Öğrencilerin A ve B Tipi Kişilik Yapısı ile Psikoşiddet (Mobbing) ve Depresyon Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2015, Sayı: 604, 55 - 74, 01.06.2015

Zeki Akıncı , Mükerrem Güven , Osman Nuri Demirel

Öz

Bu araştırma, meslek yüksekokullarında eğitim-öğrenim gören öğrencilerin psikoşiddet uygulamalarına maruz kalıp kalmadıklarını, maruz kalıyorlarsa nasıl bir ruhsal duruma sahip olduklarını ve ruhsal durumları üzerinde kişilik özelliklerinin etkisini belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda öğrencilerin kişilik özelliklerine göre psikoşiddete maruz kalma sürecinde depresyon düzeyleri incelenmiştir. Yapılan istatiksel analizler sonucunda, psikoşiddetin A ve B tipi kişilik özelliği gösteren tüm öğrencililerin ruhsal durumunu belirli bir oranda olumsuz yönde etkilediği, A tipi kişilik özelliğine yatkın olan öğrencilerin B tipi kişilik özelliklerine sahip öğrencilere nazaran daha fazla psikoşiddete maruz kaldığı saptanmıştır. Psikoşiddete aynı düzeyde maruz kalan öğrenciler arasında A tipi kişilik yapısına sahip olan öğrencilerin B tipi kişilik yapısına sahip olan öğrencilere göre daha yüksek düzeyde depresif belirtiler gösterdiği tespit edilmiştir. Elde edilen bulguların neticesinde, öğrencilerin psikoşiddete maruz kalma sürecinde ve sonucunda etkilenme düzeylerinde kişilik özelliklerinin önemli ve belirleyici bir etken olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Kişilik yapısı, psikoşiddet, ruhsal durum

The Relationship Between Type A and B Personality, Mobbing and Depression Among Students

Öz

This study aims to search whether the vocational high school students are being exposed to mobbing, and if so, to determine how they are affected mentally and the impact of their personality characteristics on their mental status. In this context, their depression levels when they are being exposed to mobbing in terms of their personality traits were examined. The results of the statistical analysis show that mobbing affected mental status of all students with A and B personality traits, somewhat negatively. Besides, students who tend to have an A type personality have been exposed to mobbing more than B type personality students. It was also identified that among the students exposed to mobbing in the same level, students with A type personality have higher levels of depressive symptoms than students with B type personality. Results indicate that at the time of mobbing and after the mobbing, the personality traits of students are very important determining factors on the level of detrimental effects of mobbing to students.

