The Traces of the Old-Turkic Intensive Suffix -d- in Modern Uzbek and Modern Turkish

Yıl 2007, Sayı: 23, 131 - 138, 20.02.2014

Selahattin Tolkun

Öz

Some suftixes used in Old Turkic either had fallen from usage in the historical process, or has undergone some morphological changes or has become archaic in a few words. What ki nd of changes does the Old Turkic verbal intensive suffix -d- display in Uzbek, which is from the Qarluq group and in Turkish, which is from the Oghuz group? ls the suffix preserved or has it undergone any changes? Does the suffix display any functional changes? The aim of this article is to seek answers for these questions.

Anahtar Kelimeler

Old Turkic; Uzbek; Intensive Suffix; Causative Suffix; Infixes

Eski Türkçedeki -d- Pekiştirme Ekinin Özbekçe ve Türkiye Türkçesindeki İzleri

Öz

Eski Türkçede kullanılan kimi ekler, bilindiği gibi tarih içinde ya düşmüş, ya şekil değiştirmiş yahut da birkaç kelimede donmuştur. Bu donemin karakteristik eklerinden olan ve fiillere gelerek onları pekiştiren -d- eki acaba biri Karluk diğeri Oğuz grubundan olan Özbekçe ve Türkiye Türkçesinde nasıl bir dönüşüm göstermiştir? Ek korunmuş mudur yoksa değişime mi uğramıştır? Ekin işlevinde değişmeler var mıdır? Bu makalede bu sorulara cevap aranmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe; Özbekçe; Pekiştirme Eki; Ettirgenlik Eki; Çatı Ekleri

Kaynakça

• Banguoğlu, Tahsin: Türkçenin Grameri, 4. baskı, TDK: 528, Ankara 1995, 628.
• Caferoğlu, Ahmet: Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. baskı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1993,VIII+200.
• Ergin, Muharrem: Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınevi, İstanbul 1999, XXVI+406.
• Gabain, A. Von (çev.: Mehmet Akalın): Eski Türkçenin Grameri, 3. baskı, TDK: 532, Ankara 2000, XXIII+313.
• Korkmaz, Zeynep: Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisı), TDK: 827, Ankara 2003, CXVI+1224.
• Ozbék Tilinıng İzahlı Lüğatı, (Komisyon), 1-2 cilt, Rus Tili Nâşriyâti, Moskova 1981, 1. cilt 632, 2. cilt 718.
• Kâmüs—ı Türkî (tıpkı basım), Çağrı Yayınları, İstanbul 1996, 16+1574.
• Tekin, Talat: Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: (9; Ankara 2000, 272.
• Tulum, Mehmet M.: Özbekçe ’de Tasvir Yardımcı Fiileri, (basılmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1977, 240.
• Türkçe Sözlük 1-11, Ankara, yeni baskı, TDK: 549, 1. cilt XXXVIl+745, 2. cilt 746-1679.
• Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara 1983, TDK: 503, XI+476+7.
• Derleme Sözlüğü V, E-F, 2. baskı, TDK: 211/5, Ankara 1993, 1649-1881.
• Derleme Sözlüğü X1, U-Z, 2. baskı, TDK: 211/11, Ankara 1993, 4019—4404.