Türk Vergi Sisteminde Gelirin Tanımı Konusunda Yaşanan Gelişmeler

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 237 - 247, 01.11.2019

Baki Yegen

Öz

Vergilendirilebilir gelirin tanımı ile ilgili olarak literatürde kaynak teorisi ve safi artış teorisi olmak üzere iki farklı teori bulunmaktadır. Uygulamada her iki teori de birtakım avantaj ve dezavantajlara sahip olmaktadır. Günümüzde Türkiye’de kaynak teorisi ağırlıklı gelir tanımı benimsenmektedir. Buna karşın ülkemizde 1998 yılında 4369 sayılı Kanun’la kaynak teorisinden safi artış teorisine geçiş yapılmak istenilmiş, ancak çeşitli ekonomik ve teknik nedenlerden dolayı geçiş gerçekleşmemiştir. Çalışmada gelirin tanımı konusunda Türkiye’de yaşanan en önemli gelişmelerden biri olan 4369 sayılı Kanun’la ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Bu doğrultuda 4369 sayılı Kanun öncesindeki durum ile sonrasındaki durum karşılaştırılmıştır. Önemli olan noktanın teori seçimi olmadığı, teori seçiminden ziyade vergilendirilebilir alanlar ile vergi dışı bırakılan alanların sınırlarının tespiti olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle hangi teori tercih edilirse edilsin geliri kapsayan unsurların olabildiğince geniş, vergi dışı bırakılan unsurların ise olabildiğince sınırlı şekilde belirlenmeleri gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gelir Vergisi, Kaynak Teorisi, Safi Artış Teorisi, 4369 sayılı Kanun

Türk Vergi Sisteminde Gelirin Tanımı Konusunda Yaşanan Gelişmeler Developments in the Turkish Tax System on the Definition of Income

Öz

In terms of the definition of taxable income, there are two different theories in the literature: source theory and pure increase theory. In practice, both theories have advantages and disadvantages. Today, the income definition which is dominant pure increase theory, is adopted in Turkey. On the other hand, in our country in 1998, with the Law No. 4369, the transition from source theory to pure increase theory was requested,but due to various economic and technical reasons, the transition wasn't realized. In this study, explanations about the law numbered 4369 which is one of the most important developments in Turkey regarding the definition of income, are given. Accordingly, the situation before and after the law no. 4369 was compared. It is understood that the important point is not the choice of theory, but rather the determination of the boundaries of taxable areas and excluded areas rather than theory selection. Therefore, no matter which theory is preferred, it was concluded that the elements of covering the income should be determined as broadly as possible and the elements of nontax should be determined as limited as possible

