Türklerde Çadır Kültürünün Gelişimi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 11 - 24, 31.12.2022

Göksu Göner , Gülderen Gönen

Öz

İlk çağlardan bu yana insanlar, vahşi hayvanlardan ve olumsuz hava koşullarından kendilerini koruyabilmek adına barınma ihtiyacı hissetmişlerdir. Barınma ihtiyacını karşılamak için de bulundukları coğrafyanın onlara sunmuş olduğu imkânları kullanmışlardır. Konar-göçer yaşam biçimini benimseyen eski Türkler ve günümüzde yine konar-göçer yaşam biçimini sürdüren Yörükler; yaylaklar ve kışlaklar arasında sürekli mekik dokudukları için barınma ihtiyaçlarını, kurulup sökülmesi ve taşınması kolay olan çadır tipi evler ile karşılamışlardır. Eski Türkler, yaşamlarının birer parçası olarak gördükleri çadırların mimari gelişiminde Türk mitolojisi ve eski Türk dininden motiflere de yer vermişlerdir. Zaman içerisinde çadır türleri çeşitlenerek farklı türde çadırların ortaya çıktığı görülmüştür. Bu çadırların çeşitliliği, bazen çadır sahiplerinin ekonomik gücü açısından bazen de kullanılan malzemeler açısından farklılık göstermektedir. Muhtelif kaynaklardan faydalanılarak ortaya çıkarılan bu makale, Türklerde çadır kültürünün gelişimini ve sembolizmini irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Konar-göçer, Yörük, Çadır, Yurt, Kara Çadır

Teşekkür

Kıymetli hocamız Dr. Öğretim Üyesi Nuri Salık'a teşekkürlerimizi sunarız.

Development of Tent Culture in Turks

Öz

Since ancient times, people have felt the need for shelter in order to protect themselves from wild animals and adverse weather conditions. In order to meet their need for shelter, they used the opportunities that their geography offered them. The ancient Turks who adopted the nomadic lifestyle and the Yörüks who still maintain the nomadic lifestyle today; Since they constantly shuttle between highlands and winter quarters, they have met their shelter needs with tent-type houses that are easy to set up, disassemble and transport. The ancient Turks also included motifs from Turkish mythology and old Turkish religion in the architectural development of the tents, which they saw as a part of their lives. Over time, tent types have diversified and different types of tents have emerged. The variety of these tents differs sometimes in terms of the economic power of the tent owners and sometimes in terms of the materials used. This article, which was revealed by making use of various sources, examines the development and symbolism of tent culture in Turks.

Anahtar Kelimeler

Nomad, Yörük, Tent, Yurt, Black Tent

Kaynakça

• Akan, Meral. “Anadolu Yörük Yaşamında Dokuma Geleneği”. Kalem İşi Dergisi, c. 4, sy. 7 (2016): 39-58.
• Armağan, Latif. “Osmanlı Devleti’nde Konar-Göçerler”. Osmanlı 4 Toplum, Ed. G. Eren. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
• Aydın, Mehmet. Göçebe Türk Kültürünün Son Temsilcisi Yörükler. İstanbul: Çıra Yayınları, 2017.
• Bozkurt, Nebi. “Çadır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 8 (İstanbul: TDV Yayınları, 1993). 158-162.
• Boratav, Pertev Naili. Türk Mitolojisi Oğuzların-Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi. Ankara: Bilgesu Yayınları, 2020.
• Çelik, Ahmet. En Önemli 1000 Sözcük Farsça Temel Sözcük Hazinesi. İstanbul: Fono Yayınları, 2009.
• Çürük, Cenap. “Osmanlılar’da Çadır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 8 (İstanbul: TDV Yayınları, 1993). 162-164.
• Deveci, Abdurrahman. “Türkmen Kültüründe Çadır”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 10, sy. 54 (2017): 433-452.
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2012.
• Göner, Göksu. “Türk Destanlarında Kuş Figürü”. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, c. 2, sy. 4 (2020): 273-286.
• Göner, Göksu. “Türk Mitolojisinde Dişi Ruhlar, Hayvan Analar ve Türk Destanlarında Kadın Olgusu”. Genel Türk Tarihi Üzerine Makaleler, (İstanbul: KDY Yayınları, 2020): 41-66.
• Göner, Göksu. Teogoni, Kozmogoni, Antropogoni ve Eskatoloji Açısından Türk Mitolojisi ve İslâm Dini Arasındaki Benzerlikler. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Gündüz, Tufan. Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2021.
• Işık, Metin-Erdal Bilici. “Konar-Göçer Türk Geleneğinde Çadır”. Uluslararası Türk Kültür ve Sanat Sempozyumu Bilidir Kitabı. 121-139. Ankara: Etimesgut Belediye Başkanlığı Kültür Yayınları, 2020.
• İpek Yolu, “Eski Türk Çadırında Neler Vardır” erişim 10 Kasım 2022, http://ipekyoluasya.blogspot.com/2015/03/eski-turk-cadirinda-neler-vardir.html
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2015.
• Kâşgarlı, Mahmud. Divanü Lûgat-it Türk. trc. Besim Atalay, c. 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2006.
• Matsubara, Masatake. Göçebeliğin Dünyası. trc. Kiyotaka Sugihara, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2012.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi. c. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Radloff, Wilhelm. Sibirya’dan II. trc. Ahmet Temir, İstanbul: Maarif Basımevi, 1956.
• Roux, Jean-Paul. Türklerin Tarihi. trc. Aykut Kazancıgil – Lale Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2015.
• Roux, Jean-Paul. Eski Türk Mitolojisi. trc. Musa Yaşar Sağlam, Ankara: Bilgesu Yayınları, 2015.
• Soysaldı, Aysen. “Toros Türkmenlerinde Keçecilik”. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, sy. 78 (2008): 71-78.
• Şahin, Aslı Çandarlı. “Türk Çadırı Üzerine”. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, sy. 16 (2016): 25-40.
• Tezcan, Hülya. “Osmanlı Keçeciliğinde Saray İçin Üretilen Keçelerin Yeri ve Önemi”. 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Kültürel Miras Bildiriler – I. 251-258. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Türk Dil Kurumu, “Sözcük anlamı: Çadır” erişim 9 Kasım 2022, https://www.sozluk.gov.tr
• Uslu, Fatih. “Atayurttan Anayurda Yörük Obalarında Komşuluk İlişkileri”. Türk Ekini Dergisi, sy. 3 (2019): 36-41. Yazıcıoğlu, Önder. Türklerin Kültür Tarihi. İstanbul: Kalipso Yayınları, 2003.