Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 287 - 299, 01.11.2019

Hüseyin Ağır Merve Rutbil

Öz

Doğrudan Yabancı Yatırımlar ile ekonomik büyüme ilişkisi üzerine yapılan çalışmalara yönelik geniş bir literatür bulunmaktadır. İlgili literatürde öne çıkan farklılıklardan birincisi, kurulan ekonometrik modellerde birbirinden farklı değişkenlere yer verilmesidir. İkincisi bu farklı değişkenler arasındaki ilişkinin ölçülmesi için değişik ekonometrik yöntemlerin kullanılmasıdır. Üçüncüsü, farklı ülke ve ülke grubu örneklerinin çalışmalara konu edilmesi ve dördüncüsü de, literatürden elde edilen sonuçlarda, değişkenler arasındaki ilişkide bir bütünlüğün olmamasıdır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme üzerine etkisinin zaman serileri ekonometrisiyle incelenmesidir. Kurulan ekonometrik modelde ekonomik büyümenin açıklanması için doğrudan yabancı yatırımları ve sabit sermaye yatırımları kullanılmaktadır. Elde edilen sonuçlar Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı sermaye yatırımları, sabit sermaye yatırımları ve kişi başına gayri safi yurt içi hasıla değişkenlerinin eşbütünleşik olmadıkları, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ekonomik büyümeyi açıklamakta sınırlı bir etkisinin olduğu şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Sermaye, Ekonomik Büyüme, Sabit Sermaye Yatırımı, Etki-Tepki, Varyans Ayrıştırması

Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi The Relationship Between Foreign Direct Investment and Economic Growth in Turkey

Öz

There is a wide range of literature on the studies about the relationship between foreign direct investment and economic growth. One of the most prominent differences in the related literature is the use of different variables in the econometric models developed. Second, different econometric methods are used to measure the relationship between these different variables. Third, different countries and groups of countries are subject to studies and the fourth is that there is no unity in the relationship between variables in the results according to the literature. The aim of this study is to examine the effect of foreign direct investment that came to Turkey on economic growth by using time series econometrics. Foreign direct investment and gross fixed capital formation are used to explain the economic growth in the econometric model. The results indicate that foreign direct insventment, gross fixed capital formation and per capita gross domestic product are not cointegrated, and foreign direct insventment as a limited effect to explain economic growth.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Gross Fixed Capital Formation, ImpulseResponses, Variance

