Sağlık Harcamaları ve Gelir Dağılımı İlişkisi: Türkiye ve OECD Ülkeleri Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 137 - 155, 05.11.2020

Eyüp Akbulut

Öz

Devletler sosyal koruma harcamaları ile sosyal güvencesi olmayan yoksul
bireyleri güvence altına almaktadırlar. Kamu tarafından sunulan sağlık
harcamaları yoksul bireylerin sağlık riskini ortadan kaldırmaktadır. Bütçe
kısıtı nedeniyle sağlık hizmetlerinden yeterli düzeyde yararlanamayan yoksul
bireyler sağlık ve gelir kaybı riski taşımaktadırlar. İstihdamda sağlıklı
bireylerin tercih edilmesi yoksul kesimin gelir kaybı yaşamasına ve gelirin
eşitsiz dağılımının artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, çalışmada sağlık
harcamalarının kamu tarafından karşılanması neticesinde gelirin eşitsiz
dağılımı üzerine düzeltici etkisi beklenmektedir. Çalışmada, Türkiye'de sağlık
harcamalarının kamu tarafından sunulması sonucu cepten yapılan sağlık
harcamalarının azaldığı görülmektedir. Yoksul hanelerin cepten yapılan sağlık
harcamalarının azalması ile refah düzeylerinin yükselmesi beklenmektedir.
Buna karşılık yoksul kesimin sağlık harcamalarının cepten karşılanması
durumunda kullanılabilir gelirlerinin azaltacağı ve fakirleşmelerine neden
olacağı açıktır. Bu düşünceyle çalışmada kamu sağlık harcamaları gelir
dağılımı etkileşimi grafiksel olarak ortaya konulmaya çalışılmaktadır.
Analizlerin anlamlı olabilmesi için Türkiye’de yapılan sağlık harcamaları ve
gini katsayılarının yıllara göre dağılımı OECD ülkeleri ile karşılaştırmalı analiz
edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Harcamaları, Gelir Dağılımı, Yoksulluk

The Relationship between Health Expenditure and Income Distribution: The Comparative Analysis of Turkey and OECD Countries

Öz

States secure poor individuals who do not have social security with their social protection
expenditures. Health spending provided by the public eliminates the health risk of poor
individuals. Poor individuals who cannot benefit from health services sufficiently due to
budget constraints carry the risk of health and income loss. The preference of healthy
individuals in employment causes the poor to lose income and increase the unequal
distribution of income. Therefore, in the study, a corrective effect on the unequal
distribution of income is expected as a result of the public coverage of health expenses. In
this study, health spending in Turkey has decreased as a result of the submission of OOP
health spending by the public. The welfare level of poor households is expected to rise with
the decrease in out-of-pocket health expenditures. On the other hand, it is clear that if the
health expenditures of the poor are met out of pocket, their disposable income will
decrease and cause them to become poor. With this in mind, in this study, the interaction
of public health expenditures and income distribution is tried to be presented graphically.
In order to find meaningful analysis, health expenditures in Turkey and Gini coefficient
by years have been analysed comparatively with OECD countries.

