Farklı Azot Doz ve Uygulama Dönemlerinin Ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) Bazı Verim Öğelerine Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 17, 25 - 37, 30.06.2022

Ela Ünlüyurt İsmail Demir

Öz

Bu çalışma Kırşehir ekolojik koşullarında kuru şartlarda yetiştirilen yağlık ayçiçeği bitkisinde en uygun azot dozu ve uygulama dönemini belirleyebilmek amacıyla 2020 yılında yürütülmüştür. Tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülen araştırmada 6 farklı azot dozu (0, 3, 6, 9, 12 ve 15 kg/da N) ve 3 farklı uygulama dönemi (%100 ekim dönemi, %50 ekim-%50 çapa dönemi ve %100 çapa dönemi) uygulanmıştır. Araştırmada çıkış, çiçeklenme ve olgunlaşma süresi (gün), bitki gövde kalınlığı (mm), tane iç-kabuk oranı (%), tablada toplam tane sayısı (adet/tabla), dolu tane oranı (%), bitki tane verimi (tabla/g), ve hasat indeksi (%) incelenmiştir.
Azot doz artışı çıkış, çiçeklenme, olgunlaşma süresini uzatırken, gövde kalınlığı, kabuk oranı, tane sayısı, dolu tane oranı ve bitki veriminde artışa neden olmuştur. Azot uygulama dönemleri ve azot doz uygulamalarına göre en yüksek bitki tane verimi (72.64 g/bitki) %100 ekim dönemi ve 12 kg/da azot uygulamasından elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayçiçeği, azot dozu, uygulama dönemi, bitki verimi

The Effect of Different Nitrogen Doses and Application Periods on some Yield Components of Sunflower (Helianthus annuus L.)

Öz

This study was carried out to determine the effects of different nitrogen doses and application periods on plant growth and plant yield in oil sunflower under Kırşehir ecological conditions in 2020. In the study, which was carried out to the randomized blocks design in split plot arrangement with three replications, 6 different nitrogen doses (0, 3, 6, 9, 12 and 15 kg/da N) and 3 different application periods (100% sowing period, 50% sowing-% 50 anchor periods and 100% anchor periods) were applied. In the study, emergence, flowering and maturity time (day), stem thickness (mm), seed kernel ratio (%), harvest index (%), total grain number (piece/head), full grain ratio (%) and plant seed yield (table/g) were determined.
While the increase in nitrogen doses, the emergence, flowering and maturation period were postponedand stem thickness, seed kernel ratio, number of grains, full grain ratio and plant yield were increased. According to nitrogen application periods and nitrogen dose applications, the highest plant grain yield (72.64 g/plant) was obtained from 100% planting period and 12 kg/da nitrogen application.

