HARPUT – PALU – DİYARBAKIR GÜZERGAHINDAKİ KERVANSARAYLAR

Yıl 2006, Cilt: 4 Sayı: 3, 18 - 22, 30.07.2006

İsmail Aytaç

Öz

Kervansaraylar Selçuklu ve
Osmanlı döneminin ticaret ve asayişinin sağlanmasında en önemli etken olmuş-tur.
Harput-Palu-Diyarbakır yolu Selçuklu ve Osmanlının son dönemlerine kadar yoğun
olarak kullanılmıştır. Araştırmalarımızda güzergahtaki menziller tespit
edilmiştir. Ayrıca iki kervansaray da bulunarak incelenmiş-tir. Bozçanak’taki  hanın duvar ve tonoz örtüsünün bir bölümü
görülmektedir. Demirkapı Hanı’nın bitişiğin-deki tekke ile birlikte Palu Beyi
Cemşit Bey tarafından 16.yy üçüncü çeyreğinde yaptırıldığı belgelerden ta-rihlendirilmiştir.
Hanın doğusunda mescidi ve bağımsız yolcu odaları ortasında üç sahınlı hayvan
barınağı, batısında tekkesi yer almaktadır. Tamamen taş malzemeden inşaa
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kervansaray, Menzil Hanı, Harput, Demirkapı, Cemşit Bey

Kaynakça

• 1. Kervansarayların kullanım amacı, mimari özellik-leri, görevlileri hakkında bilgi veren bazı yayınlar şunlardır: AYTAÇ, İsmail, “Selçuklu Kervansa-rayları”, Türkler, C. 7, Ankara, 2002, s. 852-864. ERDMAN, K., Das Anatolishe Karavansaray des 13. Jahrhunderts, I-II, Berlin, 1961. İLTER, İsmet, Tarihi Türk Hanları, Ankara, 1969. KA-RAMAĞARALI, Haluk, “Anadolu Selçuklu Ker-vansarayları”, Önasya, Sayı: 61-62, Ank., 1970, s.4-5. KUBAN, Doğan, Selçuklu Çağında Ana-dolu Sanatı, İstanbul, 2002. ÜNAL, Rahmi Hüse-yin, “Osmanlı Öncesi Devirden Yayınlanmamış Birkaç Han Üzerinde İnceleme”, In Memoriem Albert Louis Gabriel, Erzurum, 1978, s.453-483. TURAN, Osman, “Selçuklu Kervansarayları”, Belleten, C. X, S. 39, s. 473-474. YAVUZ, Ayşıl Tükel, “Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Mekan- İşlev İlişkisi İçinde Savunma ve Barın-ma”, IX. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara, 1992, s. 253-284. ÜNAL, Rahmi Hüseyin, “Osmanlı Ön-cesi Devirden Yayınlanmamış Birkaç Han Üze-rinde İnceleme”, Atatürk Ünv. Edebiyat Fak. Araştırma Dergisi, Ankara, 1978, s. 453-470.
• 2. Osmanlı kervansarayların kullanım amacı, mimari özellikleri, görevlileri hakkında bilgi veren bazı yayınlar şunlardır: İLTER, İsmet, a.g.e. AKO-ZAN, Feridun, “Türk Han ve Kervansarayları”, Türk Sanatı Araştırma ve İncelemeleri, S.1, İstanbul, 1963, s. 133-137. GÜRAN, Ceyhan, Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi, Ankara, 1978. GÖNÜL, Cantay, “Os-manlı Dönemi Kervansarayları-Hanları”, Osman-lı, C. 10, Ankara, 2000, s. 384-391. GÖNÜL, Cantay, “Mimar Sinan Külliyelerinde Kervansa-ray Planlaması”, II. Uluslar arası Türk- İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, Bildiriler, 2. cilt, İstanbul, 1986, s. 87-103. GÖNÜL, Can-tay, “Kervansaraylar”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, C. 1, İstanbul, 1988, s. 369-392.
• 3. AYTAÇ, İsmail,"Kömürhan", Vakıflar Dergisi ,S.XX, Ankara, 1988, s.,249-263. AYTAÇ, İsma-il,”Kömürhan ",Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Elazığ, 1992, s.155-166. AYTAÇ, İsmail, “Baskil Karoğlu Hanı”, F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.5 (Elazığ, 2000), s.691-696. AYTAÇ, İsmail, “Malatya-Har-put Kervan Yolu Güzergahı ve Kervansaraylar", Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu Bildirileri, Cilt:1, Elazığ, 1999, s.225-247. AY-TAÇ, İsmail, “Harput Ticaret Yolları ve İpek Yo-lu İle Bağlantısı”, Aksata Fuar Özel Sayısı, Ela-zığ 2003, s. 69-71.
• 4. Doomed by the Dam, O.D.T.Ü., Ankara, 1967, s.44-47. ÖZERGİN, M. Kemal, “Anadolu’da Sel-çuklu Kervansarayları”, Tarih Dergisi, C.XV, S.20, İstanbul, 1965, s.141-176. ÖZERGİN, M. Kemal, Anadolu Selçukluları Çağında Anadolu Yolları, (Basılmamış Doktora Tezi) İstanbul, 1959. SERDAROĞLU, Ümit, "Kömürhan", Aşa-ğı Fı¬rat Havzası Araştırmaları 1975, Ankara, 1977, s. 34-38. SERDAROĞLU, Ümit, "Ağın-Kemaliye Yolu Üzerindeki Arnavut Hanı", Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Ankara, 1971, s. 139-142. SERDAROĞLU, Ümit, “Ağın Çevre Yolları”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, An-kara, 1971, s.143. TUNCER ,Orhan Cezmi, “Di-yarbakır-Harput Kervan Yolu”, Atatürk Ünv. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.5, Erzurum, 1999, s.151-172.
• 5. Evliya Çelebi , Seyahatname, C. III-V, İstanbul, 1986, Üçdal Neşriyat, s.109.
• 6. Mezra halkı son yıllardaki dolgudan önce kervan-sarayın iç dağılımının belli olduğunu da ifade et-miştir
• 7. ÜNAL, Mehmet Ali, ” XVI. Yüzyılda Palu Hükü-meti”, XI. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 5-9 Eylül 1990, C. III, Ankara, 1994, s.1077, (Baş-bakanlık Arşivi, Rüus 209,s.47).
• 8. YILMAZÇELİK, İbrahim, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır, Ankara, 1995, s.88.
• 9. Evliya Çelebi, Seyahatname, s.112.
• 10. Şeref Han, Şerefname, (Çev. M. Emin Bozars-lan), İstanbul, 1975, s.234