Anahtar Kelimeler

Income Tax, Source Theory, Pure Increase Theory, Law No. 4369

Kaynakça

• Akdoğan, Abdurrahman (2009), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Akdoğan, Abdurrahman (2019), Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 19. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Aksoy, Şerafettin (1991a), Kamu Maliyesi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Aksoy, Şerafettin (1991b), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Arıkan, Zeynep ve İnneci Ahmet (2016), “Vergilendirilebilir Gelir ve Gelir Vergisinde Üniter Yapıyı Bozan Uygulamalar”, Sosyoekonomi, Cilt 24, Sayı 30, s. 11-28.
• Arslan, Mehmet (2012), Türk Vergi Sistemi, Geliştirilmiş 5. Basım, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Ayaz, Garip (2002), “Mali Milad Nedir?”, Mali Çözüm, İSMMMO Yayınları, Sayı 60, s. 45-47.
• Başaran, Funda (2000), “4369 sayılı Kanuna Göre Gelir Kavramının Anlamı”, Vergi Dünyası, Sayı 223, s. 114-124.
• Batırel, Ömer Faruk (2007), Kamu Maliyesi ve Yönetimi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 24, İstanbul.
• Bıyık, Recep (1999), “4369 ve 4444 Sayılı Kanunlar Çerçevesinde Gelir Tanımı, Harcama ve Tasarruftan Hareketle Gelirin Tespiti ve Mali Milat Uygulaması”, Vergi Dünyası, http://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/2177 Erişim tarihi: 21 Kasım 2019
• Demirci, Azmi (2003), “4783 Sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununda Yapılan Düzenlemeler ve http://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/3802 Erişim tarihi: 18 Kasım 2019
• Değerlendirilmesi”, Vergi Dünyası
• Dinçer, M. Reşit ve Kalelioğlu M. Hakan (2013), “Gelirin Tespiti ve Vergilendirilmesi: Safi Artış Teorisi, Kaynak Teorisi”, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, s. 85-104.
• Edizdoğan, Nihat, Çetinkaya Özhan ve Gümüş Erhan (2011), Kamu Maliyesi. 3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Erginay, Akif (1985), Kamu Maliyesi. Gözden Geçirilmiş ve İşlenmiş 11. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Erol, Ahmet (2009), Türk Vergi Sistemi ve Vergi Hukuku, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı Yaklaşım Yayıncılık, Ankara.
• Ferhatoğlu, Emrah (2003), “Gelir Teorileri Bağlamında Avrupa Birliği ve Türkiye’deki Gelir Tanımlaması ve Sonuçları: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, E-Akademi, Sayı 19, (http://www.e-akademi.org/makaleler/eferhatoglu-1.htm). Erişim tarihi: 07 Kasım 2019
• Gencel, Ufuk ve Kuru Elif (2012). Vergi Kültürü ve Vergi Politikaları Etkileşimi: Türkiye Değerlendirmesi, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 20, s. 29-60.
• Güler, Hünkar (2017), “Gelirin Optimal Vergilendirilmesi: Teori ve Politika”, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s. 241-251.
• Güngör, Kamil (2002), “4369 Sayılı Yasa ile Getirilen Temel Değişikliklerin 2003 Mali Yılına Girmeden Hatırlanması ve İrdelenmesi”, Vergi Dünyası, Kasım 2002. (https://www.vergidunyasi.com.tr/makaleler/3090). Erişim tarihi: 04 Kasım 2019
• Ortaç, Fevzi Rifat (1999), “Vergilendirilebilir Gelir Kavramı, Geliri Belirleyen Teoriler ve Türk Gelir Vergisinde Yer Alan Gelir Tanımlaması”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s. 105-115.
• Öncel, Mualla, Kumrulu Ahmet ve Çağan Nami (2010), Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş, Değişiklikler İşlenmiş 18. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Öner, Erdoğan (2019), Türk Vergi Sistemi, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Öztürk, İlhami ve Ozansoy Ahmet (2009), “Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye’de Vergi Mevzuatı Açısından Gelirin Tanımı”, Mali Pusula, Sayı 57, s. 66-78.
• Pehlivan, Osman (2019), Vergi Hukuku Genel Hükümler ve Türk Vergi Sistemi, Celepler Matbaacılık Yayın ve Dağıtım, Trabzon.
• Şen, Hüseyin ve Sağbaş İsa (2017), Vergi Teorisi ve Politikası, Gözden Geçirilmiş ve Kısmen Genişletilmiş 3. Baskı, Barış Arıkan Yayınları, Ankara.
• Şenyüz, Doğan, Yüce Mehmet ve Gerçek Adnan (2019), Türk Vergi Sistemi, 16. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Taşkan, Yusuf Ziya (2001), “Bir Vergi Politikasızlığı Örneği: 4369 ve 4444 Sayılı Yasalarda Gelirin Kavranmasına İlişkin Yaklaşımlar”, 16. Türkiye Maliye Sempozyumu, 28-31 Mayıs 2001, Antalya.
• Tosuner, Mehmet ve Arıkan Zeynep (2013), Türk Vergi Sistemi, Kanyılmaz Matbaası, İzmir.
• Turhan, Salih (1998), Vergi Teorisi ve Politikası, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Nadaroğlu, Halil (1989), Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Uluatam, Özhan (1991), Kamu Maliyesi, Genişletilmiş 4. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara.
• sayılı Kanun Gerekçesi Tasarısı ve Komisyon Raporları, (1998). T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü, Sayı: B.02.0.KKG/101-1314/335. (https://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/gerekceler/6183/tvk_4369_sayili_ka nun_1.pdf). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019
• Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu, Emlak Vergisi Kanunu, Belediye Gelirleri Kanunu ve Harçlar Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı ve Gerekçesi, (1999).
• T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü, Sayı: B.02.0.KKG.0.11/101- 1502/3653 (https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem21/yil01/ss135m.htm) Erişim tarihi: 22 Ekim 2019
• Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu, 4306 Sayılı Kanun ve 4481 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu, (2002).
• T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü, Sayı: B.02.0.KKG.0.10/101-552/5958 (https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss4m.htm) Erişim tarihi: 19 Kasım 2019