A Different Approach in The Evaluation of Turkish-French Relations: Pierre Loti (1911-1921)

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 89 - 106, 29.12.2021

Muhammed Abdullah Balta

Öz

Pierre Loti’s attitudes and orientations towards Turkey could not be moved by most Turkish intellectuals beyond a romantic discourse, a humanistic worldview and reflections of an attitude fond of justice. The common tendency of Turkish intellectuals, which became evident in Baha Tevfik’s expression, imprisoned Pierre in the notion that not only what he wrote but also he did was poetry, thus the realist dimension of Pierre was overshadowed. In this article, the task of studying Pierre Loti’s sane aspects rather than his mental state, his ability to distinguish right from wrong according to Descartes, is undertaken. It is obvious that Loti’s advocacy against the Düvel-i Muazzama aiming to heal Turkey’s wounds cannot be explained only with the sensitivity of protecting the old and beautiful. This study seeks to show that a patriotic consciousness to defend the interests of his homeland and compatriots is at the forefront in Pierre’s defensive speeches against the Turks. The work’s covered time gap is from 1911 to 1921 order. Turk-Frenchman relation do analyzing in this period within studies by Pierre Loti. Pierre will not see France’s interests in Turkish territory over the minorities in Turkey. He wants direct Turk-Frenchman states’s alliance. Pierre thinks adverse of this cooperation will harm the prestige of France in the Orient. Therefore after 1991 in the Frenchman public opinion he works to a positive Turk sense constitute. In this his actions, Pierre Loti will be successful on enter 1920s. Finally, in the preparation of this study had use Causal Comparison Research and Historical Scan methods.

Anahtar Kelimeler

: Pierre Loti, Turk-Frenchman Relations, Turco-İtalian War, Balkan Wars, War of İndependence

Türk-Fransız İlişkilerinin Değerlendirilmesinde Farklı Bir Yaklaşım: Pierre Loti (1911-1921)

Öz

Pierre Loti’nin Türkiye’ye yönelik tutum ve yönelimleri çoğu Türk Aydını tarafından romantik bir söylevden, hümanist bir dünya görüşünden ve hakperestliğe düşkün bir tavrın yansımalarından öteye taşınamamıştır. Baha Tevfik’in ifadesinde belirginleşen Türk aydınının ortak eğilimi, Pierre’i yazdıkları kadar yaptıkları da şiirdir telakkisi içerisine hapsetmiş, böylelikle Pierre’in realist boyutu gölgelenmiştir. Bu çalışmada, Pierre Loti’nin ahvâl-i ruhiyelerinden ziyade akl-ı selîm yanlarının, Descartes’e göre doğruyu yanlıştan ayırma yetisinin, etüdü vazifesi üstlenilmiştir. Nitekim Loti’nin Türkiye’nin yaralarını sarmaya yönelik Düvel-i Muazzama’ya karşı giriştiği müdafaa hareketinin yalnızca eski ve güzel olanı koruma duyarlılığı ile açıklanamayacağı aşikârdır. Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları, Birinci Cihan Harbi ve Millî Mücadele yıllarında Pierre’in Türklere karşı sergilemiş olduğu savunucu söylevlerde, öz vatanının ve hemşehrilerinin
çıkarlarını korumaya yönelik vatanperver bir bilincin de yansımalarını bulmak mümkündür. Çalışma içerisinde Pierre Loti’nin söylevlerindeki bu bilinç, Loti’nin 1911-1921 yılları arasındaki Türk-Fransız ilişkilerine dair gözlemleri üzerinden irdelenmiştir. Yukarıda belirtilen dönemdeki Türk-Fransız ilişkilerinin aksine, Pierre, Fransa’nın Türk topraklarındaki menfaatlerini Türkiye’deki azınlıklar üzerinden kurulacak bir ittifakta değil, doğrudan Türk hükümeti ile sağlanacak bir iş birliğinde görmüştür. Pierre, bu iş birliğinin aksine atılacak her adımın Fransa’nın Şark’taki prestijine zarar vereceğini ileri sürmektedir. Bu gayeyle XX. yüzyılın başlarında Fransız kamuoyundaki menfi Türk imajını gidermeye çalışan Pierre, 1920’ler ve sonrasında Fransız kamuoyunu Türklerin lehine çevirebilmeyi başarabilmiştir. Tüm bu bulguların ortaya çıkarılmasında ve çalışmanın hazırlanma sürecinde Nedensel Karşılaştırma Araştırması’yla birlikte, Tarihsel Tarama metoduna başvurulduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Pierre Loti, Türk-Fransız İlişkileri, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları, Millî Mücadele Dönemi

