Döviz Kurunun Temel Makro Ekonomik Değişkenlerle İlişkisi: Türkiye ve BRICS Ülkeleri Karşılaştırması

Yıl 2016, Sayı: 615, 41 - 64, 01.05.2016

Nuri Hacıevliyagil , Yusuf Demir

Öz

Döviz kuru ve döviz kuru politikaları, özellikle 1990’lı yıllardan itibaren daha da etkili olan küreselleşme, ulaşım ve bilgi-iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle ülkeler arasındaki en etkin ekonomik araç haline gelmiştir. Uygulanan döviz kuru sistem ve politikaları başta dış ticaret olmak üzere diğer makroekonomik değişkenlere büyük etki yapmaktadır. Bu çalışmada, 1990’lı yıllardan sonra yıldızı parlayan BRICS ülkelerine hangi ülkelerin dâhil edilebileceği tartışmasına ışık tutmak amacı ile döviz kuru davranışları, temel makroekonomik değişkenlerle yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, Türkiye ve BRICS (T-BRICS) ülkelerinin döviz kuru davranışları, kısa ve uzun vadede makro ekonomik büyüklüklerle ilişkisi 2002:1 – 2013:11 aylık veriler baz alınarak incelenmiştir. Çalışma sonucunda; ithalatın döviz kurunu etkilemekte anlamsız değişken olarak kaldığı iki ülkeden birinin Türkiye olması dikkate değerdir. Diğer bir bulgu ise enflasyon oranlarının döviz kurunu çok yüksek katsayıyla ve en çok etkilediği ülkelerin başında yine Türkiye’nin gelmesidir. Bu bulgular döviz kurunu etkileyen makro değişkenler açısından Türkiye’nin BRICS ülkelerine dahil olması için dikkat etmesi gereken bazı hususlar bulunduğunu ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Türkiye, BRICS, Makro Ekonomik Değişkenler

Relationship of Exchange Rate with Basic Macroeconomic Variables: Comparison of Turkey and BRICS Countries

Öz

From 1990s, especially with the influential effects of globalization, flourishing of transportation and information-communication technologies, exchange rate and exchange rate policies became one of the most significant economic tools. Implementation of exchange rate systems and policies affect macroeconomic variables and in particular foreign trade. In this study, we try to interpret exchange rate behaviors in response to macroeconomic variables to contribute to the discussion of which countries will be accepted as a member to BRICS countries which became popular especially after 1990s. For this reason, Turkey and BRICS (T-BRICS) countries the short and long term relationship of exchange rate behaviors with macro economical aggregates has been examined using 2002:1-2013:11 monthly data. According to the results of the study, for only two countries import has no significant affect on the exchange rate, one of which is remarkably Turkey. Another finding is that the coefficient of the inflation rate is the highest for Turkey. The inflation rate affects with an extremely high coefficient the exchange rate in Tukey. These results provide guidance for Turkey for macroeconomic variables affecting the exchange rate if Turkey would like to become a member of BRICS

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Turkey, BRICS, Macro Economic Variables, Johan