Anahtar Kelimeler

Personality, mobbing, psychological status

Kaynakça

• ACCORDINI, Denise B., Michael P. ACCORDINO and Robert B. SLANEY; ( 2000), “An Investigation Of Perfectionism, Men- tal Health, Achievement, And Achievement Motivation in Ado- lescents”, Psychology in the Schools, 37 (6), pp.535-545.
• AGUINO, Karl and Kristin BYRON; (2002), “Dominating inter- personal behavior and perceived victimization in groups: Evi- dence for a curvilinear relationship” JOM, 28(1), pp.69-87.
• ALDEN, Lynn E., Peter J. BIELING and Scott T. WALLACE; (1994), “Perfectionism In An Interpersonal Context: A Self-Reg- ulation Analysis Of Dysphoria And Social Anxiety”, Cognitive
• Therapy and Research, 18, pp.297-316. ANDERSON, Lynne and Christine M. PEARSON; (1999), “Tit for tat? The spiraling effect of incivility in the workplace”, AMR, (3), pp. 452–471.
• ARKAR, Haluk; (1992), Beck’in depresyon modeli ve bilişsel terapisi, Düşünen Adam Dergisi, 5, ss.37-40.
• ASCENZI, Antonio and Gian L. BERGAGIO; (2000), Mobbing, marketing, Sociale Come Strumento Per Combatterlo, Torino.
• ASHFORTH, Blake; (1994), “ Petty tyranny in organizations”, Human Relations, 47, pp. 151-171.
• AVCI, Umut ve Ufuk KAYA; (2010), “Psikoşiddet (Mobbing) ve Kişilik İlişkisi: Hizmet Sektörü Çalışanları Üzerinde Bir
• Araştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi,2(12), ss.51-79. AYDIN, Hatice; (2008), Ergenlerin Kişilik Özelliklerinin Stresle başa Çıkma ve Bazı özlük Niteliklerine Göre karşılaştırmalı
• Olarak İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi, SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya BALTAŞ, Acar ve Zuhal BALTAŞ; (2000), Stres ve Başa Çıkma
• Yolları, Remzi Kitapevi, İstanbul. BARON, Robert A. and Joel H. NEUMAN; (1996), “ Workplace violence and workplace aggression: Evidence on their relative frequency and potential causes” Aggr Behav, 22, pp.161-173.
• BATIGÜN, Ayşe D. ve Nesrin H. ŞAHİN; (2006), “İş Stresi ve Sağlık Psikolojisi Araştırmaları İçin İki Ölçek: A-Tipi Kişilik ve İş
• Doyumu”, Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), ss. 32-45. BECK, Aaron T., C.H. WARD, M. MENDELSON, J. MOCK and, J.K. ERBAUGH; (1961), “An Inventory for Measuring Depres- sion”, Arch Gen Psychiatry, 4, pp. 561-571.
• BECK, Aaron T., A. J. RUSH, B. F. SHAW and G. EMERY; (1979), Cognitive Therapy Of Depression, New York, Guilford.
• BİLGE, Filiz ve Hülya KELECİOĞLU; (2009), Akademik
• Beklentilere İlişkin Stres Envanterinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, ss.148-157. BJARNASON, Thoroddur;(1994), “The Influence Of Social
• Support, Suggestion And Depression On Suicidal Behaviour Among Icelandic Youth”, Acta Sociologica, 37, pp.195-206. BJORKQVİST, Kaj, Karin OSTERMAN and Monika HJELT- BACK; (1994), “ Aggression among university employees”, Aggr Behav, 20, pp. 173–184.
• BLATT, Sidney J.; (1995), “The destructiveness of perfection- ism”, American Psychologist, 50, pp.1003-1020.
• BLUEN, Stephan D., Julian BARLING and Warren BURNS; (1990), “Predicting Sales Performance, Job Satisfaction, and Depression by Using the Achievement Strivings and Impa- tience-irritability Dimensions of Type-A Behavior”. J Appl Psy- chol, 75(2), pp. 212-216.
• ÇAKIR, Esra; (2006), “Anadolu Öğretmen Liselerinde Okuy- an Öğrencilerin depresyon ve Motivasyon Düzeyleri” adlı
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi, Sakarya. COYNE, Iain, Elizabeth SEIGNE and Peter RANDALL; (2008)
• “Predicting Workplace Victim Status From Personality”, Euro- pean Journal of Work and Organizational Psychology, 9(3), pp.335–349 CÜCEOĞLU, Doğan; (2008), İnsan ve Davranışı: Psikolojinin
