Sütçüler Kekiği (Origanum minutiflorum) Potansiyel Dağılım Modellemesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 19, 1 - 8, 30.06.2023

Alican Çıvğa

Öz

Sütçüler kekiği (Origanum minutiflorum) Türkiye Isparta ili Sütçüler ilçesinde ve yöresinde yayılış gösteren yöreye endemik bir türdür. Yöresel olarak Eşek kekiği, Tota kekiği ve Yayla kekiği olarak da isimlendirilen tür özellikle yöre halkı için ticari anlamda da ayrı bir öneme sahiptir. Türün bünyesinde barındırdığı uçucu yağ ve bileşenlerinden dolayı tıp ve eczacılık alanında yaygın bir kullanımının olması türün önemini arttırmaktadır. Çiçeklerinin ve yapraklarının baharat olarak kullanımının yanı sıra, nefes açıcı olarak kullanımı, soğuk algınlığı ve boğaz enfeksiyonları gibi hastalıklarda da tedavi amaçlı kullanımları bilinmektedir. Bu sebeple bu çalışmada son yıllarda bilinçsiz toplama ve tüketiminden dolayı popülasyonu gittikçe azalan Sütçüler kekiğinin potansiyel dağılım alanlarının belirlenmesi ve varlığının arttırılması için potansiyel alanlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada grup ayrım tekniklerinden sınıflandırma ağacı tekniği kullanılmıştır. Bu yöntem ile türe ait potansiyel dağılım alanlarının ekolojik bilgileri saptanmıştır. Türe ait elde edilen modelin eğitim AUC değeri 0,81, test AUC değeri 0,76 olmuştur. Modeli oluşturan değişkenler ise katkı durumlarına göre sırasıyla yükselti, yıllık yağış (bio12), eğim ve anakaya olmuştur. Hedef tür için 1159-1696 m yükselti aralığında, eğimin %23’ten fazla olduğu, yağışın 620 mm’den yüksek olduğu ve bazalt – kumtaşı anakaya tiplerinin olmadığı alanların ideal potansiyel alanlar olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda ortaya konulan sonuçlar yörede yapılacak yönetim planlamalarına hizmet edebilecek önemli çıktılar ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Tür dağılım modellemeleri, Sütçüler kekiği, Sınıflandırma ağacı tekniği, Tıbbi ve aromatik bitki, Odun dışı orman ürünleri

Potential Distribution Modeling of Sütçüler Thyme (Origanum minutiflorum)

Öz

The Sütçüler thyme (Origanum minutiflorum) is an endemic species to the Sütçüler district of Isparta province in Turkey. Locally known as Eşek kekiği, Tota kekiği, and Yayla kekiği, this species holds particular commercial importance for the local community. Its essential oil and components make it valuable in the fields of medicine and pharmacy. Apart from its use as a spice in flowers and leaves, it is known for its respiratory benefits and its use in the treatment of colds, throat infections, and other ailments. However, the population of Sütçüler thyme has been declining due to uncontrolled harvesting and consumption. Therefore, the aim of this study was to determine the potential distribution areas and enhance the presence of Sütçüler thyme by identifying its potential habitat areas. The classification tree technique, a group separation method, was used in this study. This method helped determine the ecological information of potential distribution areas for the species. The obtained model for the species had a training AUC value of 0.81 and a testing AUC value of 0.76. The contributing variables in the model were elevation, annual precipitation (bio12), slope, and parent rock type in order of importance. The ideal potential areas for the target species were identified as those with elevations between 1159-1696 m, slopes exceeding 23%, precipitation above 620 mm, and the absence of basalt-sandstone parent rock types. The results of this study provide valuable insights that can contribute to management planning in the region.

Anahtar Kelimeler

Species distribution modeling, Sütçüler thyme, Classification tree technique, Medicinal and aromatic plant, Non-wood forest products