Anahtar Kelimeler

Health Expenditure, Income Distribution, Poverty

Kaynakça

• Akar, Sevda (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Manisa Yönetim ve Ekonomi, 21 (1), 311-322.
• Akdur, Recep (2008), “Sağlık Harcamaları”, Bilim ve Ütopya Dergisi, Ağustos, 14(170) 1-8.
• Aksoğan, G. ve Elveren, A. (2012), “Türkiye'de Savunma, Sağlık ve Eğitim Harcamaları ve Gelir Eşitsizliği (1970-2008): Ekonometrik Bir İnceleme”, Sosyoekonomi, 17(17).
• Aksoy, Şerafettin (2011), Kamu Maliyesi, 4. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Altay, A., (2005), “Yoksulluk Sadece Devletin Sorunu mu? Kamu Harcamaları Açısından Bir Değerlendirme”, Sosyoekonomi, 2(2).
• Başaran, B. B., & Şahin, İ. (2008), “Türkiye’de Cepten Yapilan Sağlik Harcamalarini Etkileyen Etmenler”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 319-340.
• Batırel, Ömer Faruk (1990), Kamu Maliyesi Teorisine Giriş, İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Matbaa Birimi.
• Boratav K., (1991), 1980’li Yıllarda Türkiye’ de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• Devarajan, Shantayanan ve Shaikh I. Hossain (1998), “The Combined Incidence of Taxes and Public Expenditures in the Philippines”, World Development, Vol. 26(6), pp. 963-977.
• Doğan, İ. (2016), “Verimlilik, Ekonomik Büyüme ve Sağlık İlişkisi; Türkiye için Doğrusal Olmayan Nedensellik Testi”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2).
• Eğilmez, Mahfi ve Kumcu, Ercan (2004), Ekonomi Politikası, Teori ve Türkiye Uygulaması, 15. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Eurostat, Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC), http://ec.europa.eu/eurostat/data/
• Eşiyok, Bayram Ali ve Sekmen, Faruk (2012), “Türkiye Ekonomisinde Bölgesel Gelişmişlik Farklılıkları, Doğu Anadolu’nun Bölgesel Gelişmedeki Yeri ve Çözüm Önerileri”, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
• Falkingham, J. (2004), “Poverty, out-of-pocket payments and access to health care: evidence from Tajikistan”, Social science & medicine, 58(2), 247-258.
• Kılavuz, Emine (2010), “Sağlık Harcamalarındaki Artış ve Temel Bakım Hizmetleri” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29 (2010/2), 173-192.
• Kirmanoğlu, Hülya (2011), Kamu Ekonomisi Analizi, 3. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul. Lusting, Nora (2004), Investing in Health for Economic Development. Report By The Mexican Commission On Macroeconomics And Health, 1st Edition, Mexico. 1-60.
• Lusting, Nora (2015), “Government Spending on Education and Health: Evidence from Thirteen Developing Countries in the Commitment to Equity Project”, CEQ Working Paper, No. 30, pp.1-30.
• Martinez-Vazquez, Jorge, (2001), “The Impact of Fiscal Policy on the Poor: Fiscal Incidence Analysis”, International Studies Program Working Paper Series, 1-10.
• Martinez-Vazquez, Jorge, Vulovic, Violeta and Moreno-Dodson, Blanca (2014), “The Impact of Tax and Expenditure Policies on Income Distribution: Evidence from a Large Panel of Countries”, Hacienda Pública Española/Review of Public Economics, Vol.200- (4/2012), pp.95-130.
• Meerman, Jacob (1979), “Public Expenditure in Malaysia: Who Benefits and Why”, Oxford University Press, New York
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), (2020), Health Statistics, Health Data, http://www.oecd.org/health/
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), Income Distribution and
• Poverty, https://data.oecd.org/inequality/income inequality.htm
• Pehlivan, M. Seyid (2010), Gelir Dağılımı Eşitsizliğine Devletin Müdahale Araçları: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Örneği, Sosyal Yardım Uzmanlık Tezi, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. http://www.sosyalyardimlar.gov.tr.
• Rous, J. J., & Hotchkiss, D. R. (2003), “Estimation of the determinants of household health care expenditures in Nepal with controls for endogenous illness and provider choice. Health Economics”, 12(6), 431-451.
• Sağlık Bakanlığı (2006), Türkiye ulusal sağlık hesapları hane halkı sağlık harcamaları 2002-2003, TC Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Ankara. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/USH.pdf
• Sari, N., Langenbrunner, J., & Lewis, M. (2000), “Affording out-of-pocket payments for health-services: evidence from Kazakhstan”, EUROHEALTH-LONDON-, 6(2), 37-39.
• Selowsky, Marcelo, (1979), “Who Benefits from Government Expenditures?”, Published for the World Bank Oford Universty Press, World Bank, Washington D.C.
• Şener, Orhan (2006), Kamu Ekonomisi, 8. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık TÜİK (Türkiye İstatistik http://www.tuik.gov.tr/ . Kurumu), Sağlık Harcama İstatistikleri,
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, http://www.tuik.gov.tr/
• Ulusoy, Ahmet (2007), Maliye Politikası, 5. Basım, Konya: Mikro Yayıncılık.
• Ulusoy, A., Karakurt, B., ve Akbulut, E. (2015), “Eğitim Harcamalarının Gelir Dağılımına Etkisi: Türkiye’de Yükseköğretimin Gelir Eşitsizliğini Giderici İşlevi”, Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2).
• Ünsal, Erdal M., (2011), Makro İktisat, 9. Baskı, İmaj Kitabevi, Ankara.
• Younger, Stephen D., 1999. “The Relative Progressivity of Social Services in Ecuador”, Public Finance Review, Vol.27 (3), pp.310-352.
• Yumuşak, İ. G., & Bilen, M. (2000), “Gelir dağılımı-Beşeri sermaye ilişkisi ve Türkiye üzerine bir değerlendirme”, KÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 7796.