Kaynakça

• AĞAYEV, S. (2011). Exchange Rate, Wages, and Money; What
• Explains Inflation in CIS Countries: Panel Causality and Panel Fixed Effects Analysis. Middle Eastern Finance and Econom- ics: Euro Journals Publishing , 6-13. AKTAŞ, C. (2010). Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin VAR Tekniği ile Analizi. ZKÜ Sosyal
• Bilimler Dergisi, 6 (11), 123–140. ALAM, S., & AHMED, Q. (2010). Exchange Rate Volatility and Pakistan’s Import Demand: An Application of Autoregressive
• Distributed Lag Model International Research. Journal of Fi- nance and Economics, 48, 7-22. ARİZE, A. (1994). Cointegration Test of a Long- Run Relation
• Between The Real Exchange Rate And The Trade Balance. International Economic Journal, 8 (3), 1-9. ARTUN, C. (2012). Uluslararası İş Stratejilerine Kurumsal
• Tabanlı Bakış: Çin ve Hindistan Örneği. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi . AYDIN, Ü., & KARA, O. (2012). Türkiye’de Döviz Kuru – En- flasyon Etkileşiminin Para Politikası Üzerine Etkileri . Finans
• K.Ü.Afrika Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. AYE, GUPTA VE MOYO (2015), The Impact of Exchange Rate
• Uncertainty on Exports in South Africa,Journal of International Commerce, Economics and Policy, Vol. 6, No. 1, 1550004-1-14
• BAL, O. (2012). Döviz Kuru, Mevduat Faiz Oranı, Enflasyon ve Devlet İç Borçlanma Senetleri İlişkisi (1994–2008). Akademik
• Bakış Dergisi, 31 Temmuz – Ağustos, 1-20. BALAYLAR, N. A. (2011). Reel Döviz Kuru İstihdam İlişkisi
• Türkiye İmalat Sanayi Örneği. Sosyo Ekonomi Dergisi, 7 (16), 160. BAŞ, H. (2005). Milli Ekonomi Modeli. Bakü: İcmal Yayıncılık.
• BCB. (2014). Inflation Report. https://www.bcb.gov. br/?INFLAREPORTFV. Brasil: The Brazilian Central Bank.
• BENLİ, A. O. (2011). Rusya Federasyonu Ülke Raporu. İGEME Ülke Raporları , 1-71.
• BERNANKE, B. (1988). Monetary policy transmission: through money or credit? Federal Reserve Bank of Philadelphia Busi- ness Review , 3-11.
• CHOUDHRY, T. (2008). Exchange Rate Volatility and United
• Kingdom Trade: Evidence From Canada, Japan and New Zea- land. Empirical Economics, 35 (3), 607-619. COOPER, R. N. (1971). An Assessment of Currency Devalua- tion in Developing Countries. New Haven: Yale University Pres.
• ÇINAR, S., & BAŞCI, N. H. (2013). Gelişmekte Olan Ülkel- erde Para Talebinin Belirleyicileri Ve Kararlılığı: BRICT Ülkeleri
• Örneği. EY International Congress on Economics I Europe and Global Economic Rebalancing, 239, s. October 24-25. Ankara. ÇİFTCİ, N. (2014). Türkiye’de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi.
• Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 129-142. DAL, S. (2012). Türkiye ile Güney Afrika Cumhuriyeti
• Arasındaki Ekonomik İlişkiler (2000-2010). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi .
• DEMİR, N., & KULA, M. (2008). Türkiye Ekonomisinin Sektör- ler Arası Bağlantılarında İhracat-İthalat İlişkileri. Uluslararası
• Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 3 (1-2), 85-116. DİCKEY, D., & FULLER, W. (1981). Distribution of the Estima- tors for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Econo- metrica: Journal of the Econometric Society , 427-431.
• DOĞRU, B., RECEPOĞLU, M., & ÇELİK, O. (2013). Döviz
• Kuru Hareketleri ve Bütçe Açığı, Enflasyona Yol Açar Mı? Gelişmekte Olan Asya Ülkeleri Üzerine Bir Panel Nedensellik Analizi . Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8 (2), 36. DORNBUSCH, R., STURZENEGGER, F., WOLF, H., FİSCHER, S., & BARRO, R. J. (1990). Extreme Inflation: Dy- namics and Stabilisation. Brooking Papers on Economic Activ- ity, 2, 1–64.
