Türkiye’de Fiyatlar Genel Seviyesinde Ön Plana Çıkan Harcamaların Enflasyon Gelişmeleriyle Olan Etkileşimi Üzerine Genel Bir Değerlendirme (2003:01-2015:08)

Yıl 2017, Sayı: 627, 9 - 29, 01.05.2017

Pınar Göktaş Ali Çımat

Öz

Çalışmada ülkemizde TÜFE sepeti temelinde, ortalama bir tüketicinin bütçesinde önemli paya sahip harcama kalemlerinden yola çıkılarak, genel fiyatlar seviyesinde ön plana çıkan ana harcama grupları belirlenmiştir. Sözü edilen ana ve alt harcama endeksleriyle genel fiyatlar seviyesi arasındaki sebep sonuç ilişkileri Toda Yamamoto nedensellik testi ile ortaya konulmuştur. Ana harcama grubu düzeyinde ulaştırma ve konut ana harcama gruplarının, alt endeks düzeyinde ise “gerçek kira”, “kişisel ulaştırma araçlarının işletimi” ve “araç satın alımı”nın TÜFE’nin nedeni olabileceği sonucu elde edilmiştir. Harcama kalemleri incelendiğinde de söz konusu harcamalarının çoğunun bir yönüyle enerji ve/veya enerji yoğun üretim veya temel tüketim kalemleri olmalarının yanında TÜFE sepetinde büyük oranda yüksek tüketim vergilerine tabi kalemler olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Tüketici Fiyat Endeksi, Ana ve Alt harcama Grupları, Toda Yamamoto Nedensellik Testi, Tüketim Vergileri

A General Assessment of the Interaction of Expenditures Coming to the Fore Within General Price Level and Changes in Inflation in Turkey (2003:01-2015:08)

Öz

In this study, main expenditure articles coming to the fore within general price level have been determined by considering expediture articles having important share in average consumer budget within CPI basket base in our country. The cause effect relationship between main and sub-expenditure indices in general price level have been determined using Toda Yamamoto Causality Test. We have reached the conclusion that “transportation” and “housing” expenditure groups may be the main cause of the CPI among main expenditure groups and “actual rent”, “operation of personal transport equipment” and “purchase of vehicles” among sub-group indices. Upon analyzing the items of expenditure, it is found that most of the interested expenditures that are in one way energy and/or energy-intensive production or basic consumer items are also found to be in CPI basket items that are largely subject to high excise taxes.

Anahtar Kelimeler

Consumer Price Index, Main expenditure groups, sub-expenditure groups, Toda Yamamoto causality test, consumption taxes

