Türkiye'de Vergi İdaresinin İl Bazında Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Süreci Açısından Teknik Etkinliği

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 65 - 75, 01.03.2019

Sibel Aybarç

Öz

Vergi idaresinin etkinliğini belirleyen çok sayıda unsur bulunmaktadır. Bu unsurlar vergi yapısı, vergi tekniğinin netliği, güncel mevzuat, vergi teşkilatının iyi örgütlenmesi, vergi idaresinin performans esasına dayandırılması, idare-mükellef/yükümlü ilişkilerinin geliştirilip, mükellef odaklı anlayışın benimsenmesi şeklinde sıralanabilir. Bu noktada, idare-mükellef arasında yaşanması muhtemel uyuşmazlıkların yargı organına gidilmeksizin, barışçıl çözüm yolu ile giderilmesini sağlayan tarhiyat sonrası uzlaşma işlemi de önem arz etmektedir. Bu çalışma, tarhiyat sonrası uzlaşma özelinde etkin vergi idaresinin oluşturulması için Türkiye’de 2013-2017 yılları arasında Ağrı, Ardahan, Kilis ve Şırnak hariç 77 il bazında uzlaşma komisyonlarının teknik etkinliğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Uzlaşma kurumunun hukuki ve felsefi eleştirilerinin ötesinde, salt idari işlem olarak ele alındığı bu çalışmanın analiz bulgularına göre, 2013 yılında 7, 2014 yılında 11, 2015 yılında 9, 2016 yılında 13 ve 2017 yılında 12 il etkin çıkmıştır. Analiz kapsamındaki illerde vazgeçilen vergi ve ceza miktarları/oranları farklılık gösterse de, uzlaşma komisyonlarının uzlaşma sürecini ne derecede teknik anlamda etkin sonuçlandırdığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi İdaresi, Tarhiyat Sonrası Uzlaşma, Uzlaşma Komisyonları, Veri Zarflama Analizi, Teknik Etkinlik, Türkiye

Technical Efficiency of Tax Administration in Turkey in terms of Reconciliation Process on the Basis of Provinces

Öz

There are many factors determining the efficiency of tax administration. These factors can be listed as tax structure, clarity of tax technique, current legislation, good organization of tax governance, based on the performance of the tax administration, improvement of the tax administration - taxpayer relations, adoption of a taxpayerfocused approach. Herein, reconciliation action, which enables the settlement of the disputes between the administration and the taxpayers through peaceful solution without going to the judicial body, is also important. In order to establish effective tax administration in terms of reconciliation specifically, this study aims to determine the technical efficiency of reconciliation commissions on the 77 basis provinces in Turkey Ağrı, Ardahan, Kilis ve Şırnak excluding between the years 2013 and 2017. According to the findings of this study which take over the reconciliation as only administrative action beyond its legal and philosophical criticism, 7 provinces in 2013, 11 provinces in 2014, 9 provinces in 2015, 13 provinces in 2016 and 12 provinces in 2017 were effective. Although the tax and penalty amounts/ratios waived differ in the provinces covered by the analysis, study tried to determine to what extent effective technically the reconciliation commissions concluded the reconciliation process

Anahtar Kelimeler

Tax Administration, Reconciliation, Reconciliation Commissions, Data Envelopment Analysis, Technical Efficiency, Turkey

Kaynakça

• Bayraklı, H. H. (2009), Vergi Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyonkarahisar.
• Bayraklı, H. H. (2017), Vergi Yargılama Hukuku. 4. Baskı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyonkarahisar.
• Candan, T. (2006), Vergilendirme Yöntemleri ve Uzlaşma, 2. Baskı, Maliye ve Hukuk Yayınları No. 37, Ankara.
• Cooper, W., Seiford, L. ve Tone, K. (2006), Introduction to Data Envelopment Analysis and Its Uses, Springer, USA.
• Danıştay Yedinci Dairesi E:2001/4723, K:2004/1496 Sayılı Kararı.
• Erol, A. (2011), Vergi Felsefesi (Devlet ve Vergi), İSMMMO Yayınları 140, İstanbul.
• Falay, N. (1997), “Denetim, Verimlilik / Etkinlik / Tutumluluk (VET) ve Sayıştay”, Sayıştay, 135. Kuruluş Yıldönümü Özel Sayısı, S: 25, Nisan-Haziran.
• GİB, (Gelir İdaresi Başkanlığı), (2014, 2015, 2016, 2017, 2018), 2013-2014-2015-2016-2017 Yılı Faaliyet Raporu.
• Karakoç, Y. (2015), Vergi Anlaşmazlıklarının / Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları (Vegi Yargılaması Hukuku), 3.Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Karakoç, Y. (2017), Vergi Yargılaması Hukuku (Vergi Anlaşmazlıklarının / Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları), 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Öncel, M., Kumrulu, A., Çağan, N. (2016), Vergi Hukuku, 25. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Ramanathan, R. (2003), An Introduction to Data Envelopment Analysis: A Tool for Performance Measurement, Sage, London.
• Tavares, G. (2002), A Bibliography of Data Envelopment Analysis (1978-2001), Ructor Research Report, USA.
• Tosuner, M. ve Özcan, Ü. (1989), Türk Vergi Yargısı Sistemi ve Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümü, Aklıselim Ofset, İzmir.
• Uzlaşma Yönetmeliği, RG. 03.02.1999, S. 23600.
• 04.01.1961 Tarih ve 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Hükümler Eklenmesi Hakkında Kanun, RG. t. 28.02.1963, S. 11343.
• 1963 Tarih ve 205 Sayılı Kanun Gerekçesi, TBMM 64 No'lu Komisyon Raporu, Dönem: 1, Toplantı: 2, Umumi İzahat.
• 372 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, RG. 10.05.2007, S. 26518.
• 393 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, RG. 29.09.2009, S. 27447.