Sağlık Ekonomisi, Sağlık Statüsü, Sağlığın Ölçülmesinde Kullanılan Ölçütler ve Önemi: Türkiye Örneği

Yıl 2015, Sayı: 603, 47 - 63, 01.05.2015

Süleyman Ulutürk

Öz

Sağlık ekonomisi, sağlık hizmetine tahsis edilecek kaynakların etkin ve etken kullanımı ve sağlık hizmetinin finansmanı konularını kapsamaktadır. Sağlık, DSÖ tarafından fiziksel, ruhsal ve sosyal boyutlarını da içerecek biçimde, hastalık ve sakatlığın olmadığı, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlanmıştır Sağlık bir hak olarak kabul edildiğinde, bu hakkı elde etmenin tek koşulu sağlık hizmetinden yararlanabilmektir. Bunun için yatırımlar ve düzenlemeler yapılmalı, gerektiği kadar sağlık hizmeti sunulmalıdır. Dünya Bankası Küresel Hastalık Yükü çalışmasında, DALY (a disability-adjusted life year-yeti yitimine ayarlanmış yaşam beklentisi) YLL (years of life lost-kayıp yaşam yılları) and YLD (years lost due to disability-yeti yitimine bağlı kaybedilmiş yaşam yılları) ölçütlerini kullanmıştır. Bu ölçütlerle hastalığın ortaya çıkması, tedavi süreci ve tedavi sonrasında kişinin ve toplumun katlanmak zorunda kalacağı yük ölçülebilir olmuştur. Hastalık yükü hesaplamaları kapsamlı ve çok yönlü bir çalışmadır. Türkiye’de 2004 yılında yapılan Ulusal Hastalık Yükü Çalışması bu alanda yapılmış ilk çalışmadır. Sağlık alanında “reform” ya da “dönüşüm” çalışmaları yapılırken sadece bireysel sağlık hizmeti arz ya da talep koşullarına bakmak yeterli olmayacaktır. Hastalığın topluma ve ekonomiye yükü de dikkate alınmalıdır

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Ekonomisi, Sağlık Statüsü, Sağlık Sektörü, Etkinlik, Etkenlik, Kamu Malı

Health Economics, Health Status, Measuresused in the Evalution of Health and Their Importance: the Case of Turkey

Öz

Health economics covers topics such as the efficient and effective use of the resources allocated to the health services and the way to finance the health care system. Health is a complex concept. The overall state of a person’s health depends on the interaction of three dimensions of health; physical health, social health and mental health. Health status refers to an individual’s or population’s overall level of health, taking into account various factors such as life expectancy, amount of disability, and levels of disease risk factors. During the last few decades, a new health indicator or health outcome measure called the DALY (a disability-adjusted life year) has been developed to assist in the analysis of the consequences of disease. DALYs are measured through the use of two key indicators such as YLL (years of life lost) and YLD (years lost due to disability). In Turkey, National Burden of Disease study conducted in 2004 is the first study in this area. It will not be enough just to look the individual’s supply or demand conditions to the health services while making the health “reform” or “transformation” but must be considered the burden of disease as well

Anahtar Kelimeler

health, health economics, health status, health sector, efficiency, effectiveness, public goods.