• Dünya Bankası. (2008b). Access to electricity (% of population)
• (EG.ELC.ACCS.ZS). Kasım 2013, 15 tarihinde Dünya Bankası
• Web Sitesi: http://databank.worldbank.org/data/views/reports/ tableview.aspx# adresinden alındı Dünya Bankası. (2008a). World Data Bank, World Develop- ment Indicators. Kasım 2013, 15 tarihinde Dünya Bankası
• Web Sitesi: http://databank.worldbank.org/data/views/reports/ tableview.aspx# adresinden alındı Dünya Bankası. (2012). World Data Bank, World Development
• Indicators. Kasım 2013, 20 tarihinde Dünya Bankası Web Site- si: http://databank.worldbank.org/data/views/reports/tableview. aspx# adresinden alındı
• Ekonomi Bakanlığı. (2013). Dış İlşkiler-Ülke Detayı-Hindistan. 25, 2013 tarihinde Ekonomi Bakanlığı Web Sitesi: http:// www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/disIliskiler/ulkeler/ulke- detay/Hindistan adresinden alındı
• ENDERS, W. (1995). Applied Econometric Time Series. Iowa
• Iowa StateUniversity, John Wiley&SonsInc. ENGLE, R. F., & GRANGER, C. W. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55 (2), 251-276.
• FRANCO, H. G. (1996). The Real Plan. Banco Central do Bra- sil Working Paper (346).
• Garanti Yatırım. (2015). Enflasyon Hedeflemesi ve Direk Kredi
• Alakasyonu. İstanbul: Garanti Yatırım Menkul Kıymetler A.Ş. GÜL, E., & EKİNCİ, A. (2006a). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz
• Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi:1984-2003. Sosyal Bilimler Dergisi (1), 91-106.
• GÜL, E., & EKİNCİ, A. (2006b). Türkiye’de Reel Döviz Kuru İle
• İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1990 – 2006.
• Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 165-190. HORVARTH, B., & MAİNO, R. (2006). Monetary Transmission
• Mechanism in Belarus. IMF Working Paper Series, 06 (246), 6. IMF. (2007). Russian Federation: Selected Issues. IMF Country Report, 07 (352).
• İMMİB. (2010). Güney Afrika Cumhuriyeti Ülke Raporu. http:// www.eso.org.tr/belgeler/kalite_dokumanlari/%C3%BClke%20 raporlar%C4%B1/G%C3%9CNEY%20AFR%C4%B0KA.docx
• Eskişehir Sanayi Odası-İMMİB Pazara Giriş Şubesi. JOHANSEN, S., & JUSELİUS, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration--with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Sta- tistics, 52 (2), 169-210.
• KAFLE, K., & KENNEDY, P. (2012). Exchange rate volatility and bilateral agricultural trade flows: The case of the United
• States and OECD Countries. 2012 Annual Meeting (s. Febru- ary 4–7). Birmingham, Alabama: Southern Agricultural Eco- nomics Association .
• KARA, H., KÜÇÜK TUĞER, H., ÖZLALE, Ü., TUĞER, B., YA- VUZ, D., & YÜCEL, E. (2005). Exchange Rate Pass-Through in Turkey: Has It Changed and to What Extent? Research De- partment of the Central Bank of the Republic Turkey,Working Paper, 5 (4).
• KARAGÖZ, M., & DOĞAN, Ç. (2005). Döviz Kuru Dış Ticaret
• İlişkisi: Türkiye Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Der- gisi, 15 (2), 219-228. KAYHAN, S., BAYAT, T., & UĞUR, A. (2013). BRIC-T Ülkel- erinde Faiz Oranı ve Döviz Kuru İlişkisi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 13 (2), 227-236.
• KOHLER, A. & FERJANİ, A. (2015). Exchange rate effects
• A case study of the export performance of the Swiss Agricul- ture and Food Sector. International Conference of Agricultural Economists,Agroscope, Institute for Sustainability Sciences ISS, Switzerland, 1-30
