“UTILITARIANISM” VE “PRAGMATISM”: FARKLAR, ORTAK NOKTALAR

Yıl 2019, Sayı: 28, 121 - 149, 29.12.2019

Celal Türer Metin Aydın

Öz

Bu
makale özellikle Anglo-Sakson geleneğin hâkim olduğu kültürlerde oldukça etkin
olan Utilitarianism ve Pragmatism’in akademik dünyamıza alımlanmasında ortaya
çıkan iki temel problemi tartışmaktadır: İsimlendirme ve indirgeme. İlk
problemi akademik yazınımızda Utilitarianism için “Faydacılık”, “Yararcılık”,
“Utilitarist Ahlak” kavramlarının adlandırılması; Pragmatism için ise
“Faydacılık”, “Pragmacılık”, “Pragmatizm” kavramlarının kullanılması
oluşturmaktadır. İkinci problemi ise daha çok gündelik dilimizde Utilitarianism
ve Pragmatism kavramlarının zaman zaman en eşanlamlı olarak ve sanki aynı
teorilermiş gibi kullanılması, ayrıca her iki teorinin Egoizm olarak ifade
edebileceğimiz bencil, çıkarcı ve ben-merkezci yaklaşımları ifade eder tarzda
anlaşılması oluşturur. Makalemizde ilk problemin çözüm önerisi olarak
Utilitarianism için “Faydacılık”, Pragmatism için ise “Pragmatizm”
kavramlarının kullanılmasını öneriyoruz. İkinci probleme ilişkin olarak ise her
iki teorinin ortak ve farklı yönlerine dikkat çekerek teorilerin hem
birbirlerine hem de Egoizm’e indirgenmesine neden olan yanlış anlamaları
ortadan kaldırmayı amaçlıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Etik, Faydacılık, Pragmatizm, John Stuart Mill, William James

UTILITARIANISM AND PRAGMATISM: DIFFERENCES, SIMILARITIES

Öz

This article discusses two main problems about embracing Utilitarianism and
Pragmatism, which are quite widespread theories in the cultures dominated by the
Anglo-Saxon tradition: naming and reduction. The first problem is that Utilitarianism
is translated into Turkish as “Faydacılık”, “Yararcılık”, “Utilitarist Ahlak” and similarly
Pragmatism is translated into Turkish “Faydacılık”, “Pragmacılık”, “Pragmatizm”. In
our daily usage, sometimes that Utilitarianism and Pragmatism are used as if they were
same theory and synonymous concepts and furthermore both theories were understood
as selfish, egocentric and self-seeking namely something like Egoism causes the second
problem. Our solution offer for the first problem is that “Faydacılık” should be used for
Utilitarianism and “Pragmatizm” for the Pragmatism. As to second problem, by
addressing of the similarities and differences of both theories so we aim to eliminate the
misunderstandings causing both being reduced of Utilitarianism and Pragmatism to
each other and Egoism.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Moral, Utilitarianism, Pragmatism, John Stuart Mill

