TERDİTLİ DAVA TALEPLERİNDE DAVA ŞARTI ARABULUCULUK

Yıl 2024, Sayı: 1, 1 - 18, 30.06.2024

Kemal Haluk Eruygur Abdullah Erdem

Öz

Arabuluculuk, günümüz yargı sisteminde davaların uzun sürmesinden ötürü, mahkemeler üzerindeki iş yükünün hafifletilmesine yönelik sunulan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden en sık kullanılan türlerindendir. Ülkemizde yoğun bir şekilde uygulanan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olan arabuluculuk, temelinde ihtiyari arabuluculuk şeklinde uygulanırken, zaman içerisinde sağlamış olduğu birçok avantajlar nedeniyle dava açılmadan önce başvurulması zorunlu hale gelerek usul hukuk anlamında dava şartı haline gelmiştir. Dava açıldığı sırada davacının taleplerini aralarında bir aslilik-ferilik ilişkisi kurarak aynı dilekçede ileri sürme imkânı 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında “ terditli dava” olarak sunulmuştur. Terditli davada, dilekçede iki ayrı talebini aralarında bir derecelendirme bir diğer deyişle bir kademelendirme yaparak ileri sürmektedir. Taleplerinden ilki asli talep, diğeri feri talep olarak nitelendirilmektedir. Bizde bu çalışmamızda Türk hukukunda dava şartı arabuluculuk kapsamında terditli davalara ilişkin problemler ve bunlara yönelik çözüm önerileri sunmaya çalışacağız. Çalışmamızda, konuya ilişkin kanuni düzenlemeler, öğretiye dair görüşler, Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay’ın kararlarına dayanılarak analitik bir tutum izlemeye ve elimizden geldiğince karar analizi yapmaya çalışacağız. Çalışmamızda, mahkeme uygulamaları ve öğretideki görüş ayrılıklarının temelinde kanuni düzenlemelerinin yetersiz olduğu ve bu yetersizliğinde beraberinde getirdiği boşlukların sebep olduğu tespit edilmiştir. Kanun koyucunun bu hususta yapması gereken şeyin terditli davalarda dava şartı arabuluculuğa yönelik olarak daha belirgin bir kanuni düzenlemeyle farklı görüş ve yorumları ortadan kaldırmasının mümkün olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

arabuluculuk, dava şartı, terditli

MEDIATION IS A CONDITION OF LITIGATION IN DETERMINED LITIGATION CLAIMS

Öz

Mediation is one of the most commonly used alternative dispute resolution methods aimed at alleviating the workload on courts due to the lengthy duration of cases in today's judicial system. Widely practiced in our country, mediation, as a form of voluntary mediation, has become mandatory to resort to before filing a lawsuit over time due to the many advantages it offers, thus becoming a procedural condition in terms of procedural law. The opportunity for the plaintiff to present their demands by establishing a relationship of priority in their petitions, known as "conditional lawsuit" within the scope of Law No. 6100 on Civil Procedure, is presented. In a conditional lawsuit, the plaintiff presents two separate demands in their petition by establishing a prioritization, in other words, a gradation. The first of their demands is characterized as the principal demand, and the other as the ancillary demand. In this study, we will attempt to present the problems related to conditional lawsuits within the scope of mediation in Turkish law and propose solutions to these problems. In our study, we will adopt an analytical approach based on legal regulations, opinions in doctrine, and decisions of Regional Courts of Appeal and the Court of Cassation, and we will try to conduct decision analysis as much as possible. It has been determined in our study that the root of the differences in court practices and opinions in doctrine lies in the inadequacy of legal regulations and the gaps it brings along. We believe that what the legislator needs to do in this regard is to eliminate different views and interpretations with a more explicit legal regulation regarding mediation as a condition for filing a lawsuit in conditional lawsuits.