• KORAY, F., & MCMİLLİN, W. (1999). Monetary shocks, the exchange rate, and the trade balance. Journal of International
• Money and Finance, 18 (6), 925–940. KORKMAZ, T., & ÇEVİK, E. İ. (2013). Türkiye’de Uygulanan
• Döviz Kuru Politikalarının Dış Ticaret ve Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkisi: 2003-2012 Dönemi. Bursa: Bur- sa Sanayicileri ve İşadamları Derneği (BUSİAD).
• MİSHKİN, F. S. (2001). The Transmission Mechanism and The Role of Asset Prices in Monetary Policy. NBER Working Paper (8617), 1-21.
• MY, NQ.& SAYİM, M. (2016) The Impact of Economic Factors on the Foreign Exchange Rates between USA and Four Big
• Emerging Countries: China, India, Brazil and Mexico Interna- tional Finance and Banking, Vol. 3, No. 1, 11-43
• OECD . (2012). Dataset: STAN Bilateral Trade Database by In- dustry and End-use category. Kasım 15, 2013 tarihinde OECD
• Web Sitesi: http://stats.oecd.org/Index.aspx adresinden alındı ONAFOWORA, O. (2003). Exchange Rate And Trade Balance
• İn East Asia: İs There A JCurve? Economics Bulletin, 5 (18), 13. O'NEİLL, J. (2001). Building Better Global Economic BRICs.
• GoldmanSachs Global Economic Paper (66), 1-15. OSTERWALD-LENUM, M. (1992). A note with quantiles of the asymptotic distribution of the maximum likelihood cointegration rank test statistics. Oxford Bulletin of Economics and Statistics (54), 461–471.
• Pekin Büyükelçiliği. (2013, Şubat). Çin Halk Cumhuriyeti-Eko- nomik Gelişmeler. Ekim 2013, 18 tarihinde www.counsellors. gov.tr/upload/CHC/ekonomikdurum-chc-2013.doc adresinden alındı
• SİVRİ, U., & USTA, C. (2001). Reel Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasndaki İlişki. Uludağ Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler
• Fakültesi Dergisi, 19 (4), 1-9. SWEİDAN, O. D. (2013). The Effect of Exchange Rate on Ex- ports and Imports: The Case of Jordan. The International Trade Journal, 27 (2), 156-172.
• TAYLOR, J. B. (2000). Using Monetary Policy Rules in Emerg- ing Market Economies. 75th Anniversary Conference, “Stabili- zationand Monetary Policy: The International Experience” (s. 19). Stanford University.
• TÜYLÜOĞLU, Ş. (2012). İthalata Bağımlılık. Ankara: Ankara Strateji Enstitüsü.
• WİLSON, D., & PURUSHOTHAMAN, R. (2003). Dreaming
• With BRICs:The Path to 2050. Goldman Sachs - Global Econo- mi Paper (99), 1-24.
• YAPRAKLI, S. (2011). Açık Enflasyon Hedeflemesi Döneminde
• Parasal Aktarım Mekanizmasının Döviz Kuru Kanalı: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. İ.Ü. İ.F. Ekonometri ve İstatistik Dergisi , 15-37. YAPRAKLI, S. (2010). Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi
• Altında Dış Açıkların Belirleyicileri:Sınır Testi Yaklaşımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (4), 141-164. YILDIRIM, S., & KILIÇ, E. (2014). Döviz Kuru Volatilitesinin
• Türkiye’nin Euro Bölgesi İhracatına Etkisi: Kesikli Dalgacık Dönüşümü ile Panel Veri Analizi . Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (1), 425-440. YILDIZ, H., & ÖZDAMAR, G. (2014). Reel Döviz Kuru - Dış
• Ticaret İlişkisi: Türkiye İmalat Sanayisi Sektörleri Üzerine Bir İnceleme (2005-2012). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 187-204. YILMAZ, Ö., & KAYA, V. (2007). İhracat, İthalat ve Reel Döviz
• Kuru İlişkisi: Türkiye İçin Bir VAR Modeli. İktisat İşletme ve Fi- nans, 22 (50), 69-84. YÜRÜK, M. S. (2008). Kaynakların Laneti Olgusu:Rusya örneği. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi .