Murabaha Uygulamasının Türk Vergi Mevzuatı Karşısındaki Durumu: Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 211 - 235, 01.11.2019

İlyas Ceyhan Fatih Yardımcıoğlu

Öz

Bu çalışmada, katılım bankalarının en çok kullandığı fon kullandırma yöntemi olan murabaha ile ilgili katılım bankacılığı faaliyetlerinin yürütülmesinde, vergi mevzuatından kaynaklı sorunların ve vergi mevzuatı ile uyumsuz olduğu düşünülen yönlerin ortaya konulması ve bu sorunlara mevzuat değişikliği dâhil çözüm önerileri getirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada iki farklı öneri getirilmiştir. Bunların ilki mevcut tek fatura düzeninin yasal mevzuata uygun hale getirilmesi, ikincisi ise mevzuatın uygulamada çift fatura olarak adlandırılan ve fatura sürecine katılım bankasını da dâhil eden uygulama ile uyumlaştırılmasıdır. Bunları mümkün kılmak için her bir kanunla ilgili gerekli olabilecek mevzuat değişikliklerine ilişkin öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Murabaha, İslami Finans, İslam Ekonomisi, Türk Vergi Mevzuatı, Vergi

Murabaha Uygulamasının Türk Vergi Mevzuatı Karşısındaki Durumu: Sorunlar ve Çözüm Önerileri1 Murabaha Practice in the Turkish Tax Legislation: Problems and Solution Proposals

Öz

In this study, it is aimed to reveal the problems arising from tax legislation and the aspects that are thought to be incompatible with the tax legislation in the implementation of participation banking activities related to murabaha, which is the most widely used funding method of participation banks, and to propose solutions to these problems including legislative changes. The study proposed two different suggestions. The first of these is to harmonize the existing single invoice scheme with the legal legislation, and the second is to harmonize the legislation with the practice called double invoice in the practice, which includes the participation bank in the invoice process. In order to make these solutions possible, recommendations for possible legislative changes that may be necessary for each law are presented.

Anahtar Kelimeler

Murabaha, Islamic economics, Turkish Tax Legislation, Tax

Kaynakça

• Vergi Usul Kanunu, Kanun Numarsı:213, Kabul Tarihi: 04/01/1961, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 10703 - 10/01/1961
• Gelir Vergisi Kanunu, Kanun Numarası:193, Kabul Tarihi: 31/12/1960, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi:10700 - 06/01/1961
• Katma Değer Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 3065, Kabul Tarihi: 25/10/1984, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 18563 - 02/11/1984
• Gider Vergileri Kanunu, Kanun Numarası: 6802 Kabul Tarihi: 13/07/1956, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi
• Damga Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 488, Kabul Tarihi: 01/07/1964, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 11751 - 11/07/1964
• Harçlar Kanunu, Kanun Numarası: 492, Kabul Tarihi: 02/07/1964, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 11756 - 17/07/1964
• Türk Borçlar Kanunu, Kanun Numarası: 6098, Kabul Tarihi : 11/1/2011, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 27836 - 04/02/2011
• Bankacılık Kanunu, Kanun Numarası: 5411, Kabul Tarihi: 19/10/2005, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 25983 (Mük.) - 01/11/2005
• Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 6728, Kabul Tarihi: 15/7/2016, Resmi Gazete Sayısı - Tarihi: 29796 - 09.08.2016
• Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik, Resmî Gazete Tarihi: 01.11.2006, Resmî Gazete No: 26333
• Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete Tarihi:25/01/2019, Resmi Gazete No: 30666
• Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 03/04/2007, Resmi Gazete No: 26482
• Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 02/03/1995 Resmi Gazete No: 22218
• Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 07/09/1995 Resmi Gazete No: 22397
• Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 01/07/2003, Resmi Gazete No: 25155
• Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 04/07/2003, Resmi Gazete No: 25158
• Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 03/04/2007, Resmi Gazete No: 26482
• Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, Resmi Gazete Tarihi: 19/01/1996, Resmi Gazete No: 22528
• Özelge, Gelir İdaresi Başkanlığı, Tarih: 27/02/2015 Sayı: B.07.1.GİB.4.42.16.01-125[8- 2013/811]-27
• Özelge, Gelir İdaresi Başkanlığı, Tarih:23/07/2012, Sayı: B.07.1.GİB.4.55.15.01-2011-KDV- ÖZE-22-275
• AAOIFI (2018), Faizsiz Finans Standartları, TKBB Yayınları, Yayın No:10, İstanbul
• Aktan, Hamza (1997), “Ticaret Hukukunun Yeni Bazı Problemleri Üzerine İslâm Hukuku Açısından Bir Değerlendirme”, l. Uluslararası İslâm Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi , KOMBAD Yay.
• Aktepe, İshak Emin. (2017). Katılım Finans. TKBB Yayınları, Erkam Yayın San. ve Tic. A.Ş.
• Aktepe, İshak Emin, Katılım Bankaları ve Murabaha, http://katilimfinansdergisi.com.tr, Erişim Tarihi: 16.01.2019
• Arabacı, Hakan, Türk Katılım Bankacılığında Fon Kullandırma Yöntemleri, Bilecik 2015, (Yüksek Lisans Tezi)
• Aytaç, Zühtü, Özel Finans Kurumlarının Hukuki Alt Yapısı, Mart 1986, http://dergipark.gov.tr. Erişim Tarihi: 16.01.2019
• Bayındır, Abdulaziz, (2016) Ticaret ve Faiz, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul
• Bayındır, Servet (2005). İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Çizakça, Murat (1999). İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Günal, Vural (1984). Özel Finans Kurumları. Ankara: Türkiye Bankalar Birliği.
• Bulut, Mehmet, İslam Ekonomisi Bir Medeniyet Birikimidir, Albaraka Türk Katılım Bankası 2016, Bereket Dergisi, Sayı:44, Söyleşi: Buğrahan Kırımlı Cebeci. İsmail (2010), Modern İslam Literatüründe Murabaha Tartışmaları, İstanbul (Doktora Tezi)
• Cengiz, Selim (2017), Finansal Kiralama İşlemlerinin Mevzuat Boyutu Ve Muhasebe Uygulamaları: TMS 17 ve VUK Kapsamında İncelenmesi, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 11, Syf: 43-56
• Ceyhan, İlyas (2016) Katılım Bankalarının Murabaha İşlemlerinde Karşılaştıkları Vergisel Sorunların Değerlendirilmesi, Vergi Dünyası Dergisi, Eylül 2016
• Döndüren, Hamdi, Ticaret Rehberi, Erkam Yayınları, İstanbul 2002 Döndüren, Hamdi, Faizsiz bankaların finansman kullandırma yöntemleri, https://katilimdunyasi.com/2016/11/29, Erişim Tarihi: 15.02.2019
• Doğan, Sibel (2008), Katılım Bankaları ve Ekonomiye Etkileri: Türkiye Örneği, Kahramanmaraş (Yüksek Lisans Tezi)
• Fahran, Ferhat (2016), Vergi Usul Kanunu Muhasebe Uygulamaları ve TFRS/TMS Karşılaştırmaları, Yaklaşım Yay.
• Faizsiz Finans Sözlüğü, http://www.tkbb.org.tr. Katılım Bankacılığı Sistemi Çalışma Esasları ve Uygulaması, AlbarakaTürk, https://www.albaraka.com.tr/pdf/Katilim_Bankaciligi_Sistemi_Nedir_.pdf, 25.03.2019
• Karaman, Hayrettin, http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat/0300.htm, Erişim Tarihi: 25.01.2019
• Karaman, Hayrettin (2014), Katılım Bankalarının Mevzuatı Problemli. 30 Mayıs 2014, ttps://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettinkaraman/katilim-bankalari-mevzuati- problemli-54002, Erişim Tarihi: 18.03.2019
• Karaman, Hayrettin, Faizsiz Finans Kurumları, http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat/0300.htm, Erişim Tarihi: 08.01.2019, 25.01.2019
• Maç, Mehmet. KDV-5 ( e-Kitap ). http://www.bdo.com.tr/vergi/kdv.php
• Orman, Sabri (2000). Tarih, Uygarlık ve İktisadi Politika Bağlamında Özel Finans Kurumları Türkiye’de Özel Finans Kurumları Teori ve Uygulama, Albaraka Türk Yayınları17. Kültür Kitapları 2, İstanbul
• Odabaşı, Mehmet, Katılım Bankaları Tarafından Uygulanan Murabaha Finansmanına Yönelik Bazı Eleştirilere Cevaplar, https://katilimdunyasi.com, Erişim Tarihi: 30.01.2019
• Özsoy, M. Şerafettin (2012), Katılım Bankacılığına Giriş, Bilnet Matbaacılık, İstanbul
• Tok, Ahmet, Türk Hukukunda Katılım Bankalarının Fon Toplama ve Kullandırma İşlemleri ile Klasik Bankacılık İşlemleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006. Aktaran: Bahadır Özkan, Katılım Bankalarının Fon Toplama ile Fon Kullandırım İşlemleri ve Katılım Bankalarının Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2010)
• Topçu, Levent, Katılım Bankacılığı Uygulama Modelleri Nelerdir, Katılım Finans Dergisi, Sayı:9, Eylül - Ekim 2018, Syf:46
• Uysal, Ali - Eroğlu, Nurettin (2009), Açıklamalı ve Örnekli Vergi Usul Kanunu, Sözkesen Matbaacılık, Ankara Fahrettin, Yahşi, Özel Finans Kurumlarının Mevzuat Serüveni, http://www.tkbb.org.tr/Documents/KoseYazilari/20130724152628.pdf. Tarihi:16.04.2019 Erişim
• Zaim, Sebahattin (200), Türkiye’de Özel Finans Kurumları Teori ve Uygulama, Özel Finans Kurumlarının Sağlıklı Çalışabilmesi için Evvela İnsan Modelinin Oluşması Gerekir, Mülakatı Yapanlar: Osman AKYUZ/Ahmet ERTURK, Albaraka Türk Yayınları, 2000
• http://www.bddk.org.tr.
• http://www.tdk.gov.tr.
• http://www.gib.gov.tr.
• http://www.kgk.gov.tr
• http://www.tkbb.org.tr.
• http://www.mevzuat.gov.tr.
• https://islamansiklopedisi.org.tr
• http://www.hayrettinkaraman.net. https://www.kuveytturk.com.tr. https://www.turkiyefinans.com.tr. https://www.vakifkatilim.com.tr. https://katilimdunyasi.com