Kaynakça

• Alin, A. 2010. Multicollinearity. Wiley interdisciplinary reviews: computational statistics, 2(3), 370-374. https://doi.org/10.1002/wics.84
• Araújo, M. B., Pearson, R. G., Thuiller, W., & Erhard, M. (2005). Validation of species–climate impact models under climate change. Global change biology, 11(9), 1504-1513. doi:10.1111/j.1365-2486.2005.01000.x
• Baser, K. H. C., Özek, T., Kürkçüoglu, M., & Tümen, G. (1994). The essential oil of Origanum vulgare subsp. hirtum of Turkish origin. Journal of Essential Oil Research, 6(1), 31-36.
• Baydar, 2007. Tıbbi, Aromatik ve Keyf Bitkileri Bilimi ve Teknolojisi (GenişletilmiĢ 2. Baskı). Süleyman Demirel Üniversitesi Yayın No: 51, Isparta.
• Baydar, H., & Avcu, F. (2020). Yayla Kekiği (Origanum minutiflorum O. Schwarz et. PH Davis)’nin Farklı Biçim Dönemlerinde Uçucu Yağ İçeriği ve Bileşenleri. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 2(2), 64-70.
• Baydar, H., Kardoğan, T. ve Özçelik, H., 2009. Göller Yöresinde Yayılış Gösteren Kekik (Origanum, Thymus, Satureja ve Thymbra sp.) Türlerinin Belirlenmesi ve Uçucu Yağ Özelliklerinin Saptanması. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, Ekim, Hatay, Bildiriler Kitabı 1: 91-95.
• Büyükgebiz, T., 2006. Sütçüler (Isparta) Yöresinin Odun Dışı Orman Ürünleri. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Chu, C., Tsai, B, Chang, K., 2009. Integrating Decision Tree and Spatial Cluster Analysis for Landslide Susceptibiliy Zonation, World Academy of Science, Engineering and Tecnology 59, 479-483.
• Davis, P. H., Mill, R.R. ve Tan, K., 1982. Flora of Turkey and The East Aegen Islands, 7, Edinburgh, Edinburgh University Press, Edinburgh.
• De’ath, G., Fabricius, K., E., 2000. Classification and regression trees: A powerful yet simple technique for ecological data analysis. Ecology, 81(11), 3178-3192.
• Drake, J. M., & Bossenbroek, J. M. 2004. The potential distribution of Zebra Mussels in the United States. BioScience, 54(10), 931-941. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2004)054[0931:TPDOZM]2.0.CO;2
• Elmastas, M., Celik, S. M., Genc, N., Aksit, H., Erenler, R., & Gulcin, İ. (2018). Antioxidant activity of an Anatolian herbal tea—Origanum minutiflorum: isolation and characterization of its secondary metabolites. International journal of food properties, 21(1), 374-384. https://doi.org/10.1080/10942912.2017.1416399
• Evans, J. S., Oakleaf, J., Cushman, S. A., & Theobald, D. 2014. An ArcGIS toolbox for surface gradient and geomorphometric modeling, version 2.0-0. Laramie, WY. http://evansmurphywixcom/evansspatial. (accessed: 11 January 2022).
• Faydaoğlu, E., & Sürücüoğlu, M. S. (2011). Geçmişten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanılması ve Ekonomik Önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-62.
• Gallant, J. C. 2000. Primary topographic attributes. In Terrain Analysis: Principles and Applications. (pp. 51-86).
• Gülsoy, S., Șentürk, Ö., & Tümer, İ. 2017. Modeling the potential distribution of Anatolian black pine in the inner parts of Central Black Sea environment. Journal of Environmental Biology, 38(5-Special Issue), 945-954.
• Güner A, Özhatay N, Ekim T ve BaĢer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (supplement 2). 11. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Herborg, L. M., Rudnick, D. A., Siliang, Y., Lodge, D. M., & Macisaac, H. J. 2007. Predicting the range of Chinese mitten crabs in Europe, Conservation Biology, 21(5), 1316-1323. https://doi.org/10.1111/j.1523-1739.2007.00778.x
• Kahraman, A., Celep, F. ve Doğan, M., 2009. Morphology, Anatomy and Palynology of Salvia indica L. (Labiatae). World Applied Sciences Journal, 6, 2, 289-296.
• Karataş, R., Şentürk, Ö., Arslan, M., Güner, D., Negiz, M. G., & Özkan, K. 2019. Potential distribution of some non-wood forest products in the Turkmen Mountain. Turkish Journal of Forestry Research, 6(1), 15-28. https://doi.org/10.17568/ogmoad.424010
• Kostić, M., Ivanov, M., Markovic, T., Sanković Babić, S., Barros, L., Calhelha, R., ... & Ciric, A. (2022). An in vitro study of the origanum minutiflorum O. Schwarz & PH Davis and Coriandrum sativum L. essential oils as chronic tonsillitis therapeutics: antibacterial, antibiofilm, antioxidant, and cytotoxic activities. Journal of Essential Oil Research, 34(6), 533-543. https://doi.org/10.1080/10412905.2022.2107103
