Öz
In this article, the word iğdiş expressed to come from Persian language and defined as 'The one (animal especially the horse) who is made not to do his male duty by taking out his testes' in Turkish Dictioanary will be focused on. It is first seen in Karakhanid texts and that the word should be rooted from turkish will be exposed with its facts. The objections of reading it as ögdeş instead of igdiş in Divan- ı Lugat'it Türk will be arranged. It will be emphasized that the iğdiş in Turkey Turkish, get clears with igdişçi in Kutadgu Bilig and comes from the igdiş usage which meets the animal growing duty.
Anahtar Kelimeler
İğdiş; Etymology; Old Turkish; Karakhanid Turkish; Adopted Child
Kaynakça
- ARAT, Reşit Rahmeti (1979) , Kutadgu Bilig III Indeks, haz. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmeti (1999), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmeti (1999), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmeti (2003), Kutadgu Bilig II Çeviri, Ankara: TTK Yayınları,
- ATALAY, Besim (1998), Divanü Lügat-ıt—Turk T ercumesi I—I V, Ankara: TDK Yayınları.
- — İLMİ ARAŞTIRMALAR
- BAYKARA, Tuncer (1996), “Selçuklular Devrinde İğdişlik ve Kurumu”, Türk Tarih Kurumu Belleten, LX, 229, 661—693.
- CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth Century Turkish, Oxfort: Clarendon Press.
- DANKOFF, Robert ve James KELLY (1984), Mahmüd al —Kâsyarî: Compendium of the Turkic Dialects (Dı'wân lüyât at—Turk) II, Washington: Harvard University Printing OfŞce
- DEMİR, Necati (2001), “ “Yılkı’ Kelimesi Üzerine”, Türk Dili, S. 593,.538—541.
- DOERF ER, Gerhard (1965), Türkische und Mohgolische Elemente im Neupersischen II, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
- ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon, Wiesbaden: Otto Harrassowitz »
- GENÇ, Reşat (1997), Kaşgarlı Mahmud ’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
- Kültür Bakanlığıl(1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakan- lığı Yayınları.
- SÜMER, Faruk (1985), “Selçuklu Tarihinde İgdişler”, Türk Dünyası Araştırmaları, 34, 9-23.
- SÜMER, Faruk (2000), “iğdiş”, Türkiye Diyanet Vahi Islam Ansiklopedisi, 21, 524-525.
- TDK (1993), Derleme Sözlüğü İl Ankara: TDK Yayınları
- TDK (1996), Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I- VI, Ankara: TDK Yayınları.
- TDK (2005), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları
- TEKİN, Talat (1995), Orhon Yazıtları -Kültigin, Bilge Kağan, T unyukuk—, İstanbul: Simurg Yayınları. Kısaltmalar
- DLT —ı, ıı, ıı, ıv-: Divanü Lügat-it—Türk DS: Derleme Sözlüğü
- EDPT: An Etymological Dictionary of Pre— Thirteenth Century Turkish
- KB- I, II, 111-: Kutadgu Bilig
- KTLS: Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
- TMEN: Türkische und Mohgolische Elemente im Neupersischen TS: Türkçe Sözlük
- TTS: Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü
Öz
Bu makalede Türkçe Sözlük'te "Erkeklik bezleri çıkarılarak veya burularak erkeklik görevini yapamayacak duruma getirilmiş olan (hayvan ve özellikle at)." tanımı getirilip Farsça'dan dilimize geçtiği ifade edilen iğdiş sözcüğü üzerinde durulacaktır. İlk defa Karahanlı dönemi metinlerinde görülen sözcüğün Türkçe kökenli olması gerektiği, gerekçeleriyle birlikte ortaya konulacaktır. Divan-ı Lugat'it Türk'te sözcüğü iğdiş yerine ögdeş biçiminde okumanın sakıncaları sıralanacaktır. Türkiye Türkçesindeki iğdiş'in, Kutadgu Bilig' deki igdişçi sözcüğünde belirginleşen ve hayvan yetiştirme işini karşılayan igdiş kullanımından geldiği vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARAT, Reşit Rahmeti (1979) , Kutadgu Bilig III Indeks, haz. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmeti (1999), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmeti (1999), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları.
- ARAT, Reşit Rahmeti (2003), Kutadgu Bilig II Çeviri, Ankara: TTK Yayınları,
- ATALAY, Besim (1998), Divanü Lügat-ıt—Turk T ercumesi I—I V, Ankara: TDK Yayınları.
- — İLMİ ARAŞTIRMALAR
- BAYKARA, Tuncer (1996), “Selçuklular Devrinde İğdişlik ve Kurumu”, Türk Tarih Kurumu Belleten, LX, 229, 661—693.
- CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth Century Turkish, Oxfort: Clarendon Press.
- DANKOFF, Robert ve James KELLY (1984), Mahmüd al —Kâsyarî: Compendium of the Turkic Dialects (Dı'wân lüyât at—Turk) II, Washington: Harvard University Printing OfŞce
- DEMİR, Necati (2001), “ “Yılkı’ Kelimesi Üzerine”, Türk Dili, S. 593,.538—541.
- DOERF ER, Gerhard (1965), Türkische und Mohgolische Elemente im Neupersischen II, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
- ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon, Wiesbaden: Otto Harrassowitz »
- GENÇ, Reşat (1997), Kaşgarlı Mahmud ’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
- Kültür Bakanlığıl(1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakan- lığı Yayınları.
- SÜMER, Faruk (1985), “Selçuklu Tarihinde İgdişler”, Türk Dünyası Araştırmaları, 34, 9-23.
- SÜMER, Faruk (2000), “iğdiş”, Türkiye Diyanet Vahi Islam Ansiklopedisi, 21, 524-525.
- TDK (1993), Derleme Sözlüğü İl Ankara: TDK Yayınları
- TDK (1996), Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I- VI, Ankara: TDK Yayınları.
- TDK (2005), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları
- TEKİN, Talat (1995), Orhon Yazıtları -Kültigin, Bilge Kağan, T unyukuk—, İstanbul: Simurg Yayınları. Kısaltmalar
- DLT —ı, ıı, ıı, ıv-: Divanü Lügat-it—Türk DS: Derleme Sözlüğü
- EDPT: An Etymological Dictionary of Pre— Thirteenth Century Turkish
- KB- I, II, 111-: Kutadgu Bilig
- KTLS: Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü
- TMEN: Türkische und Mohgolische Elemente im Neupersischen TS: Türkçe Sözlük
- TTS: Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Şubat 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2007 Sayı: 23 |