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. “İttihat ve Terakki’nin Dış Politikası (1908-1919)”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 2, (1985): 293-303.
• Ahmet Cevdet Paşa. Târîh-i Cevdet. haz. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Akgün, Seçil. “Yahya Akyüz, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu”. Tarih Araştırmaları Dergisi 16, sy. 27 (1992): 281-283.
• Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi. İstanbul: Kronik Yayınları, 2020.
• Baldıran, Galip. “Pierre Loti’nin Türkiye’ye Olan Sempatisi”. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, sy. 14 (2002): 187-192.
• Baldıran, Galip. Pierre Loti ve Oryantalist Söylem. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2005.
• Baykent, Tuğrul. “Pierre Loti”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sy. 7 (1996): 11-14.
• Beydilli, Kemal. “Trablusgarp Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 2 (Ankara: TDV Yayınları, 2019). 606-609.
• Beydilli, Kemal. “Boğazlar Meselesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 6 (İstanbul: TDV Yayınları, 1992). 266-269.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Akl-ı Selîm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 2 (İstanbul: TDV Yayınları, 1989). 275-276.
• Büyüköztürk, Şener v.dğr.. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2013.
• Dağıstan, Adil. “Millî Mücadele Döneminde Türk-Fransız Yakınlaşmasında Pierre Loti’nin Rolü”. Türk Kültürü Araştırmaları 31, sy. 1-2 (1995): 105-112.
• Derman, M. Uğur. “İstanbul”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 23 (İstanbul: TDV Yayınları, 2001). 267-271.
• Eroğlu, Nazmi. Pierre Loti’nin Mektupları ve Son Kitabı: Türkler ve Ermeniler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2015.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin. Modernleşme Bağlamında Osmanlı-Amerika İlişkileri. İstanbul: Beyan Yayınları, 2002.
• Hikmet, Nazım. Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Kahraman, Kemal. “Loti, Pierre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 27 (Ankara: TDV Yayınları, 2003). 213-214. “Klod Farer” İstanbul’da”. Dilek, sy. 10, 15 Kânûn-ı Sânî 1338 – 15 Haziran 1922.
• Kurak, Kemal. “Türk Dostu Pierre Loti’nin Gözüyle Ermeni Meselesi”. Yeni Türkiye, sy. 64 (2014): 3895-3906.
• Kurak, Kemal. “XIX. Yüzyılda Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşunda Fransa’nın Rolü ve Pierre Loti’nin Mücadelesi”, II. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu (Türkiye-Kayseri, 22-24 Mayıs 2008), haz. M. Metin Hülagü v.dğr., 477-490. Kayseri: Kayseri Üniversitesi Yayını, 2009.
• Küçük, Cevdet. “Balkan Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 5 (İstanbul: TDV Yayınları, 1992). 23-25.
• Loti, Pierre. Aziyade. İstanbul: Oğlak Yayınları, 2018.
• Loti, Pierre. Can Çekişen Türkiye 1914. haz. Fikret Şahoğlu. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, 1973.
• Loti, Pierre. Doğudaki Hayalet. çev. Faruk Ersöz. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları, 2000.
• Loti, Pierre. İstanbul 1890. trc. Galip Baldıran. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Loti, Pierre. Sevgili Fransa’mızın Doğudaki Ölümü. çev. Tuğrul Baykent. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Loti, Pierre. Yeşil Cami. trc. Elif Gökteke. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018.
• Loti, Pierre. Türkiye İçin Mektuplar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.L., H.. “Alem-i İslam ve Fransa”. İrâde-i Millîye, sy. 31, 27 Cemziye’l Âhir 1338 – 18 Şubat 1920. L., H.. “Bizden Ne Bekliyorlar?”. İrâde-i Millîye, sy. 23, 11 Cemziye’l Evvel 1338 – 2 Şubat 1920.
• Mennan, Zeynep. “Türkiye’de Olumsuz Pierre Loti Eleştirileri”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 20, sy. 2 (2003): 31-40.
• Nazif, Edhem. “Hakîkatler Karşısında”. Işık, sy. 25, 13 Temmuz 1335 – 13 Temmuz 1919.
• Ortaylı, İlber. Son İmparatorluk Osmanlı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Özüçetin, Yaşar. “Anadolu Gazetelerinden Biri Olan “İzmir’e Doğru” ve Pierre Loti’nin Gazetedeki Yazıları”. Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi 4, sy. 18 (2011): 264-273.
• Said, Edward. Oryantalizm. İstanbul: Pınar Yayınları, 1989.
• Szylıowicz, Irene L.. “The Role of Stamboul in Pierre Loti’s Turkish Fiction”. Turkish Studies Association Bulletin 7, sy. 2 (1983): 1-5.
• Şahin, Sümeyra Zeynep ve Balta, Muhammed Abdullah. “Pierre Loti’nin Doğusu: Oryantalist Söyleminde Türkiye İzleri”, Korku ve Kaygı Çağında İnsan ve Toplum Öğrenci Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Türkiye-Ankara, 9-10 Ocak 2021), edt. Sait Okumuş v.dğr.. 191-207. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2021.
• Yazıcı, Fatih. “Tarihsel Tarama”. Tarih İçin Metodoloji. edt. Ahmet Şimşek. Ankara: Pegem Akademik Yayınları, 2015.
• Yenidünya, Süheyla. “Kale-i Sultaniye Anlaşması’nın Gizli Görüşmeleri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11, sy. 1 (2009): 309-325