Kur’ân’da Kıyamet Günü Allah ve Kâfirler Arasında Geçen Diyaloglar -Râzi ve Mâturîdî Örnekliğinde-

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 131 - 146, 31.12.2024

İmren Sarıkaya

Öz

Yüce Allah kıyamet gününde bütün kullarıyla diyalog içerisinde olduğunu Kur’ân’ı Kerim’de bildirmiştir. Yüce
Allah’ın kıyamet gününde bütün insanlarla gerçekleşecek olan diyaloglarda verilen mesaj önem arz etmekte￾dir. Öncelikle diyalogların geçtiği kıyamet/hesap günü kavramının tam karşılığını vererek kavram kargaşasının
olmamasına dikkat edilmelidir. Kıyamet sözcüğü hem dünyanın kozmik sisteminin olağanüstü bir şekilde değiş￾mesini, hem de kıyamet/hesap günü ölenlerin tekrar dirilmesiyle başlayıp ebediyen devam edecek olan âlemin
başlamasını ifade etmektedir. Biz bu sürecin ikinci kısmıyla ilgileniyoruz. Kıyamet/hesap gününde gerçekleşecek
diyaloglar Kur’ân’ın tamamına yayıldığı görülmektedir. Buna istinaden konuyla ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır.
Çalışmamızın amacı; kıyamet/hesap günü Yüce Allah ile kâfirler arasında gerçekleşen diyalogları Fahreddin er-Râ￾zi (ö.606/1210) ve İmâm Ebû Mansûr el-Mâturîdî (ö.333/944)’ nin yorumlarıyla karşılaştırmalı şekilde inceleyerek
bu alana katkı sunmaktır. Bu iki müellifin âyetlere yaptıkları yorumlar kıyamet gününde gerçekleşen diyalogların
hangi çerçevede geçtiğini anlamamıza katkısının yanında aynı zamanda Eş’arî olan Râzî ile İmam-ı Mâturîdî’nin
temsil ettikleri Ehl-i Sünnet kelamî anlayışlarının ortaya çıkarılması açısından da büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kıyamet Günü, Diyalog, Kâfir, Râzi, Mâturîdî

DIALOGUES BETWEEN GOD AND THE KAFIRS ON THE DAY OF JUDGMENT IN THE QUR'AN

Öz

Allah has stated in the Holy Quran that He will be in dialogue with all His servants on the Day of Judgment. The message given in God's dialogues that will take place with all people on the Day of Judgment is important for Muslims. First of all, care should be taken to avoid conceptual confusion by giving the exact meaning of the doomsday concept in which the dialogues take place. The word apocalypse refers to both the extraordinary change of the world's cosmic system and the beginning of the world that will continue forever, starting with the resurrection of the dead on the day of judgment/reckoning. The dialogues that will take place on the Day of Judgment are quite numerous in number throughout the Quran. Based on this, various studies have been carried out on the subject. We wanted to contribute to this field by comparatively examining the dialogues that took place between God Almighty and the unbelievers on the Day of Judgment, with the interpretation of Razi and Maturidi. The comments made by these two authors on the verses will not only contribute to our understanding of the framework in which the dialogues on the Day of Judgment will take place, but will also reveal the Ash'ari and Māturīdi perspectives, as Razi's commentary also reflects the Ash'ari understanding.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Doomsday, Dialogue, İnfidel

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâʿi’l-ʿurʿâni’l-Kerîm. Kahire: Dâr’ul Kutup Yayınları, 1364/1945.
• Aslan, Kemal. Kur’ân-ı Kerîm’deki Hitap Şekilleri ve Diyaloglar Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Arslan, Sinan. Kur’ân’da Kıyametin Kopma Ânının Tasviri -Tekvîr Sûresi Örneği Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Ceran, Zeynep. Kur’ân-ı Kerimde Âhiret Hayatının Aşamalarını Anlatan Kavramların Tasnif ve Tahlili Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Düzgün Şaban Ali (ed.). Kelam El Kitabı Ankara: Grafiker Yayınları, 7. Basım, 2018. el-Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakup. el-Kâmûsu’l-Muhit, nşr. Muhammed Naim el- Argusûsî, Şam: er-Risale Vakfı Yayınları, 6. Basım, 1998.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İhyâu ulûmi’d-dîn, çev. Sıtkı Gülle 4 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınları, 1998.
• Güler, Nurdane. “Kur’ân’da Kozmik Kıyamet ile Hesap Gününün İç İçeliği ve Yoruma Etkisi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/3 (Aralık / 2020), 1475-1496.
• Isfahani, Ebu’l- Kasım el- Hüseyin b. Muhammed Rağıb, el-Müfredat fi-Ğaribi›l-Kur’ân. Kahire: y,y., 1324.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l- ‘Arab. 12.Cilt. Lübnan-Beyrut: Dâru’l- Sâdır, ts. Şensoy, İrfan. Kur’âna Göre Âhiretteki Diyaloglar. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Karaman, Fikret vd., Dini Kavramlar Sözlüğü, ed. İsmail Karagöz Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Kocabaş, Şakir. “Kur’ân ve Hadislerde kıyamet günü”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, sy. 11 (Aralık 2001), 129-54.
• Kur’ân Yolu Meâli çev. Hayrettin Karaman, vd. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2020.
• Küçükceranlar, Ömer. Kur’ân’a göre İnkârcıların Haşir Sonrası İtiraf, Pişmanlık ve Yalvarış Dolu Hazin Tavırları. Ankara: An kara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Mâtürîdî es-Semerkandî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân, çev. Kemal Sandıkçı, ed. Yusuf Şevki Yavuz. 18 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l Gayb. çev. Suat Yıldırım, vd., ed. Ahmet Hikmet Ünalmış. 23 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
• Paçacı Mehmet (ed.). Hayat Rehberi Kur’ân: Konulu Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2021. Sinanoğlu, Mustafa. “Küfür” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/533-536. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Topaloğlu, Bekir. “Kıyamet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/516-518. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınla rı, 2002.
• Yıldırım, Bekir. “Kur’ân’da Kıyamet ve âhiretle İlgili Konuların Hıvâr Üslubuyla Takdimi” Darülhadis İslami Araştırmalar Der gisi 2 (Haziran 2022). 75-107.