Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği

Yıl 2015, Sayı: 604, 7 - 21, 01.06.2015

Osman Değer Mesut Demir

Öz

Reel efektif döviz kuru ile dış ticaret hacmi arasındaki ilişki son yıllarda tartışılan önemli konulardan biridir. Bu çalışmada Türkiye’nin dış ticaret hacmi ile reel efektif döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkisi araştırılmaya çalışılmış, 1997:12014:12 dönemi için yapılan ampirik çalışmada sırasıyla; logaritması alınan seriler mevsimsel etkilerden arındırıldıktan sonra ADF, Phillips-Perron ve KPSS birim kök testleri uygulanarak, seriler durağan hale getirilmiştir. Granger nedensellik analizi yapıldıktan sonra Koentegrasyon (eşbütünleşme) analizi uygulanarak, dış ticaret hacmi ve reel efektif döviz kuru arasındaki nedensellik ilişki incelenmiştir. Aynı zamanda reel efektif döviz kuru ile dış ticaret hacmi arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı ortaya konulmuştur. Daha sonra uzun dönem eşbütünleşme ve kısa dönem hata düzeltme modeli tahmin edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda elde edilen sonuçlara göre reel efektif döviz kurundan dış ticaret hacmine doğru bir nedensellik ilişkisi olduğu, ancak dış ticaret hacminden reel efektif döviz kuruna doğru bir nedensellik ilişkisinin bulunmadığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Reel Efektif Döviz Kuru, Dış Ticaret Hacmi, Nedensellik Analizi, Eşbütünleşme Analizi

Causality Between Real Effective Exchange Rate and Foreign Trade Volume : The Case of Turkey

Öz

The relationship between foreign trade and real exchange rate has been discussed in recent years. The purpose of this study is to assess the casual relationship between real exchange rate and foreign trade volume. In our empirical study performed using monthly data from January 1997 to December 2014, first, the logarithms of the series are clarified deseasonalised and then they have been tested with the ADF, Phillips-Perron and KPSS unit root tests. Granger casuality analysis has been made and using the cointegration analysis, the relationship between foreign trade volume and real exchange rate has been examined. Then the long-run and short-run error correction model was estimated . According to the result of analyses, a casual relationship has been found from real exchange to foreign trade volume however it has been determined that there is no casual relationship from foreign trade volume to real exchange rate