Kaynakça

• ALPUGAN, O. (1984), “Sağlık Hizmetlerinin Ekonomik Açıdan İncelenmesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (Ord. Prof. Şükrü Baban'a Armağan), Cilt: 40, Sayı: 1-4, 133- 160.
• ALTAY, A, (2007), “Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Açılımlar ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi”, Sayıştay Dergisi, Sayı:64, Ocak-Mart, Ankara, 33-58
• ARROW, KJ., (1963), “Uncertainty and the welfare economics of medical care”, American Economic Review, 53(3):941-973.
• BELEK, İ, (2012), Sağlıkta Dönüşüm: Halkın Sağlığına Emperyalist Saldırı, Yazılama Yayınevi, Istanbul. BİLİR, N, (2014), “Sağlık okur-yazarlığı”, Turkish Journal of Public Health Vol:12, No:1. http://tjph.org/ojs/index.php/TJPH/ article/view/213/209 (erişim 12.05.2015).
• ÇALIŞKAN, Z. (2008), “Sağlık Ekonomisi: Kavramsal Bir Yaklaşım”, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı:2, ss:29-50
• ÇELİK, Y, (2011), “Türkiye Sağlık Harcamalarının Analizi ve Sağlık Harcama Düzeyinin Uygunluğunun Değerlendirilmesi”, Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 62-82.
• ÇELİK, Y, (2013), Sağlık Ekonomisi, Siyasal Kitabevi, Ağustos, Ankara
• ÇOBAN, H. (2009), Sağlık Ekonomisi ve Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• GOODACRE, S., C. COLLINS and C. SLATTERY, (2010), Cambridge VCE Health & Human Development Units 3&4, Cambridge University Press.
• GROSSMAN, M., (1972), “On the concept of health capital and the demand for health”, Journal of Political Economy, 80(2):223-255.
• HYMAN, D..N. (2002) Public Finance: A Contemporary Application of Theory, ILLICH, I., (1995), Sağlığın Gaspı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul
• MURRAY, CJL and Lopez, AD, eds. (1996a), The global burden of disease: a comprehensive assessment of mortality and disability from diseases, injuries and risk factors in 1990 and projected to 2020.. Cambridge, Harvard University Press (Global Burden of disease and Injury Series, Vol. 1).
• MURRAY, CJL, and Lopez AD (1996b), Global Health Statistics. Cambridge, Harvard University Press (Global Burden of disease and Injury Series, Vol. 2).
• MURRAY, CJL, and Lopez AD (1996c). “Evidence-based health policy—lessons from the Global Burden of Disease Study”, Science, 274:740-743.
• MUSHKIN, S. J., (1958), “Toward a Defination of Health Economics”, Public Health Reports, Volüm:73, No:9, September, pp:785-794.
• MUTLU, A. ve A. IŞIK, (2012), Sağlık Ekonomisine Giriş, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 3. Baskı, Ekim, Bursa.
• NUTBEAM, D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st Century. Health Promotion International, 15, 259–267.
• OECD (2008), Health a Glance OECD Indicators, Geneva: OECD, Policy, Chicago: The Dryden Press.
• RATZAN, S.C, r R.M. PARKER (2000), “Introduction” In: National Library of Medicine Current Bibliographies in Medicine: Health Literacy, NLM Pub. No. CBM 2000-1. Selden CR, Zorn M, Ratzan SC, Parker RM, Editors. Bethesda, MD: National Institutes of Health, U.S. Department of Health and Human Services.
• RESMİ GAZETE, (1961), 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, R.G Sayısı: 10705, R.G. Tarihi: 12.01.1961.
• SAĞLIK BAKANLIĞI, (2004), Ulusal Hastalık Yükü ve MaliyetEtkinlik Projesi: Hastalık Yükü Final Raporu, Ankara.
• SAĞLIK BAKANLIĞI, (2006), Türkiye Hastalık Yükü Çalışması, Ankara.
• SAĞLIK BAKANLIĞI, (2014), Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013, Ankara.
• SAĞLIK-SEN, (2014), Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması, Sağlık Sen Yayınları:25, Altan Özyurt Matbaacılık, Ankara.
• SAMUELSON, P.A. (1954) “The Pure Theory of Public Expenditure”, The Review of Economic and Statistics, 36(4), 387-389.
• SAMUELSON, P.A. (1955) “Diagrammatic Exposition Of A Theory Of Public Expenditure”, The Review of Economic and Statistics, 37(4), 350-356
• SEZGİN, D., (2013), “Sağlık Okuryazarlığını Anlamak” Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, Özel Sayı 3, http:// iletisimdergisi.gsu.edu.tr/article/view/5000071880 (erişim 12.05.2015).
• SIMOND, S.K, (1974) Health Education and Social Policy, Health Educ Monogr, Sayı:2, 1-25.
• SKOLNIK, R., (2012), Global Health 101, (2nd ed.), Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning.
• SOMUNCUOĞLU, S. vd, (2012), Sağlık Kurumları Yönetimi-I, (Editör) M. TATAR, Anadolu Üniversitesi, TC Anadolu Üniversitesi Yayını No:2631, Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1599.
• TATAR, M., (2009), “Teorik Çerçevesiyle Sağlık Ekonomisi ve Türkiye’ye İlişkin Genel bir Değerlendirme”, Sağlık Ekonomisi Dergisi, Sayı:1, http://www.saglik-ekonomisi.com/sed/ index.php/dergi-arsivi/say-1/59-teorik-cercevesiyle-salk-ekonomisi-ve-tuerkiyeye-likin-genel-bir-deerlendirme, (erişim. 08.02.2015).
• TIRAŞ, H. H., (2013), “Sağlık Ekonomisi: teorik bir inceleme”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, Dergisi, Yıl:2013, Sayı:2, p.125-52.
• TOKALAŞ, S. (2006), Kamu Hizmetlerinin Satın Alınması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı Mali İktisat Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ULBRICH, H.H., (2003), Public Finance: In Theory & Practice, Thomson, South-Western.
• WHO, (2002). World Health Report 2002. Geneva: World Health Organization. Also available on the worldwide web at www.who.int/whr.
• WHO, (2008) World Health Statistics 2008, Geneva: WHO.
• WITTER, S., (2002), Health Financing in Developing And Transitional Countries, Briefing Paper For Oxtan GB, The University of York, İnternational Programme, Centre For Health Economics, York.
• WORLD BANK, (1993), World Development Report 1993; investing in health. Oxford. Oxford University Press.