2005-2015 Yılları Arasında BIST30 Endeksi ve BIST30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri Arasındaki Nedensellik (Öncül-Ardıl) İlişkisinin İrdelenmesi

Yıl 2016, Sayı: 615, 9 - 21, 01.05.2016

Müge İşeri Murat Kaçmazer

Öz

Vadeli piyasalarda işlem gören enstrumanların, spot piyasalarda ortaya çıkan risklere karşı koruma sağlamak için oluşturulması vadeli ve spot piyasa arasındaki etkileşimin temelini oluşturmaktadır. Literatürde iki piyasa arasındaki etkileşim, vadeli piyasadaki işlemlerin spot piyasadaki volatiliteyi azalttığı, spot piyasaya derinlik kazandırdığı ve fiyat oluşumunda öncülük ettiği şeklinde yer almaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de vadeli ve spot piyasa arasındaki nedensellik (öncül-ardıl) ilişkisi 2005-2015 yıllarını kapsayan dönemde, BIST30 endeksi ve BIST30 endeks vadeli işlem sözleşmesi örneğinde ele alınmıştır. Vadeli ve spot piyasa arasındaki öncül-ardıl ilişkisi Johansen Eşbütünleşme Modeli, Hata Düzeltme Modeli (VECM), Granger Nedensellik Testi, Etki Tepki Analizi ve Varyans Ayrıştırma gibi ekonometrik yöntemler kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre 2005-2015 yıllarını kapsayan dönemde nedensellik ilişkisinin spot piyasadan vadeli piyasaya doğru olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vadeli Piyasa, Spot Piyasa, Johansen Eşbütünleşme Modeli, Granger Nedensellik Testi, Etki Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırma

Examining Casuality (Lead-Lag) Relationship Between BIST30 Index and BIST30 Equity Index Futures in the Period of 2005-2015

Öz

Creation of futures contracts with the aim of providing protection against the risks which may arise in the spot markets is the basis of the interaction between spot and futures markets. The study of the interaction between these two markets in the literature concludes that transactions in futures market reduce volatility of spot market, increase market depth and lead price formation in the spot markets. This study investigates the availability of casuality (lead-lag) relationship between spot and futures markets in Turkey in the period of 2005-2015 using BIST30 index and BIST30 equity index futures contracts. Casuality relationship between spot and futures markets is analyzed by using Johansen Cointegration Model, Vector Error Correction Model, Granger Causalty Test, Impulse-Response Analysis and Variance Decomposition. Results suggest that casuality relationship in the period of 2005-2015 is from the spot market to futures market.

Anahtar Kelimeler

Futures Market, Spot Market, Johansen Cointegration Model, Granger Causality Test, Impulse-Response Analysis, Variance Decomposition.

Kaynakça

• ALPHONSE, Pascal.; (2000), “Efficient Price Discovery in Stock Index Cash and Futures Markets” , Annales D’economie et de Statistique, 60, pp. 177-188.
• BAŞDAŞ, Ülkem; (2009), “Lead-Lag Relationship between the Spot Index and Futures Price for the Turkish Derivatives Exchange”, SSRN:Working Paper Series.
• CHAN, Kalok.; (1992), “A Further Analysis of the Lead-Lag Relationship between the Cash Market and Stock Index Futures Market”, The Review of Financial Studies, 5, pp.123-152.
• DEMİRELİ, Erhan, Emre GÜLMEZ ve Göktuğ Cenk AKKAYA; (2010), “Vadeli ve Spot Kurlar Arasındaki Nedensellik İlişkisi: İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Üzerine Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, ss. 325- 333.
• ERSOY, Ersan ve Ali BAYRAKDAROĞLU; (2013), “İMKB 30 Endeksi ile VOB-İMKB 30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri Arasındaki Öncül-Ardıl İlişkisi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42.1, ss. 26-40.
• FLOROS, Christos and Dimitrios V. VOUGAS.; (2007), “LeadLag Relationship between Futures and Spot Markets in Greece: 1999-2001”, International Research Journal of Finance and Economics, 7, pp. 168-174.
• FRİNO, Alex, Andrew WEST.; (1999), “The Lead-Lag Relationship Between Stock Indices and Stock Index Futures Contracts: Further Australian Evidence”, Abacus, 35.3, pp. 333-341.
• GHOSH, Asim.; (1993), “Cointegration and Error Correction Models: Intertemporal Causality between Index and Futures Prices”, The Journal of Futures Markets, 13.2, pp. 193-198.
• KAYALIDERE, Koray, Hakan ARACI ve Hüseyin AKTAŞ; (2012), “Türev Ve Spot Piyasalar Arasındaki Etkileşim: VOB Üzerine Bir İnceleme”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 56, ss. 137-154.
• ÇEVİK, Emrah İsmail ve Mehmet PEKKAYA; (2007), “Spot ve Vadeli İşlem Fiyatlarının Varyansları Arasındaki Nedensellik Testi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22.2, ss. 49-66.
• MUTLU, Elif; (2011), Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve Dayanak Varlık Piyasaları Etkileşimi: İMKB-VOB Uygulaması, Uzmanlık Yeterlik Etüdü, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul.
• NAM, Seung Oh, SeungYoung OH, Hyun Kyung KİM and Byung Chun KİM.; (2006), “An Empirical Analysis of the Price Discovery and the Pricing Bias in the KOSPI 200 Stock Index Derivatives Markets”, International Review of Financial Analysis, 15.4-5, pp. 398-414.