Anahtar Kelimeler

Real Effective Exchange Rate, Foreign Trade Volume, Casuality, Cointegration

Kaynakça

• ABEYSİNGHE, Tilak and YEOK Tan Lin; (1998); “Exchange
• Rate Appreciation and Export Competitiveness: The Case of Singapure”, Applied Economics, Vol.30, No.1:51-55. AKHTAR, M.Akbar and HILTON R. Spence; (1984), “Effects of
• Exchange Rate Uncertainity on German and U.S. Trade”, Fed- eral Reserve Bank of New York, Quarterly Review,9: 7 – 16. ALPTEKİN, Volkan; (2009).’’Türkiye’de Dış Ticaret-Reel Döviz
• Kuru İlişkisi: Vektör Otoregresyon (Var) Analizi Yardımıyla Sınanması’’, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi Cilt 2 Sayı 2 ss.132-149. AY, Ahmet ve ÖZŞAHİN Şerife; (2007). ‘’J eğrisi hipotez testi
• Türkiye ekonomisinde reel döviz kuru ve dış ticaret dengesi ilişkisi’’, Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 26 Sayı 1 ss.1- BALDEMİR, Ercan ve GÖKALP Faysal; (1999). “Türkiye’de
• Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hadleri İlişkisinin Ekonometrik Anal- izi”, IV. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Bildirileri, 16 Mayıs, Antalya, ss.17-40. BARIŞIK, Salih ve DEMİRCİOĞLU, Elmas; (2006).“ Türkiye’de
• Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi (1980- )’’, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi 2(3) 71-84.
• DİCKEY, D.Alan and Fuller, W. Arthur; (1979). “Distribution of the Estimates for Autoregressive Time Series with a Unit Root”
• Journal of Econometrics, 2 (2), 111-120. ENDERS, Walter; (1995). ‘’Applied Econometric Time Series’’, Birinci Baskı, Wiley.
• ENGLE, R.F. and GRANGER, W.J.; (1987).“Cointegartion and Error Correction:Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica, 55, 107-123 and 251-276.
• GÖÇER, İsmet. ve ELMAS, Bekir; (2013). ‘’Genişletilmiş
• Shifts”, Journal of Econometrics, 70(1), 99-126. GÜL, Ekrem ve EKİNCİ, Aykut; (2006). ‘’Türkiye’de Reel Döviz
• Kuru İle İhracat Ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1990
• ’’ Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 16 ss.165-189. HASAN, M. Aynul and KHAN Ashfaque; (1994). “Impact of
• Devaluation on Pakistan’s External Trade: An Economet- ric Approach,” The Pakistan Development Review, Vol.33, No.4:1205-1217.
• HOOK, Law Siong and Tan Hui BOON; (2000). “Exchange
• Rate Volatility And Malaysian Export to its Major Trading Part- ners’’, Working Paper, 6. Universiti Putra Malaysia. http://www.mahfiegilmez.com/2012/10/kur-rejimleri-ve-turkiye- uygulamas.html http://www.mahfiegilmez.com/2012/11/reel-efektif-doviz-kuru- endeksi-nedir.html
• JOHNSTON, Jack and DİNARDO, John; (1997). Economet- ric Methods, Fourth Edition, McGraw-Hill Companies, United States.
• KARAÇOR, Zeynep ve GERÇEKER, Mustafa; (2012). ‘’Reel
• Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği(2003-2010).’’
• Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Der- gisi, Sayı 23 ss.289-312
• KIZILDERE, Celal, KABADAYI, Burhan, EMSEN, Ömer Selçuk; (2013). ‘’Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişmelerine Duyarlılığı
• Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir İnceleme.’’ Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi Cilt 27 Sayı 3 ss.41-54. KWİATKOWSKİ, Denis, PHİLLİPS, Peter C. B., SCHMİDT, Pe- ter., SHİN, Yongcheol. (1992). “Testing the Null Hypothesis of
• Stationarity against the Alternative of a Unit Root, How Sure are We that Economic Time Series have a Unit Root?”, Journal of Econometrics, 54, 159-78. KODONGO, Odongo and OJAH, Kalu; (2013).’’Real Exchange
• Rates, Trade Balance And Capital Flows in Africa’’, Journal of Economics and Business, Elsevier, Vol. 66, 22-46. MACKİNNON, James. G; (1996). ‘’Numerical Distribution
• Functions For Unit Root And Cointegration Tests.’’ Journal of Applied Econometrics, 11, 601–618. McKENZIE, D. Mihael; (1998). “The Impact of Exchange Rtae
• Volatility on Australian Trade Flows”, Journal of Economic Sur- vey, 13(1):71 – 106. LIN, Chi.A.; (1997). “The Trade Balance and The Real Ex- change Rate: The U.S. Evidence From 1973:03-1994:09”, Ap- plied Economics Letters, Vol:4, 517-520.
• ORDU, Ferdi; (2013). ‘’Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye
• Örneği.’’ Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniver- sitesi Yayımlanmış Yüksek lisans tezi. ÖZKAN, Fehime; (2003). “Denge Reel Kur Hesaplama Yön- temleri ve Reel Kur Dengesizliğinin Ölçülmesi: Türk Lirası
• Üzerine Bir Çalışma”, TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü, Uz- man Yeterlilik Tezi, Ankara. PERRON, Pierre; (1990). ‘’Testing For A Unit Root in A Time
• Series With A Changing Mean.’’ Journal of Business and Eco- nomic Statistics, 8, 153-62. PHİLLİPS, Peter.C.B, and PERRON, Pierre; (1988). ‘’Testing
• For A Unit Root İn Time Series Regressions.’’ Biometrika 75, 346. ROSE K. Andrew; (1991). “The Role of Exchange Rates in a
• Popular Model of International Trade”, Journal of International Economics,Vol.30,No:3-4:298-320. ROSE K. Andrew and YELLEN Janet. L.; (1989). “Is There a
• J-curve?,” Journal of International Economics, Vol.24, No.1. SARI, İlker; (2007). “Makroekonomik Değişkenlerin Dolariza- syon Sürecine Etkisi: Ampirik Bir Yaklaşım”, TCMB Piyasalar
• Genel Müdürlüğü, Uzman Yeterlilik Tezi, Ankara. SARIOĞLU, Eren,S.; (2013). ‘’Reel Döviz Kuru Belirsizliğinin
• Türkiye’nin İhracatına Etkisi: Farklı Sektörler Üzerine Bir Anal- iz’’, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), ss. 77- SEVÜKTEKİN Mustafa ve NARGELEÇEKENLER Mehmet; (2006). ‘’İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Getiri Volatiletisinin
• Modellenmesi ve Ön raporlanması.’’ Ankara Üniversitesi So- syal Bilimler Fakültesi Dergisi. 61 (4), 243-265. STOCK, James, H. and WATSON Mark,W; (1993). “A Simple
• Estimator of Cointegrating Vectors in Higher Order Integrated Systems”, Econometrica, 61(4), 783-820. TAPŞIN, Gülçin ve KARABULUT Tuğba; (2013). ‘’Reel Döviz
• Kuru, İthalat ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği.’’ Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi Sayı 26 ss.190-205. TARI, Recep ve YILDIRIM, Durmuş; (2009). ‘’Döviz Kuru
• Belirsizliğin İhracata Etkisi: Türkiye İçin Bir Uygulama.’’ Celal Bayar Üniversitesi İİBF Dergisi Cilt 16 Sayı 2 ss.95-105. TARI, Recep; (2014). ‘’Ekonometri’’,10.Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• UZGÖREN, Nevin, CEYLAN, Gülçin ve UZGÖREN, Ergin; (2007). ‘’Türkiye’de Kredi Kartı Kullanımını Etkileyen Faktörleri
• Belirlemeye Yönelik Bir Model Çalışması.’’ Celal Bayar Üniver- sitesi İ. İ. B. F. Yönetim ve Ekonomi, 14 (2), 247 – 256. WILSON, Peter and KAU Choon T.; (2001). ‘’ Exchange rate and the trade balance: The case of Singapore: 1970-1996’’
• Journal of Asian Economicsd, 12. VERGİL, Hasan ve ERDOĞAN, Serdar; (2009). “Döviz Kuru Ticaret Dengesi İlişkisi: Türkiye Örneği (1989-2005)”, ZKÜ So- syal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı:9, Zonguldak, ss.35-57.
• ZENGİN, Ahmet; (2000). “Reel Döviz Kuru Hareketleri ve Dış Ticaret Fiyatları Türkiye Ekonomisi Üzerine Bulgular’’, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2):27- 41.