• Temel Kuramları, Remzi Kitapevi, İstanbul. ÇOBANOĞLU, Şaban; (2005), İşyerinde duygusal saldırı ve mücadele yöntemleri, Timaş Yayınları, İstanbul.
• DAVENPORT, Noa, Ruth D. SCHWARTS and Gail P. ELIOT; (2003), Mobbing, işyerinde duygusal taciz, (Çeviren: O. Cem Önertoy), Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• DENİZ, Arzu ve Aysel ERCİŞ; (2008), “Kişilik Özellikleri ile Algılanan Risk Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi Üzerine Bir
• Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(2), ss.301-330. DJURKOVİC, Nikola, Darcy MCCORMACK and Gian CASİMİR; (2005), “Neuroticism and the Psychosomatic Mod- el of Workplace Bullying”, Journal of Managerial Psychology, (1), pp.73-88.
• DUNKLEY, David M., and Kirk R. BLANKSTEIN; (2000), “Self
• Critical Perfectionism, Coping, Hassles, And Current Distress: Astructual Equation Modeling Approach”, Cognitive Therapy and Research, 24(6), pp.713-730. DURNA, Ufuk; (2004), “Stres, A ve B Tipi Kişilik Yapısı ve Bun- lar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”, Celal Bayar Üniver- sitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11(1), ss.191-206.
• DURNA, Ufuk; (2005), “A Tipi ve B Tipi Kişilik Yapıları ve Bu
• Kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir Araştırma”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), ss.276-290. EINARSEN, Stale and Bjorn L. RAKNES; (1997), “Harresment at Work and the Victimization of Men”, Violence and Victims, , pp. 247-263.
• ENİSELER, Ali G.; (2007), Kalp-Damar Hastalarında A Tipi
• Davranış ve Öfke Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üni- versitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa. EREN, Erol.; (2004), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi
• Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul. ERDOĞAN, İlhan; (1994), İşletmelerde Davranış,Beta Basım Yayım,İstanbul.
• EROĞLU, Feyzullah; (1998), Davranış Bilimleri, Beta Basım
• Yayım Dağıtım, İstanbul. EYSECK, Jürgen H. and Gleen WILSON; (1998), Kişiliğinizi
• Tanıyın, (Çev.:Erol Erduran), Remzi Kitapevi, İstanbul. GÜNEL, Ö. Devrim; (2010), “İşletmelerde Psikoşiddet Olgusu ve Psikoşiddet Mağdurlarının Kişilik Özelliklerine İlişkin Bir
• Araştırma”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(3), ss.37-65. GÜNEY, Salih; (2009), Davranış Bilimleri, Nobel Yayınevi, An- kara.
• GÜNGÖR, Meltem; (2008), Çalışma Hayatında Psikolojik Ta- ciz, Derin Yayınları, İstanbul.
• HEWITT, Paul L. and Dennis G. DYCK; (1986), “Perfectionism
• Stress, And Vulnerability To Depression”, Cognitive Therapy and Research, 10, pp.137-142. HİSLİ, Nesrin; (1989), “Beck Depresyon Envanterinin Üniver- site Öğrencileri için Geçerliliği ve Güvenilirliği”, Psikoloji Der- gisi, 23(7), ss:3-13.
• HJELLE, Larry A. and Daniel J. ZIEGLER; (1982), Personality
• Theories Basic Assumptions Research and Application. Sec- ond Edition, McGraw-Hill International Book Company, U.S.A. HOEL, Helge, Charlotte RAYNER and Cary L. COOPER; (1999), “ Workplace bullying”, İnternatinal Rewiev Of Industrial
• And Organizatinal Pschology, 14, pp.195-230. HUBER, Brigitte; (1994), Mobbing: Psychoterror am Arbeit- splatz, Niedernhausen, Falken.
• ILO. International Labor Organizations; (1998),When working becomes hazardous, World of Work, No.26, September-Octo- ber.
• JENKINS, C. David., Stephan J. ZYZANSKI and Ray H. ROSENMAN; (1971), “ Progress toward validation of comput- er-scored test for the type A coronary-prone behavior pattern”
• Psychosomatic Medicine, 33, pp.193-202
• KALAYÇI, Şeref; (2005), SPSS Uygulamalı Çok değişkenli
• İstatistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım, Ankara. KAMAŞAK, Rıfat ve Füsun BULUTLAR; (2010), “Kişilik Mesleki
• Tercih ve Performans İlişkisi Akademik Personel Üzerine Bir Araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), ss.119-126. KARAVARDAR, Gülşah; (2010), “Psikolojik Yıldırma ile Bazı
• Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişki”, e-Journal of New World Sci- ences Academy, 5(3), pp. 212-233. KEENAN, Jeffrey A. and D.M. MCBAIN; (1979), “Effects of
• Type-A Behavior, Intolerance of Ambiguity, and Locus of Con- trol on the Relationship between Role Stres and Work-related Outcomes”, Journal of Occupational Psychology, 52, pp.277- KILINÇ, Sibel ve Fuat Torun ; (2011), “Türkiye’de Klinikte
• Kullanılan Depresyon Değerlendirme Ölçekleri”, Dirim Tıp Gazetesi, 86(1), ss. 39-47. KLEİN, Daniel N., Roman KOTOV and Sara J. BUFFERD; (2011), “ Personality and Depression: Explanatory Models and rewiew of the Evidence”, Annual Rewiew of Clinical Psychol- ogy, 7, pp. 269-295.
• KUTASH, Sam B.; (1965), Psychoneuroses, In B. B. Wolman (Ed.), Handbook of Clinical Psychology, 12, pp.71-78 (138).
• LAZARE, Aaron and Gerald L. KLERMAN; (1968), “ Hysteria and depression: The frequency and significance of hysterical personality features in hospitalized depressed women”, Am J Psychiatry,124, pp.48-56.
• LAZARUS, Richard; (1994), Stresle Başa Çıkma Tarzınız: Dos- tunuz ya da Düşmanınız” (Cev. N. Rugancı). TurkPsikologlar Derneği Yayınları.
• LEWIS, Jacqueline, Diana COURSOL and Kay H. WAHL; (2002), “Addressing issues of workplace harassment: Coun- seling the targets”, Journal of Employment Counseling, 39, pp.109–116.
• LEYMANN, Heinz; (1996), “The Content and Development of
• Mobbing at Work”, European Journal of Work and Organiza- tional Psychology, 5(2), pp.165-184. LEYMANN, Heinz and Annelie GUSTAFFSON; (1996), “Mob- bing at Work and the Development of Post-traumatic Stress
• Disorders”, European Journal of Work and Organizational Psy- chology, 5(2), pp. 251-275. LUTHANS, Fred; (1995), Organizational Behavior, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• MATTHIESEN, Stig B. and Stale EİNARSEN; (2001), “MMPI
• Configurations after Persistent Bullying at Work”, European Journal of Work and Organizational Psychology,10(4), pp.467- METE, Levent; (2013), Ustasından Depresyon Tahlilleri, Sayı Yayınları, İstanbul.
• MOORHEAD, Gregory and Ricky W. GRIFFIN; (1992), Organi- zational Behavior, Houghton Mifflin Company, Boston.
• MUESER, Kim T., Paul R. YARNOLD and Fred B. BRYANT; (1987), “Type-A Behavior and Time Urgency: Perception of
• Time Adjectives”. Br J Med Psychol, 60, pp.267-269. NEZU, Arthur M. and George F. RONAN; (1988), “Social Prob- lem Solving As A Moderator Of Stress Related Depressive
• Symptoms: A Prospective Analysis”, Journal of Counseling Psychology, 35 (2), pp. 134-138. ÖDEMİŞ, Sibel N.; (2011), Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin
• Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Üzerine Etkileri Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, So- syal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ÖZTÜRK, M.Orhan; (1985), Psikoanaliz ve Psikoterapi, Sevinç Matbaası, Ankara.
• ÖZTÜRK, Erdinç ve Gülşen KOZACIOĞLU; (1998), “Erkek
• Eşcinsellerde (Homoseksüellerde) Anksiyete ve Depresyon Düzeylerinin Değerlendirilmesi”. Ankara: IX, Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği Yayını, s.197. POWELL, Linda H.; (1995), “Issues in the measurement of the Type A behaviour pattern. Research Methods in Stress and Health Psychology”, John Wiley and Sons Ltd ,SV Kasl, CK Cooper (Ed), England.
