Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen ve Bodur Özellik Gösteren Elma Genotiplerinin (Malus sp.) Seleksiyonu ve Anaçlık Özelliklerinin Araştırılması

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 143 - 153, 31.12.2021

Osman Işık Resul Gerçekcioğlu

Öz

Araştırma, Tokat İli merkez ve ilçelerinde kültür elmaları için bodur anaç olarak düşünülen ‘yer elması elma genotipleri’ üzerinde, 2012-2015 yılları arasında yürütülmüştür. Yer elması elma genotiplerinin, il genelindeki populasyonu incelenerek, birbirinden farklı olduğu gözlenen 331 adet farklı birey işaretlenmiştir. Belirlenen genotipler içinden bir ön seçim yapılarak en yüksek puanı alan 40 genotip tespit edilmiştir. Bu genotiplerin içerisinden de beşi (60MKA23, 60MES07, 60EKA36, 60PÜZ22 ve 60PDE12) anaç adayları olarak seçilmiştir. Bu 5 genotip; M9, MM106 ve MM111 klon anaçlarıyla birlikte MM111 anaçları üzerine aşılanarak aşı sürme oranı, anaç çapı, çeşit çapı, dallanma durumu, sürgün kalınlığı, sürgün uzunluğu ve boğum arası uzunluk gibi bodur elma anaçlarındaki temel morfolojik özellikleri incelenmiştir. Ayrıca, genotiplerin birbirleriyle ve M9, MM106 ve MM 111 anaçlarıyla genetik akrabalığını belirlemek için moleküler analiz (SSR) yapılmıştır. Sonuçta, araştırmada kullanılan 5 genotipin birbirine çok yakın akraba olduğu; M9 anacına %50, MM106 ya %25, MM111 ile %17 düzeyinde yakın akraba olduğu görülmüştür. Diğer yandan ‘60EKA36’ genotipi stoolbed daldırma yöntemiyle ile başarılı bir şekilde çoğaltılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seleksiyon, elma (Malus sp.), ‘yer elması’ yerel çeşidi, anaç ıslahı, vejatatif çoğaltım, Tokat ili, SSR

