D. (2008) When Species Meet. Minneapolis: University of Minnessota Press. IUCN (2024) The IUCN Red List of Threatened Species. [online]. Erişim adresi: https://www.iucnredlist.org/search?query=horseshoe+crab&amp=&searchType=species (Erişim tarihi: 21 Haziran 2024).
• Maloney, T., Phelan, R., & Simmons, N. (2018) Saving the Horseshoe Crab: A Synthetic Alternative to Horseshoe Crab Blood for Endotoxin Detection. PLOS Biology, 16(10): e2006607.
• Pihl, V. (2017) Making Pig Research Biographies. Asdal, K., Druglitrø, T. ve Hinchliffe, S. haz. Humans, Animals and Biopolitics: The More-than-human Condition içinde. Oxon & New York: Routledge: 48-65.
• Porter, R. (1997) The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity. New York: W.W. Norton & Company.
• Probyn-Rapsey, F. (2022) The Animals Call it: Listening to the Climate Crisis. Adams, C. J. & Gruen, L. haz. Ecofeminism: Feminist Intersections with Other Animals & The Earth (Second Edition) içinde. New York: Bloomsbury: 319-33.
• Regan, T. (1983) The Case for Animal Rights. Berkeley & Los Angeles: University of California Press.
• Resnik, D. B. (2005) The Ethics of Science: An Introduction. Londra & New York: Routledge. Robinson, A. (2012) Bilim İnsanları: Bir Keşif Destanı. Çev. Y. Türedi. İstanbul: YKY.
• Roe, E. & Greenhough, B. (2023) A Good Life? A Good Death? Reconciling Care and Harm in Animal Research. Social & Cultural Geography, 24(1): 49-66.
• Sharp, L. A. (2019) Animal Ethos: The Morality of Human-Animal Encounters in Experimental Lab Science. Oakland: University of California Press. Singer, P. (2018) Hayvan Özgürleşmesi. Çev. H. Doğan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sullivan, A. (2017) Resolution at Last for New York Blood Center Chimps in Liberia. [online] Erişim adresi: https://news.janegoodall.org/2017/05/31/resolution-last-new-yorkblood-center-chimps-liberia/ (Erişim tarihi: 21 Haziran 2024).
• Tezcan, G. (2021) Hayvan Deneylerinin Koronavirüs Pandemisiyle İmtihanı. Özdoğan, K., Tatari, M. F. ve Bilgin, A. haz. İnsan, Hayvan ve Ötesi: Türkiye’de Hayvan Çalışmaları içinde. İstanbul: Kolektif Kitap: 183-203.
• Weisberg, Z. (2009) The Broken Promises of Monsters: Haraway, Animals and the Humanist Legacy. Journal for Critical Animal Studies, 7(2): 22-62.
• Williams, A. (2021) Caring for Those who Care: Towards a More Expansive Understanding of ‘Cultures of Care’ in Laboratory Animal Facilities. Social & Cultural Geography, 24(1): 31-48.