Kaynakça

• Aydın, Metin. Henry Sidgwick’te Bir Etik Teori Olarak Faydacılığın (Utilitarianism) Temellendirilmesi. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2018.
• Aydın, Metin. “Mill’in Erdem Teorisi ve Araçsallaştırılmış Erdemler”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD) 20/37 (2018): 53-79.
• Aydın, Metin. “Mutlu Budala mı Mutsuz Sokrates mi: John Stuart Mill’in Ahlak Teorisinin Faydacı Karakteri ve Hazları Tasnifi”. Kutadgu Bilig Dergisi. 35 (Eylül 2017): 121-148.
• Baldwin, James Mark, ed. Dictionary of Philosophy and Psychology. 3 Cilt. USA: MacMillan, 1920.
• Aydın, Metin. Henry Sidgwick’te Bir Etik Teori Olarak Faydacılığın (Utilitarianism) Temellendirilmesi. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2018.
• Aydın, Metin. “Mill’in Erdem Teorisi ve Araçsallaştırılmış Erdemler”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD) 20/37 (2018): 53-79.
• Aydın, Metin. “Mutlu Budala mı Mutsuz Sokrates mi: John Stuart Mill’in Ahlak Teorisinin Faydacı Karakteri ve Hazları Tasnifi”. Kutadgu Bilig Dergisi. 35 (Eylül 2017): 121-148.
• Baldwin, James Mark, ed. Dictionary of Philosophy and Psychology. 3 Cilt. USA: MacMillan, 1920.
• Bentham, Jeremy. Ahlak ve Yasama İlkeleri. Trc. Ömer Saruhanlıoğlu - Uğur Kaşif Boyacı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Bentham, Jeremy. “An Introduction to Principles of Morals and Legislation”. The Works of Jeremy Bentham. Ed. John Bowring. 1. New York: Russel&Russel Inc., 1962.Bentham, Jeremy. Deontology. London: William Tait, 1834.
• Bentham, Jeremy. “Fragment on Government”. The Works of Jeremy Bentham. Ed. John Bowring. 1. New York: Russel&Russel Inc., 1962.
• Bentham, Jeremy. “Memoirs and Correspondence”. The Works of Jeremy Bentham. Ed. John Bowring. 10. Edinburgh: William Tait, 1843.
• Bentham, Jeremy. “the Correspondence of Jeremy Bentham”. the Collected Works of Jeremy Bentham. J.H. Burns. Ed. Ian R. Christie. 3. London: UCL Press, 2017.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Copleston, Frederick. Yararcılık ve Pragmatizm. Trc. Deniz Canefe. İstanbul: İdea Yay., 2000.
• Crisp, Roger. Mill on Utilitarianism. New York: Routledge, 1997.
• Çelik, Sara. “Charles Sanders Peirce’ün Pragmatik Görüşleri ve Bilimsellik Öğesi”. Pragmatizm: Pratik Bir Felsefe. Ed. Sara Çelik. 21-38. İstanbul: Doruk Yayınları, 2016.
• Çelik, Sara. “Önsöz”. Pragmatizm: Pratik Bir Felsefe. Ed. Sara Çelik. 9-18. İstanbul: Doruk Yayınları, 2016.
• Duralı, Şaban Teoman. Kutadgubilig Türkçenin Felsefe-Bilim Sözlüğü. İstanbul: Dergah Yayınları, 2013.
• Ertuğrul, İsmail Fenni. Lügatçe-i Felsefe. Ed. Nejdet Ertuğ. Ankara: Aktif Düşünce, 2014.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri. “John Dewey”. Anadolu Mecmuası. 6 (1340): 231.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri. “Pragmatizm”. Hayat 1/12 (1927).
• Galt, John. The Annals of The Parish. Edinburgh: William Blackwood, 1821.
• Harrison, Ross. Bentham. London: Routledge, 1983.
• James, William. Faydacılık. Trc. Tufan Göbekçin. Ankara: Yeryüzü Yayınevi, 2003.
• James, William. Pragmacılık-I. Trc. Muzaffer Aşkın. 2. Baskı. İstanbul: M.E.G.S.B. Yayınları, 1986.
• James, William. Pragmatism. London: Longman, Green and Co., 1921.
• James, William. Pragmatizm. Trc. Tahir Karakaş. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• James, William. Pragmatizm. Trc. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2019.
• Karakaş, Tahir. “Çevirmenin Önsözü”. Pragmatizm. 9-32. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Mill, John Stuart. “Autobiography”. The Collected Works of John Stuart Mill. Ed. J.M. Robson. 1. Toronto: University of Toronto Press, 1969.
• Mill, John Stuart. “Bentham”. The Collected Works of John Stuart Mill. Ed. John Bowring. 10. Toronto: University of Toronto Press, 1969.
• Mill, John Stuart. Faydacılık. Trc. Selin Aktuyun. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2017.
• Mill, John Stuart. Faydacılık. Trc. Gökhan Murteza. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2017.
• Mill, John Stuart. “Remarks on Bentham’s Philosophy”. The Collected Works of John Stuart Mill. Ed. J.M. Bowring. 10. Toronto: University of Toronto Press, 1969.
• Mill, John Stuart. “Utilitarianism”. The Collected Works of John Stuart Mill. Ed. J.M. Robson. 10. Toronto: University of Toronto Press, 1969.
• Millgram, Elijah. “Mill’s Proof of the Principle of Utility”. Ethics 110/2 (Ocak 2000): 282-310.
• Mulgan, Tim. Understanding Utilitarianism. U.K.: Acuman Publishing, 2007.
• Orhan, Özgüç. Din Üzerine Üç Deneme. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2017.
• Ryan, Alan. The Philosophy of John Stuart Mill. London: MacMillan, 1970.
• Skorupski, John. “The Place of Utilitarianism in Mill’s Philosophy”. The Blackwell Guide to Mill’s Utilitarianism. Ed. Henry West. London: Blackwell Publishing, 2006.
• Suckiel, Ellen Kappy. William James’in Pragmatik Felsefesi. Trc. Celal Türer. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2003.
• Topakkaya, Arslan. “Sosyal Adalet Kavramı Sadece Bir İdeal midir?” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1/2 (2009).
• Turgut, İhsan. “William James ve Pragmatizm”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (1987): 73-84.
• Türer, Celal. “C. S. Peirce’ün Epistemolojisi”. Bilimname. 5 (2004): 23-52.
• Türer, Celal. “Charles S. Peirce’ün (Pragmatik) Doğruluk Teorisi”. Kaygı. 2009. 71-82.
• Türer, Celal. “Pragmatizmin Doğruluk Evi”. Bilimname 2/17 (2009): 165-185.
• Türer, Celal. William James’in Ahlak Anlayışı. Ankara: Elis Yay., 2005.
• Tüzen, Ahmet. Utilitarist öğreti ve John Stuart Mill’de Etik-Siyaset İlişkisi. Yüksek Lisans, Atatürk Üniversitesi SBE, 2012.