SİBER ALANDA RADİKALLEŞME VE İNTERNETİN PANOPTİK GÖZETİMİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 441 - 470, 30.11.2022

Mehmet Kurum , Alper Bilgiç , Begüm Çardak

https://doi.org/10.28956/gbd.1092120

Öz

Siber alanın kullanımının bireyleri çok hızlı bir şekilde geniş bir kitleye kolayca bağlaması ve etkileşim ağı oluşturması, benzer düşünen insanlardan oluşan bir hareket ve sinerji yaratmaktadır. Bu durum terörizm kavramlaştırması bakımından protesto, propaganda, finansman, eleman temini, eğitim ve eylem planlaması üzerinde radikalleşme bağlamında dönüştürücü etki yaratmaktadır. Böylesi bir ortamda anonimlik sağlayan uygulamaların da varlığıyla çeşitli gruplar hareket serbestisi kazanmaktadır. Bu çok etkileşimli ortamda kontrol ve gözetim, devlet aktörleri bakımından da sorunlu bir alan yaratmaktadır. 1785 yılında, Jeremy Bentham`ın fikriyatını temel alarak Samuel Bentham tarafından mimari tasarımı yapılan panoptikon kavramı, Fransız düşünür Michel Foucault'un çalışmalarında da yer almaktadır. Bu kavram bütünü gözetlemek anlamı taşımakta ve önemli bir güç unsuru olarak nitelendirilen gözetim kavramı, fiziksel alan başta olmak üzere pek çok alanda kitlelerin kontrol edilebilirliği düşüncesini etkilemektedir. Bu çalışma, siber alanda bireylerin radikalleştirilebilmesi nedeniyle siber alanda radikalleşme ile mücadelede kitlesel gözetimin kullanımı bağlamında farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, anılan amaca uygun olacak biçimde, panoptikon kavramsallaştırması çerçevesinde internetin kitlesel gözetiminin radikalleşmeyle mücadelede kullanımı üzerine bir tartışma yapılacaktır. Bu çalışmada, ilgili literatür taraması yoluyla betimsel yöntem kullanılacak ve devlet aktörlerinin, siber alanda radikalleşmenin varlığı bağlamında, internetin kitlesel gözetimi yönünde eylemselliği ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Algokrasi, Panoptikon, Radikalleşme, Siber, Şeffaf Toplum

RADICALIZATION IN CYBERSPACE AND PANOPTIC SURVEILLANCE OF THE INTERNET

Öz

The fact that the use of cyberspace, easily connects individuals to a wider audience in a rapid sense and creates an interaction network, creates a movement and synergy with like-minded people. In terms of terrorism conceptualization, this creates a transformative effect on protest, propaganda, financing, recruitment, education and action planning in the context of radicalization. In such environment, various groups gain freedom of movement through the existence of applications that provide anonymity. Control and surveillance in this highly interactive environment also creates an area of concern for state actors. The concept of the panopticon, which was designed by Samuel Bentham in 1785, based on the idea of Jeremy Bentham, was also studied by the French philosopher Michel Foucault. This concept means to monitor the whole, and the notion of surveillance, which is depicted as an important element of power, affects the idea of controllability of the masses in many areas, especially in the physical area. As individuals can be radicalized within cyberspace, this study aims to raise awareness in the context of the use of mass surveillance in fighting radicalization there. In this study, in accordance with the aforementioned purpose, a discussion will be made on the use of mass surveillance of the internet in fighting radicalization within the framework of the panopticon conceptualization. In this study, through review of the relevant literature, the descriptive method will be used and the activism of state actors towards mass surveillance of the internet, in the context of the existence of radicalization in cyberspace, will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Algocracy, Panopticon, Radicalization, Cyber, Transparency Society