• Liu, C., Berry, P. M., Dawson, T. P., & Pearson, R. G. 2005. Selecting thresholds of occurrence in the prediction of species distributions. Ecography, 28, 385-393. https://doi.org/10.1111/j.0906-7590.2005.03957.x
• Lôpez-Lôpez, P., Garcia-Ripolles, C, Soutullo, A., Cadahia, L., & Urios, V. 2007. Identifying potentially suitable nesting habitat for Golden Eagles applied to 'Important Bird Areas' design. Animal Conservation, 10, 208-218. https://doi.org/10.1111/j.1469-1795.2006.00089.x
• Marmion, M., Parviainen, M., Luoto, M., Heikkinen, R. K., & Thuiller, W. 2009. Evauation of consensus methods in predictive species distribution modelling. Diversity and Distributions, 15, 59-69. https://doi.org/10.1111/j.1472-4642.2008.00491.x
• Martinez, J. A., Serrano, D., & Zuberogoitia, I. 2003. Predictive models of habitat preferences for the Eurasian eagle owl Bubo bubo: a multiscale approach. Ecography, 26, 21-28. https://doi.org/10.1034/j.1600-0587.2003.03368.x
• Mckenney, D. W. & Pedlar, J. H. 2003. Spatial models of site index based on climate and soil properties for two boreal tree species in Ontario, Canada. Forest Ecology and Management, 175: 497-507.
• Morelle, K., & Lejeune, P. 2012. Factors influencing wild boar presence in agricultural landscape: a habitat suitability modelling approach. 9th International Symposium on Wild Boar and other Suids. September 2-6, Hannover, 60.
• Muñoz, J., & Felicísimo, Á. M. 2004. Comparison of statistical methods commonly used in predictive modelling. Journal of Vegetation Science, 15(2), 285-292. https://doi.org/10.1111/j.1654-1103.2004.tb02263.x
• Özhatay, N., Koyuncu M., Atay, S. & Byfield, A., 1997. Türkiye’nin Doğal Tıbbi Bitkilerinin Ticareti Hakkında Bir Çalışma. Doğal Hayatı Koruma Derneği, ISBN: 975-96081-9-7, 121, İstanbul.
• Özkan, K. (2014). Odun Dışı Orman Ürünlerinin Potansiyel Dağılım Haritalaması Neden Önemlidir? Nasıl Gerçekleştirilmelidir? Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Eczacılık ve Ormancılıktaki Önemi Çalıştayı. 20-21 Mart, Malatya, 86-100.
• Özkan, O., Özbey, C., Aydemir, I., Sari, İ., Dönmez, G., Kırık, F. E., Savran, A., & Tuğlu, M. İ. (2019). Kanser hücreleri üzerine Origanum Minutiflorum’un Sitotoksik Etkisinin Araştırılması. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 74-80. https://doi.org/10.34087/cbusbed.405472
• Riley, S. J., DeGloria, S. D., & Elliot, R. 1999. Index that quantifies topographic heterogeneity. Intermountain Journal of Sciences, 5(1-4), 23-27.
• Sousa, P., Azevedo, M., & Gomes, M. C. 2006. Species-richness patterns in space, depth, and time (1989-1999) of the Portuguese fauna sampled by bottom trawl. Aquatic Living Resources, 19, 93-103. https://doi.org/10.1051/alr:2006009
• Süel, H. 2019. Brown Bear (Ursus arctos) Habitat Suitability Modelling and Mapping. Applıed Ecology and Envıronmental Research 17(2):4245-4255. http://dx.doi.org/10.15666/aeer/1702_42454255
• Swets, J. A. (1988). Measuring the accuracy of diagnostic systems. Science, 240, 1285-1293. https://doi.org/10.1126/science.3287615
• Şentürk, Ö., Gülsoy, S., & Tümer, İ. 2019. Potential Distribution Modeling and Mapping of Brutian Pine Stands in the Inner Parts of the Middle Black Sea Region in Turkey. Polish Journal of Environmental Studies, 28(1), 321-327. https://doi.org/10.15244/pjoes/81682
• Veljovic, K., Tesevic, V., Mitrovic, H., & Stankovic, M. (2023). Essential oil of Origanum minutiflorum exhibits anti-inflammatory and antioxidative effects in human bronchial cells and antimicrobial activity on lung pathogens. Journal of Herbal Medicine, 39, 100651. https://doi.org/10.1016/j.hermed.2023.100651
• Yıldız, G., Temel, H. E., Ağalar, H. G., & Kırımer, N. (2023). Origanum minutiflorum: Phytochemical profile and inhibitory effects on key enzymes associated with inflammation. Plant Biosystems-An International Journal Dealing with all Aspects of Plant Biology, (just-accepted), 1-22. https://doi.org/10.1016/j.jksus.2020.03.018
• Yohannes, Y., Hoddinott, J., 1999. Classification and regression trees: an introduction. International Food Policy Research Institute, Technical Guide 3, 1-27.