Kaynakça

• AKÇELİK, Fatih ve ÖZMEN, Mustafa U., (2014),”Asymmetric Exchange Rate and Oil Price Pass-Through in Turkish Fuel Oil Market”, TCMB Working Paper, 14(31), pp.1-25.
• ALTINAY, g. (1996), “Exchange Rates and Domestic Prices: A Test of Causality”, D.E.Ü. İ.İ.B.F., 11(1):175-190.
• BASHIR, F., NAWAZ,S., YASIN,K., KHURSHEED, U., KHAN, J., QURESHI, M. J. (2011), “Determinants of Inflation in Pakistan: An Econometric Analysis Using Johansen Co-İntegration Approach” Australian Journal of Business and Management Research, Vol. 1, no. 5, pp. 71-82.
• DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI, (2016), “Türkiye’nin Enerji Profili ve Stratejisi”, ”http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi. tr.mfa”, 05.02.2016.
• DOMAÇ, İ., (2003), “Explaining and Forecasting Inflation in Turkey”, World Bank Policy Research Working Paper, WPS3287.
• ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU, (2015), “Petrol Piyasası 2014 Yılı Sektör Raporu”, Ankara.
• ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI (2014, Ekim). ETKB 2015-2019 Stratejik Planı, Ankara.
• ENGLE, Robert F. ve Granger, C.W.J, (1987), “Co-integration and Error Correction: Reprenetationi Estimation, And Testing”, Econometrica, 55(2), 251-276.
• GRANGER, C.W.J., (1969), “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-spectral Methods”, Econometrica, 37(3), pp. 424-438.
• Güneş, H. (1990), “Türkiye’de Para Arzını Arttıran Nedenler” İstanbul Ticaret Odası, 1990-8.
• HOSSAIN, T., ISLAM, N. (2013), “ An Economıc Analysis of The Determinants Of Inflation in Bangladesh”, International Journal of Social Sciencee, 11(1), pp. 29-36.
• JAUMOTTE, F., Morsy, H. (2012), “Determinants of Inflation in the Euro Area: The Role of Labor and Product Market Institutions” International Monetary Fund working Paper WP/12/37.
• KHAN, R.E.A, GILL, A.R., (2010), “Determinants of Inflation: A Case of Pakistan (1970-2007)”, J Economics, 1 (1): 45-51.
• KIM,B.Y., (2001),”Determinants of Inflation in Poland: A Structural Cointegration Approach” BOFIT Discussion Paper No. 16/2001.
• LIM, Y. C., SEK, S.K., (2015), “An Examination on the Determinants of Inflation” Journal of Economics, Business and Management 3 (7): 678–82.
• LIM, C.H., PAPI, L., (1997), “An Econometric Analysis of the Determinants of Inflation inTurkey”, International Monetary Fund working Paper WP/97/170.
• NORMAN, David ve Richards, Anthony, (2010), “Modelling Inflation in Australia”, Reserve Bank of Australia, Research Discussion Paper, 2010(3).
• NGUYEN, H.M., CAVOLI, T., and WILSON, J.K.., (2012), “The Determinants of Inflation in Vietnam, 2001-09”, Asean Economic Bulletin 29 (1): 1–14.
• OLATUNJI, G.B.; OMOTESHO, AYINDE, O.A;, O. E., AYINDE, K. (2010), “Determinants of Inflation in Nigeria: A Co- Integration Approach”, 3rd African Association of Agricultural Economists (AAAE) and 48th Agricultural Economists Association of South Africa (AEASA) Conference, Cape Town, South Africa, September 19-23, 2010.
• PETROL SANAYİ DERNEĞİ, (2013), “2013 Sektör Raporu”, İstanbul.
• SELİM, S., GÜVEN, T.A., (2014), “Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru ve İşsizlik Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 10, Yıl 10, Sayı 1.
• ŞAHİNOĞLU, T., ÖZDEN, K., BAŞAR, S., AKSU, H. (2010), “, ”, Sosyoekonomi, Ocak-Haziran 2010-1.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2005), “Yetmişdördüncü Hesap Yılı Hakkında Banka Meclisince Hazırlanan Faaliyet Raporu, Bilanço, Kâr ve Zarar Hesabı, Denetleme Kurulu Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2006), “Yetmişbeşinci Hesap Yılı Hakkında Banka Meclisince Hazırlanan Faaliyet Raporu, Bilanço, Kâr ve Zarar Hesabı, Denetleme Kurulu Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2007), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2008), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2009), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2010), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2011), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2012), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2012, 27 Mart), “Para Politikası Kurulu Toplantı Özeti”.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2013), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2013). “Enflasyon ve Fiyat İstikrarı”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2014), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (2015), “Yıllık Enflasyon Raporu”, Ankara.
• TODA, Hiro,Y. ve Peter C.B. Phillips, (1993), “Vector Autoregression and Causality”, Econometrica, 59, pp. 229-255.
• TODA, Hiro,Y. ve Peter C.B. Phillips, (1994), “Vector Autoregression and Causality: A Theoretical Overwiew and Simulation Study”, Econometric Reviews, 13, pp. 259-285.
• TODA, Hiro,Y. ve Yamamoto, Taku, (1995), “Statistical inference in Vector Autoregressions with possibly integrated processes”. Journal of Econometrics, 66, 225-250.
• TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ, (2015, Şubat), “Ocak 2015 İtibariyla Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu”, Ankara