• PRANJIC, Nnurka, LLjiljana MALES-BİLİC, AAzijada BE- GANLIC and Jadranka MUSTAJBEGOVIC; (2006), “Mobbing
• Stress, and Work Ability Index among Physicians in Bosnia and Herzegovina: Survey Study”, Croatian Medical Journal, 47(5), pp.750-758. SALIN, Denise; (2001), “Prevalence and Forms of Bullying
• Among Business Professionals: A Comparison of Two Different Strategies for Measuring Bullying”, European Journal Of Work And Organizational Psychology, 10(4), pp. 425-441. SAVAŞ, Fatma B.; (2007), İşyerinde Manevi Taciz, Ankara
• Beta Basım Yayım Dağıtım. SIEGEL, Jerome M. and Jerome J. PLATT; (1976), “Emotional
• And Social Real-Life Problem-Solving Thinking In Adolescent And Adult Psychiatric Patients”, Journal of Clinical Psychology, (2), pp.230-232. SUMI, Katsunori and Koji KANDA; (2002), “Relationship Be- tween Neurotik Perfectionism, Depression, Anxiety, And Psy- chosomatic Symptoms: A Prospective Study Among Japenese
• Men.”, Personality and Individual Differences, 32, pp. 817-826. SOYSAL, Şebnem, Handan CAN ve K.Meral KILIÇ; (2009)
• “Üniversite Öğrencilerinde A Tipi Davranış Örüntüsü ile Öfke İfadesi Arasındaki İlişkinin Analizi ve Cinsiyetler Açısından Karşılaştırılması” Klinik Psikiyatri, 12, ss.61-67. TAN, Oğuz; (2008), Depresyon, Timaş Yayınları, İstanbul.
• TINAR, M. Yaşar; (1999), Çalışma Yasamı ve Kişilik, Mercek Dergisi, MESS, İstanbul. TINAZ, Pınar; (2006), Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz, Çalışma ve Toplum Dergisi, 3, ss.11-22
• TINAZ, Pınar; (2008), İşyerinde psikolojik taciz, Beta Yayıncılık, Baskı, İstanbul.
• TINAZ, Pınar, Fuat Bayram ve Hediye ERGİN; (2008), Çalışma psikolojisi ve hukuki boyutlarıyla işyerinde psikoljik taciz (Mob- bing), Beta Yayınevi, İstanbul.
• TOKAT, Bülent, Hakan KARA ve M.Yekta KARA; (2013), “A-B
• Tipi Kişilik Özelliklerine Sahip İşgörenlerin Olası Bir Örgütsel Değişime Yatkınlıklarının Araştırılması”, Turkish Studies-Inter- national Peridical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), pp.1973-1988.
• TOPSES, Gürsen; (2006), Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, No- bel Yayınevi, Ankara.
• TUTAR, Hasan; (2004), İşyerinde Psikolojik Şiddet, Platin Yayıncılık, Ankara.
• ULUSOY, Mustafa, Nesrin H. ŞAHİN ve Hüsnü ERKMEN; (1988), “Turkish Version of the Beck Anxiety Inventory: Psy- chometric Properties”, J Cog Psychother, 12, pp.163-172.
• ÜNAL, Süheyla; (2000), “Depresyon ve Kişilik”, Duygudurum
• Bozuklukları Dizisi, Türk Psikiyatri Dizini, 1(2), ss.72-76. VECCHIO, Robert P.; (1995), Organizational Behavior, Fort
• Worth: Dryden Press, England. VINOKUR, Amiram and Melvin L. SELZER; (1975), “Desirable
• Versus Undesirable Life Events: Their Relationship With Stress And Mental Distress”, Journal of Personality and Social Psy- chology, 32 (2), pp.329-337. WORTMANN, Camille B.; (1988), Psychology, Alfred Knopf Inc. New York.
• YAVUZ, Hüseyin; (2007), Çalışanlarda mobbing (psikolojik şiddet) algısını etkileyen faktörler: SDÜ Tıp Fakültesi üzerine bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniver- sitesi, Isparta.
• ZAPF, Dieter; (1999), “Organizational Work Group Related and Personal Causes of Mobbing / Bullying at Work”, International
• Journal of Manpower, 20, pp.70-85. ZAPF, Dieter and Stale EINARSEN;(2003), “Individual Ante- cedents of Bullying. Victims and Perpetrators”, in S. Einarsen
• H. Hoel, D. Zapf ve C. Cooper (Editörler), Bullying and Emo- tional Abuse In The Workplace: International Perspectives in Research and Practice (ss.165-184).
• London, New York: Taylor & Francis Books Ltd. ZEL, Uğur; (2001), Kişilik ve Liderlik: Evrensel Boyutlarıyla