Anahtar Kelimeler

Ayçiçeği, azot dozu, uygulama dönemi, bitki verimi

Kaynakça

• Abd-Elhamied, A.S., Fouda, K.F., 2018. Influence of application methods of biochar and poultry manure on yield and nutrients uptake of sunflower plant fertilized with different nitrogen rates.J.Soil Sci. And Agric. Eng., Mansoura Univ., 9 (1), 47-53.
• Albayrak, Ş.N., 2014. Ekim zamanlarına göre uygulanan değişik azotlu gübre formlarının yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ali, A.B., Altayeb, O.A., Alhadi, M., Shuang-En, Y., 2014. Effect of different levels nitrogen and phosphorus fertilization on yield and chemical composition hybrid sunflower grown under irrigated condition.Journal of Environmental and Agricultural Sciences, 1 (7), 1-7.
• Ali, A., 2015. Bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinde farklı azot dozları ve uygulama zamanlarının etkilerinin incelenmesi, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Aydoğdu, A., 2019. İkinci ürün koşullarında bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinde farklı azot dozlarının verim ve verim unsurları üzerine etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bjaili, A.A., Al-Solaimani, S.G., EL-Nakhlawy, F.S., 2019. Yield, yield components and soil characteristics of sunflower (Helianthus annuus L.) cultivars under effect of nitrogen fertilizer and defoliation.International Journal of Engineering Research&Technology (IJERT), 8 (01), 154-160.
• Costa, F.S., Chaves, L.H.G., Lima, A.S., Magalhães, I.D., Vasconcelos, A.C.F., 2016. Growth, production and nutrient use efficiency of sunflower cultivars under nitrogen and boron fertilization.International Journal of Current Research, 8 (09), 38493-38498.
• Coşkun, Y., Öktem, A., 2003. Farklı dozlarda ve zamanlarda uygulanan azotun makarnalık buğdayın verim ve verim unsurlarına etkisi.HR. Ü.Z.F. Dergisi, 7 (3-4), 1-10.
• Day, S., 2011. Ankara koşullarında yerli ve hibrit çerezlik ayçiçeği (Helianthus annuus L.) genotiplerinde farklı sıra üzeri aralıkları ve azot dozlarının verim ve verim öğelerine etkisi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Demir, İ., 2009. Azot ve kükürdün ayçiçeği’nde (Helianthus annuus L.) verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerine etkisi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Demir, İ., 2020. Comparing the performances of sunflower hybrids in semi-arid condition. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7 (4), 1108-1115.
• Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987.Araştırma ve deneme metodları, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Erbaş, S., Şenateş, A., 2020. Ayçiçeği (Helianthus annuus L.)’nde azot ve kükürt gübrelemesinin verim ve kaliteye etkileri.Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 217-225.
• Filho, D.H.G., Chaves, L.H.G., Campos, V.B., Júnior, J.A.S., Oliveira, J.T.L., 2011. Production of sunflower and biomass depending on available soil water and nitrogen levels.Iranica Journal of Energy& Environment, 2 (4), 313-319.
• Gholinezhad, E., Aynaband, A., Hassanzade Ghorthapeh, A., Noormohamadi, G., Bernousi, I., 2009. Study of the effect of drought stress on yield, yield components and harvest index of sunflower hybrid Iroflor at different levels of nitrogen and plant population.Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 37 (2), 85-94.
• Gül, V., Kara, K., 2015. Farklı azot dozlarının bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin fenolojik ve morfolojik özelliklerine etkisi, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 5 (4), 65-76.
• İlbaş, A.İ., Yıldırım, B., Arslan, B., Günel, E., 1996. Sulama sayısının bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinde verim ve önemli bazı tarımsal özellikler üzerine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (4), 9-22.
• Kacar, B., 1994. Bitki ve toprağın kimyasal analizleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı.
• Kandil, A.A., Sharief, A.E., Odam, A.M.A., 2017. Response of some sunflower hybrids (Helianthus annuus L.) to different nitrogen fertilizer rates and plant densities.International Journal of Environment, Agriculture and Biotechnology (IJEAB), 2 (6), 2978-2994.
• Metwaly, A.M., Salem, F.M.A., El-Yamani, S.M.S., El-Sarag, E.I., 2018. Response of some sunflower genotypes to nitrogen fertilizer levels.SINAI Journal of Applied Sciences, 7 (3), 169-186.
• Mourad, K.A., Namwar, A.I., Khalil, H.E., 2020. Sunflower growth performance under tillage or no tillage practice, irrigation intervals and nitrogen fertilization rates.Alex. J. Agric. Sci., 65 (3), 223-232.
• Namvar, A., Khandan, T., Shojaei, M., 2012. Effects of bio and chemical nitrogen fertilizer on grain and oil yield of sunflower (Helianthus annuus L.) under different rates of plant density.Annals of Biological Research, 3 (2), 1125-1131.
• Nasim, W., Ahmad, A., Bano, A., Olatinwo, R., Usman, M., Khaliq, T., Wajid, A., Hammad, H.M., Mubeen, M., Hussain, M., 2012. Effect of nitrogen on yield and oil quality of sunflower (Helianthus annuus L.) hybrids under sub humid conditions of Pakistan.American Journal of Plant Sciences, 3, 243-251.
• Özer, H., Polat, T., Öztürk, E., 2004. Response of irrigated sunflower (Helianthus annuus L.) hybrids to nitrogen fertilization: growth, yield and yield components. Plant Soil Environment, 50 (5), 205-211.
• Pekcan, V., 2014. Çerezlik ayçiçeği (Helianthus annuus L.)’nde sulama, azot (N) dozları ve bitki sıklığının verim ve kalite özellikleri üzerine etkilerinin belirlenmesi, Doktora Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Rasool, K., Sanaullah, A.W., Ghaffar, A., Shoaib, M., Arshad, M., Abbas, S., 2015. Optimizing nitrogen rate and planting density for sunflower under irrigated conditions of Punjab.SAARC J. Agri., 13 (1), 174-187.
• Salehi, F., Bahrani, M.J., 2000. Sunflower summer-planting yield as affected by plant population and nitrogen application rates.Iran Agricultural Research, 18, 63-72.
• Soleymani, A., Shahrajabian, M.H., Naranjani, L., 2013. Effect of planting dates and different levels of nitrogen on seed yield and yield components of nuts sunflower (Helianthus annuus L.).African Journal of Agricultural Research, 8 (46), 5802-5805.
• Tursun, A.Ö., 2011. Kahramanmaraş kuru koşullarında farklı ekim düzenlemeleri ve azot uygulamalarının yağlık ayçiçeğinde verim, verim unsurları ve bazı fizyolojik özelliklere etkisi, Doktora Tezi, Kahramanmaraş Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ünlüyurt, E., Demir, İ., 2020. Farklı azot dozlarının Kırşehir sulu şartlarında yağlık ayçiçeğinde verim ve verim öğelerine etkileri.Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 10 (2), 65-70.
• Üstüner, N.D., 2006.Farklı gelişme dönemlerinde uygulanan azotlu gübre formlarının kışlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.)’nın verim ve verim öğelerine etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.