Kaynakça

• Acar, Ş., 2007. Ünye (Ordu) ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Elma ve Armut Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi (basılmamış). Ordu Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Ordu.
• Anonymous, 1995. Meyvecilik Anadolu Üniversitesi Yay. No: 859, Eskişehir.
• Anonymous, 1999. UPOV apple rootstock (Malus Mill). http://www. upov. int/edocs/ tgdocs/en/tg014.pdf (erişim tarihi:15.10.2012).
• Balta, F., Uca, O., 1996. Iğdır‟da Yetiştirilen Önemli Yazlık Elma Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 87-95.
• Boyacı, S., 2014. Ürgüp Yöresinde Yetişen Tahar Elması (Malus sylvestris spp. orientalis) Genotiplerin Anaçlık Özelliklerinin Araştırılması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. Kahramanmaraş.
• Childers, F, N., Morris, J.R., Sibbert, G.S., 1995. Modern Fruit Science. HorticulturalPublications 3906 NW 31 Place. Gainesville, Florida.
• Cummins, J. N., Aldwinckle, H. S., 1995. Review: Breeding Rootstock For Tree FruitCrops. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 1995, Vol. 23: 395-402.
• Çağlar, S., 1997. Tahar Elmasının Bodur Anaç Olarak Değerlendirilme Olanakları. Yumuşak Çekirdekli Meyve Sempozyumu. Yalova 155-160.
• Doğru, B., 2012. Çorum İli İskilip İlçesinde Yetiştirilen Mahalli Misket Elmalarının Fenolojik, Morfolojik, Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Moleküler Olarak Tanımlanması. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ordu 136 s.
• Düzgüneş, O ve Kesici, T., Gürbüz, F. 1983. İstatistik Metotları I. Ankara Üni. Ziraat Fak. Yayınları, Yayın No. 861. Ders Kitabı:209, Ankara
• Edizer, Y., Güneş, M., 1997. Tokat Yöresinde Yetiştirilen Yerel Elma ve ArmutÇeşitlerinin Bazı Pomolojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu. Yalova 53 – 60.
• Eltez, M., Kaşka, N., 1985. Niğde Yöresinde Her Yıl Meyve Veren Üstün Özellikte Kaşel-Amasya Elma Türlerinin Seleksiyonu. Doğa Bilim Dergisi 1-9.
• Gerçekcioğlu, R., Bilgener, Ş., Soylu, A., 2014. Genel Meyvecilik, Meyve Yetiştiriciliğinin Esasları (Gözden Geçirilmiş 3. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Dan. Ltd.Şti. Yayın No: 351, Fen Bilimleri No: 26 ISBN 978-605-133-253-6.
• Gürel, H.B., 2010. Ordu Merkez İlçede Yetişen Elma (Malus communis L.) Tiplerinden Fenolojik, Pomolojik ve Morfolojik Özellikleri. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Ordu 114 s.
• Juniper, B. E., Watkins, R., Harris. S.A., 1999. The Origin of the Apple. Acta Horticulturae 484:27–33.
• Kaya, T., 2000. Gevaş‟ta Yetiştirilen Mahalli Elma Çeşitleri Üzerinde Araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi Van. 70 s.
• Kazankaya, A., Yonar, Y., Başer, S., Doğan, A., Çelik, F., Yaviç, A., 2009. Ercı ş ve Muradiye Yörelerinde Doğal Olarak Yetişen Mahalli Elma Çeşitlerinin Bazı Meyve ve Ağaç Özellikleri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 2 (2):89-94.
• Kell, S.P. 2013. Malus dasyphylla. The IUCN Red List of Threatened Species 2013: e.T172088A6821282.http//dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2011-I.RI.TS.T172088A682 en. Downloaded on 04 November 2015.
• Lind, D.A., Marchal, W.G. and S.A. Wathen, “Statistical Techniques in Business and Economics”, Twelfth Edition, McGraw-Hill Irwin, New York, 2005.
• Luby, J.J., Forsline, P.L., Aldwincle H.S., Bus, V., Geibel, M., 2001. Silk Road Apples Collection, Evaluation and Utilization of Malus sieversii from Central Asia. HortScience, Vol.36(2) 225-231.
• Osmanoğlu, A., 2008. Posof (Ardahan) Yöresi elma genetik Kaynaklarının Fenolojik, Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Tanımlaması. Dokyora Tezi. Yüzünci Yıl Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Van.235s.
• Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları 128. Adana.
• Özongun, Ş., 2011. Elma Anaçları (Elma Kültürü Kitabı). Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü. Isparta.
• Özyurt, İ.K. , 2004. Tokat, Yeni Bir Elma Anaç Aday Tipinin Ara Anaç Özelliklerinin Belirlenmesi. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Tokat.
• Ponomarenko, V. V., 1987. History of Malus domestica Borkh. Origin and Evolution. Bot. Zh. USSR 176, 10-18 (in Russian).
• Şen, S. M., Bostan, S. Z., Cangi, R., Kazankaya, A., Oğuz, H. İ., 1992. Ahlat ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Elma Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri. Yüzüncü Yıl Üni. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2): 53-65.
• Tukey, H. B., 1983. Dwarfed Fruit Trees. Comstock Publishing Associates, Cornell Uni. Press. London. 562 s.
• Ülgen, S. A., 2010. Rize'de Yetiştirilen Yerel Elma (Malus ssp.) Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 148 s.
• Vavilov, N. I., 1987. Five Continents. (Translated by Doris Love). IPGRI/VIR, Rome, Italy.
• Way, R.D., Aldwinckle, H.S., Lamb, R.C., Rejman, A., Sansavini, S., Shen, T., Watkins, R., Westwood, M.N.,
• Yoshida, Y., 1991. Apples (Malus). Genetic Resources of Temperate Fruit and Nut Crops, 290: 3-60.