Anahtar Kelimeler

Action With Gradual Claims, Mediation, Mandatory Mediation

Kaynakça

• Adana Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi K. 2023/909 (16 Mayıs 2023) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Akil, Cenk. “Ticari Uyuşmazlıklarla Dava Şartı Olarak Arabuluculuk Hakkında Usûl Hukuku Bakımından Bazı Değerlendirmeler”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 1/41 (Ocak 2020), 307-324. https://dergipark.org.tr/tr/pub/taad/issue/58516/857807
• Ali Cem Budak. “Ticari Davalarda Dava Şartı Arabuluculuk”, Medeni İcra İflas Hukuku Dergisi (Ocak 2019), s.25 vd.
• Arslan, Ramazan vd. Medenî Usul Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2016.
• ASKPK, Abonelik Sözleşmelerinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun(Kanun No. 7155.), Resmi Gazete 30630 (19 Aralık 2018). Erişim 03.03.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181219-1.htm
• Atalı, Murat vd. Medenî Usûl Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları, 3. Baskı, 2020.
• Budak, Ali Cem-Karaaslan, Varol, Medenî Usul Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 4. Baskı 2020.
• Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi. K. 2021/46 (9 Aralık 2021) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Coşkun, Sevda Yaşar-Döner, Munise Seray Göncü, “Davaların Yığılması ve Terditli Davalar Açısından Ticari Dava Şartı Arabuluculuk Mahkeme Kararları Üzerinden Bir Analiz”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 24/4 (Aralık 2020), 89-117. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ebyuhfd/issue/65801/1024191
• Eminoğlu, Cafer-Erdoğan Ersin, Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk, Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
• Ermenek, İbrahim-Betül Azaklı, Arslan, “İcra ve İflâs Hukuku Açısından Ticarî Davalarda Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu (TTK m. 5/A)”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (Haziran 2020), S. 148, 135-196.
• HMKYHK, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun,( Kanun No.7251), Resmi Gazete 31199 ( 28 Temmuz 2020). Erişim 03.03.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/07/20200728-14.htm
• http://www.lugatim.com/
• http://www.resmigazete.gov.tr
• https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/362450/icra-ve-iflas-hukuku-acisindan-ticari-davalarda-arabulucuya-basvuru-zorunlulugu-ttk-m-5a
• https://tr.wikipedia.org
• https://www.adalet.gov.tr
• HUAK, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu(Kanun No.6325), Resmi Gazete 28331 (22 Haziran 2012). Erişim 03.03.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120622-1.htm
• İİKDYK, İcra ve İflas Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, (Kanun No.7445) Resmi Gazete 32154( 5 Nisan 2023). Erişim 03.03.2024 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230405-3.htm
• İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 43. Hukuk Dairesi. K. 2022/1389 (15 Aralık 2022) www.sinerjimevzuat.com.tr
• İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi K. 2021/1002 (15 Eylül 2021) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Kar, Bektaş. İş Yargılaması Usulü, Ankara: Yetkin Yayınevi, 3. Baskı, 2021.
• Kılınç, Ahmet. “Osmanlı Devleti’nde Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Olarak Müslihun: Osmanlı Arabuluculuğu”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi (İstanbul, 2016), İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Kılınç, Ayşe, “Bir Yargıtay Kararı Işığında Terditli Dava ve Terditli Davada Hüküm Konusunun İncelenmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69 (2), (Aralık 2020), 541-566. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auhfd/issue/58829/848683
• Kırtıloğlu, S. Serhat: “Medeni Yargılama Hukukunda Objektif Dava Birleşmesi”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18/3 (Aralık 2014), 133-172. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ebyuhfd/issue/62890/955182
• Korkmaz, Cansu. “Davaların Yığılmasında Dava Şartı Arabuluculuk İncelemesi”. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Dergisi Prof. Dr. M. Fatih UŞAN’a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı, 22/2 (Eylül 2022), 1365-1406.
• Kurdoğlu, Bülent Nuri. “Ticari Davalarda Dava Şartı Olarak Arabuluculuk Uygulaması ve Eleştirisi”. http://bnkurdoglu.blogspot.com/ Erişim 31 Mart 2024
• Kuru, Baki. Medeni Usul Hukuku El Kitabı, Ankara: Yetkin Yayınları, 10. Baskı 2021.
• Lämmert, “Über Begriff und Zulässigkeit der eventuellen Klageverbindung”, ZZP. Band 16, 1891, s. 428-443: http://dlibzsmpier.mpg.de/pdf/2085182/16/1891/20851821618910432.pdf.
• Muşul, Timuçin. Medenî Usul Hukukunda Terdit İlişkileri, Ankara: Yetkin Yayınları, 2. Baskı 2009.
• Özkan, Yavuz-AYDIN Fatih. “İşe İade Davası ile İşçilik Alacaklarının Terditli Davaya Konu Edilmesi”. Sicil İş Hukuku Dergisi, 45, (Ocak 2021), 166 - 182. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/504898/
• Pekcanıtez, Hakan vd. Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 6. Baskı 2018.
• Pekcanıtez, Hakan. Pekcanıtez Usul-Medeni Usul Hukuku-Cilt: II., İstanbul: On iki Levha Yayıncılık, 15. Baskı 2017.
• Petersen, “Ueber eventuelle Klagebegehren und Rechtsmittel, sowie die eventuelle Verbindung von mehreren Klagegründen”, ZZP, Band 16, (1891).
• Tanrıver, Süha: “Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 147, (Ocak 2020), 111-142. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/ViewPDF-dava-sarti-arabuluculuk-uzerine-bazi-dusunceler-1905
• Tekçe Barut, Fatma Nur: Medeni Usul Hukukunda Terditli Talep Yığılması., İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• tez.yok.gov.tr
• Topaloğlu, Ali. “Terditli Davalar Açısından HMK'nın Görev Hükümlerinin Değerlendirilmesi”. İzmir Barosu Dergisi. (Ocak 2014), 64-100. http://baro.izmirbarosu.org.tr/IzmirBaro/pdf/yayinlar/OCAK%202014.pdf
• Trabzon Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi. K. 2021/46 (20 Ocak 2021) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Tutumlu, Mehmet Akif. “Terditli Davada Hüküm Kurma Sorunu”. Terazi Hukuk Dergisi. 9/97, (Eylül 2014), 92-94. https://www.jurix.com.tr/article/2436
• TÜSDUİAY, Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına İlişkin Arabuluculuk Yönetmeliği, Resmi Gazete 32296 ( 1 Eylül 2023). Erişim 03.03.2024 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/09/20230901-1.htm
• Ulukapı, Ömer. Medenî Usûl Hukuku, Ankara: Mimoza Yayınları, 3. Baskı 2015.
• www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi. K. 2023/1568 (15 Mart 2023) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi. K. 2023/2953 (15 Mayıs 2023) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi. K. 2023/3288 (15 Mayıs 2023) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi. K. 2020/1958 (20 Şubat 2020) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi. K. 2022/3730 (11 Mayıs 2022) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 22. Hukuk Dairesi K. 2012/23729 (30 Ekim 2012) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 3. Hukuk Dairesi. K. 2018/13007 (19 Aralık 2018) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi. K. 2016/15934 (22 Kasım 2016) www.sinerjimevzuat.com.tr
• Yargıtay, Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararı, 1987/5 K. (5 Ekim 1987). www.sinerjimevzuat.com.tr