Kaynakça

• Acaravcı, A. ve Akyol, M. (2017), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme İlişkisi, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3 (1), ss. 17-33.
• Ağır, H. ve Rutbil, M., (2019), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Sermaye İle Ekonomik Büyüme İlişikisinin Analizi”, Ksü Sbe Dergisi Ekim 2019 Sayısı (Değerlendirilme Aşamasında)
• Ağır, H., (2003), “İMKB’nin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Ekonometrik Analizi” Ksü Sbe İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• Alagöz, M., Erdoğan, S. ve Topallı, N., (2008), “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7 (1), ss. 79-89.
• Ayaydın, H., (2010), “Doğrudan Yabancı Yatırımlar İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 26. Nisan, 2010. ss. 1-13.
• Barışık, S. ve Kesikoğlu, F., (2006), “Türkiye’de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi (1987-2003 Var, Etki-Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması)”, Ankara Üniversitesi Sbf Dergisi, 61(4), ss. 59-82
• Borensztein, E., De Gregorio, J. and Lee, J. (1998), “How Does Foreign Direct Investment Effect Economic Growth”, Journal Of Internatıoanal Economics, 45, Pp. 115-135.
• Bostan, A., Ürüt Kelleci, S. ve Yılmaz, A., (2016), “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Avrasya Ekonomileri Örneği”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(5), ss. 23-36.
• Çütçü, İ. ve Kan, E., (2018), “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği”, Sakarya İktisat Dergisi, 7 (3), ss. 1-2.
• Dereli, D.D., (2018), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları İle Ekonomik Büyüme İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme: Türkiye (1995-2017), C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (2).
• Dickey, D.A. and Fuller, W.A. (1981), “Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With A Unit Root,” Econometrica, 49 (4), pp. 1057-1072.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı), (2000). “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Komisyonu Http://Ekutup.Dpt.Gov.Tr./Yabancıs/Otk532.Pdf (07.05.2001).
• Enders,W., (1995), Applied Econometric Time Series, John Wiley, New York.
• Erçakar, M.E. ve Yılgör, M., (2010), “Gelişmekte Olan Ülkelerde DYY ile GSYİH İlişkisi: Panel Birim Kök ve Eş Bütünleşme Sınamaları”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 47 (549), ss. 31-47.
• Erdilek, A.,(1998), “Türkiye'de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Değerlendirilmesi”, İktisat, İşletme Ve Finans Dergisi, 13 (147), ss.53-61.
• Erol, E. ve Çınar, S., (2013), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Analizi ve Gelir İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (1), ss. 17- 36.
• Gerni, C., Sarı, S., Emsen, Ö.S. ve Kabadayı; B., (2014), “Geçiş Ekonomilerine Yönelik Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: İhracata Yönelik mi Yoksa İthal İkameci mi?” International Https://Www.Avekon.Org/Papers/968.Pdf, 22.04.2019 On Eurasian Economies, ss. 1-10.
• Granger, C.W.J. And Newbold, P., (1974), “Spurious Regressions in Econometrics”, Journal of Econometrics, 2, pp. 111-120.
• Işık, C. (2016), “Doğrudan Tabancı Sermaye Yatırımları Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımıyla Türkiye”, IUJEAS, 1(1), ss. 1-12.
• Johansen, S. And Juselius, K., (1990), Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration-With Applications to the Demand For Money. Oxford Bulletin of Economics And Statistics, 52, pp. 169-210.
• Johansen, S., (1988), Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, (2-3), pp. 231-254.
• Kara, M. A., (2002). “Sermaye Hareketlerinin Yatırımlar ve Tasarruflar Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği” Ksü Sbe İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• Karaca, O., (2017), “Türkiyede Para ve Maliye Politikalarının Göreli Etkinliği VAR Analizi”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi Özel Sayısı, ICMEB17, ss. 227- 240
• Koyuncu, F.T., (2017), “Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme Ve İstihdam Arasındaki İlişki: Türkiye Uygulaması (1990-2015)” Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 7 (2), ss. 62-69.
• Köprücü, Y., (2017), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Teknolojik Yayılma Ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), ss. 105- 122.
• Mucuk, M. ve Demirsel, M.T., (2009), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Performans” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, ss. 365.
• Nelson, C.R. and Plosser, C.R., (1982), “Trends And Random Walks İn Macroeconmic Time Series”, Journal of Monetary Economics, 10 (2), pp. 139–162.
• Nur, H.B. ve İlber, İ., (2017), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Temel Unsurlar” Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), ss. 15-45
• Okuyan, H.A. ve Erbaykal, E., (2007), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımlar Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Ekonomik Yaklaşım, 19 (67), Ss. 47-58
• Örnek, İ. (2008), “Yabancı Sermaye Akımlarının Yurtiçi Tasarruf ve Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği”, Ankara Üniversitesi Sbf Dergisi, Ss. 199-217.
• Özgen, F.B. Ve Güloglu, B., (2004), “Türkiye'de İç Borçların İktisadi Etkilerinin VAR Tekniği İle Analizi,” Metu Studies In Development, 1, ss. 93-114.
• Tarı, R. (2015), Ekonometri, 11. Baskı, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Taşdemir, F.D. Ve Erdaş, H., (2018), “Doğrudan Yabancı Yatırım Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği”, Trakya Üniversitesi İibf Dergisi, 7 (1), ss. 140-152. Http://Dergipark.Gov.Tr/Download/Article-File/510749 (10.03.2019). WDI (Word Development Indicatiors) (2019). Ülke İstatistikleri
• Https://Databank.Worldbank.Org/Data/Source/World-Development-İndicators, (08.04.2019)
• Yılmaz, M., (2008), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımlar-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi” T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilimdalı Yayımlanmamışyüksek Lisans Tezi.