Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır ve Seyyid Kutub’un Mümtehine Sûresine Bakışı

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 108 - 130, 31.12.2024

Kader Onuk

Öz

Yüce Allah, tarih boyunca insanları doğru yola iletmek için, onların hem dünyada hem de ahirette mutlu olma￾larını sağlamak üzere onlara peygamberler ve ilahi mesajlar göndermiştir. Son peygamber olan Hz. Muhammed
(s.a.v)’e de Kur’ân’ı Kerîm’i indirmiştir. Yüce Allah tarafından yapılan bu hitabın son halkası olan Kur’ân’ı Kerîm
indiği dönemden itibaren insanlar tarafından anlaşılmaya ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Nitekim sahabe anla￾madığı şeyleri Hz. Muhammed’e sormuştur. Hz. Muhammed’in vefatından sonra da sahabe, tabîun ve sonraki
nesillerin Kur’ân’ı Kerîm’i anlama çabaları devam etmiştir. Kur’ân’ı Kerîm’in nüzulundan günümüze kadar Yüce
Rabbimizin muradını daha iyi anlayabilmek için bu sayede yorumlama gayretleri ile tefsirler süregelmiştir. Bu
yorumlama gayretlerinde zaman, mekân, şartlar ve ihtiyaçlar değiştikçe Kur’ân’ı anlama biçimleri de değişmiştir.
Makalemizde birbirlerine yakın dönemlerde yaşayan Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (öl. 1942) ve Seyyid Kutu￾b’un (öl. 1966) tefsirlerinden Mümtehine Sûresi üzerinde karşılaştırmalı okuma yapılmıştır. Mümtehine sûresine
genel hatlarıyla bakıldıktan sonra Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır ve Seyyid Kutub’un kısaca hayatları ve tefsir
metotlarına değinilmiştir. Daha sonra sûrenin her âyeti her iki müellifin tefsirinden karşılaştırmalı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mümtehine Sûresi, Elmalılı, Seyyid Kutub, Hak Dini Kur’an Dili, fî Zilâli’l-Kur’ân.

ELMALILI MUHAMMED HAMDİ YAZIR AND SEYYID KUTUB'S VIEW ON SURAH MÜMTEHİNE

Öz

Almighty Allah is the first human being. He has sent prophets and divine messages to people since Adam (pbuh) in order to guide them to the right path and to ensure that they are happy both in this world and in the hereafter. The last prophet, Hz. He also sent down the Quran to Muhammad (pbuh). The Holy Quran, which is the last part of this address made by Almighty Allah, has been tried to be understood and interpreted by people since the time it was revealed. As a matter of fact, the companions told Hz. He asked Muhammad. Hz. Even after Muhammad's death, the efforts of the companions, followers and subsequent generations to understand the Holy Quran continued. In order to better understand the will of our Almighty Lord from the revelation of the Holy Quran to the present day, interpretation efforts and interpretations have continued. In these interpretation efforts, as time, place, conditions and needs changed, the ways of understanding the Quran also changed. In our article, we tried to determine what differences or similarities there are by comparing the Surah Mumtehine, one of the commentaries of Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır and Sayyid Kutub, who lived in similar periods to each other. After looking at the Surah Mumtehine in general terms, the lives and interpretation methods of Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır and Seyyid Kutub are briefly mentioned. Comments on Surah Mumtehine from Hamdi Yazır's work titled Hak Dini Kur'an Dili and Seyyid Kutub's work titled Fî Zilâli'l-Kur'an were examined through comparative reading. Then, our article ended with some personal evaluations.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, The Religion of Truth, the Language of the QuranSeyyid Kutub, Fî Zilâli, Surah al- Mumtehine.

Kaynakça

• Abdurrahman, Eşref Hacı- Wan İbrahim Wan Ahmed Nurayhan Ali. “Fî Zilâli’l-Kur’ân: Seyyid Kutub’un Çağdaş Kur’ân Tersiri”. çev. İsmail Çalışkan, Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Dergisi 22 (2011), 80-90.
• Albayrak, Halis. “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Tefsir Anlayışı”, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (1993), 155-173.
• Aydın, Abdullah. Mümtehine Suresinde İmtihan. Bolu: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Ensti tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 1996.
• Çalışkan, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 3. Basım, 2020. Dakni, Kadir. Mümtehine Sûresinde Dostluk ve Düşmanlık İlişkileri Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens titüsü, Yüksek Lisans tezi, 1998.
• Demir, Mehmet. “Mümtehine Suresinin Muhtevası ve 5. âyeti Bağlamında Müminlerin İnkarcılar İçin Fitne Olması Meselesi”, Harran İlahiyat Dergisi 48 (Aralık 2022) 148-163.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İfav Yayınları, 27. Basım, 2015. Ersöz, İsmet. “Elmalılı Hamdi Yazır ve Tefsirinin Özellikleri”, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 109 (Eylül 1991), 169-177.
• Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2009), 37/64-68.
• Gücüyener, Kübra. Nüzul Bağlamında Mümtehine Suresi Tefsiri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti tüsü, Yüksek Lisans tezi, 2019.
• Gürkan, Menderes “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın (1878-1942) İlmi Kişiliği ve Fıkıh İlmindeki Yerine Bir Bakış”, İslam HukukuAraştırmaları Dergisi 6 (2005) 211-232.
• Karataş, Zübeyr. Seyyid Kutub’un Fi Zilâli’l-Kur’ân Tefsirinde Takip Ettiği Metot, (19 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Karlığa, H. Bekir. “Fî Zilâli’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1996), 13/50-51.
• Koç, Mehmet Akif (ed.). Kur’ân İlimleri ve Tefsir Tarihi. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Baım, 2021.
• Kutub, Seyyid. Fîzılâl-il Kur’ân (Kur’ân’ın Gölgesinde).16 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, 2. Basım,1972.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Tevîlatü’l- Kur’ân Tercümesi. 18 Cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Mevdûdî, Ebu’l- A’lâ. Tefhimu’l- Kur’ân. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Okumuş, Mesut. “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın İlmî Tefsir Anlayışı” Diyanet İlmî Dergisi 51/3 (Temmuz, Ağustos- Eylül 2015) 70-104.
• Özel, Mustafa “Elmalılı’nın Tefsir Metodolojisi”, Diyanet İlmi Dergi 51/3 (Temmuz- Ağustos- Eylül 2015) 29-56.
• Paksüt, Fatma. “Merhum Dayım Hamdi Yazır”, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 109 (Eylül 1993) 1-24.
• Râzî, Fahruddîn. Tefsîr-i Kebîr (Mefâtîhu’l-Gayb) 23 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınları, 2002.
• Süleymân, Mukâtil. Tefsîr-i Kebir. 4 Cilt. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Basım, 2006.
• Şahin, Ramazan. “Mümtehine Suresi Ekseninde Hoşgörüde Denge” İslami İlimler Araştırma Vakfı 3 (Ekim 2019), 287- 312.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Taberî Tefsîri 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yayınları, 1996.
• Taçbaş, Hatice. Mümtehine Sûresi ve Müslim- Gayr-i Müslim İlişkileri İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 2003.
• TDV, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi “Elmalılı Muhammed Hamdi”. Erişim 4 Şubat 2024. https://islamansik lopedisi.org.tr
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Zehraveyn Yayınları, 2012.