Kaynakça

• ABD Anayurt Güvenliği Bakanlığı (2019). The DHS Strategic Plan: Fiscal Years 2020-2024. Erişim tarihi: 22.02.2022, https://www.dhs.gov/sites/default/files/ publications/19_0702_plcy_dhs-strategic-plan-fy20-24.pdf
• Akdemir, N & C. O. Tuncer. (2021). Siber Ansiklopedi: Siber Ortama Çok Disiplinli Bir Yaklaşım, Ankara: Pegem Akademi.
• Akkol, M. L. (2019). Jürgen Habermas’ın İletişimsel Eylem Kuramı ve Kamusal Alan Kavramının Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 171-180. doi:DOI:10.30794/pausbed.541364.
• Al, E. (2022). Covid Döneminde Radikalleşen Zaman ve Mekân: İletişim Araçları Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 9(1), 145-164. Erişim tarihi: 25.02.2022, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1998046
• Albayrak, M., Topal, K., & Altıntaş, V. (2017). , Sosyal Medya Üzerinde Veri Analizi: Twitter. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22( Special Issue on Kayfor15), 1991-1998.
• Anadolu Ajansı (2016). NSA çalışanı "çok gizli belgeleri çalmak" suçundan tutuklandı. Erişim tarihi: 18.02.2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/nsa-calisani-cok-gizli-belgeleri-calmak-sucundan-tutuklandi/659258
• Aneesh, A. (2002). Technologically Coded Authority: The Post-Industrial Decline in Bureaucratic Hierarchies. International Summer Academy on Technology Studies. Deutschlandsberg, Austria. Erişim tarihi: 15.02.2022, https://www.researchgate.net/publication/254843955_Technologically_Coded_Authority_The_Post-Industrial_Decline_in_Bureaucratic_Hierarchies
• Avcı, E. (2021). Terörist Rehabilitasyonu ve Radikalleşmeden Dönüş: Bir Model Önerisi. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 12(1), 1-19.
• Bannister, F. (2005). The Panoptic State: Privacy, Surveillance and the Balance of Risk. Information Polity, 10, 65-78. doi:DOI:10.3233/ip-2005-0068.
• BBCNews (2019). Immanuel Wallerstein: Dünya Sistemleri Teorisi'ni Geliştiren Ünlü Sosyolog Kimdir?. Erişim tarihi: 20.02.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49558423
• Beck, C. J., & Schoon, E. W. (2018). Terrorism and Social Movements. D. A. Snow, S. A. Soule, H. Kriesi, & H. J. McCammon içinde, The Wiley Blackwell Companion to Social Movements (s. 698-713). doi:DOI:10.1002/9781119168577.ch40.
• Beck, U. (1992). Risk Society: Towards a New Modernity. (M. Ritter, Çev.) London: SAGE Publications Ltd.
• Behr, I. v., Reding, A., Edwards, C., & Gribbon, L. (2013). Radicalisation in the Digital Era: The Use of the Internet in 15 Cases of Terrorism and Extremism. California: The RAND Corporation. Erişim tarihi; 17.02.2022, https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR453.html
• Bilgiç, A. (2019a). Düzenli Karmaşa: İç Güvenlik Yapılanmasında Çoklu Kolluk Sistemi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bilgiç, A. (2019b). Tarihsel Süreçte Türk İç Güvenlik Yapılanması ve Yönetimi. T. Avaner, & O. Zengin içinde, Türkiye’de İç Güvenlik Yönetimi (s. 18-39). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bilgiç, A. (2021). Siber Vatan ve Siber Güvenlik: Siber Tehditlerle Mücadele Örgütlenmesinde Türkiye Örneği. İdarecinin Sesi, 32-39.
• Borum, R. (2011). Radicalization into Violent Extremism II: A Review of Conceptual Models and Empirical Research. Journal of Strategic Security, 4(4), 37-62.
• Boyle, J. (1997). Foucault in Cyberspace: Surveillance, Sovereignty, and Hardwired Censors. University of Cincinnati Law Review, 66, 177-205.
• Çakır, M., Aslan, Ö., Söylemez, H., Öztürk, M., Şahin, Y., & Demirbaş, M. (2017). Radikalleşme, Şiddet İçeren Aşırılık ve Terörizm. Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Çardak, B. (2021). Değişen Güvenlik Ortamlarında Radikalleşme ve Sosyal Medyanın Radikalleşme Üzerine Etkisi. 1. Uluslararası Hitit Güvenlik Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı (s. 320-325). Çorum: Hitit Üniversitesi.
• Derin, G., & Öztürk, E. (2019). Terör ve terörizmin psikolojik dinamikleri ve radikalleşme, , . V. Uluslararası TURKCESS Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi, (s. 1125-1132).
• Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi (2016). Önsöz. B. Çoban, & B. Ataman içinde, Gözetim Toplumu: Panoptikon (s. 3-4). İstanbul: Ege Basım. Erişim tarihi: 18.02.2022, https://www.emo.org.tr/ekler/dbf17031f5a9c1f_ek. pdf
• Erken, E. (2021). Siber Ortam (Cyberspace). N. Akdemir, & C. O. Tuncer içinde, Siber Ansiklopedi: Siber Ortama Çok Disiplinli Bir Yaklaşım (s. 465-467). Ankara: Pegem Akademi.
• Foucault, M. (1994). İktidarın Gözü: Seçme Yazılar 4 (3 b.). (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Franchi, T., & Vichi, L. P. (2019). The Beginning of Warfare on the Internet: Zapatista Strategic Communications. Defence Strategic Communications, 6. doi:DOI 10.30966/2018.RIGA.6.4.
• Gökçer, O., & Gözen Ercan, P. (2020). Siber Savaşlarda Jus ad Bellum ve Jus in Bello. Alternatif Politika, 12(1), 172-203. Erişim tarihi: 15.02.2022, https://alternatifpolitika.com/site/cilt/12/sayi/1/7-Gokcer%26Gozen-Ercan-Siber-Savas-Jus-Ad-Bellum-Jus-In-Bello.pdf
• Gunn, A., & Demirden, A. (2019). Radikalleşmenin Önlenmesi & Terörizm Olgusu. Polis Akademisi Yayınları.
• Gürkaynak, M., & İren, A. A. (2011). Dünyada Sanal Açmaz: Siber Alanda Uluslararası İlişkiler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 263-279.
• Han, B. C. (2012). The Transparency Society. (E. Butler, Çev.) Berlin: MSB Matthes & Seitz Berlin.
• Hassan, S., & deFilippi, P. (2017). The Expansion of Algorithmic Governance: From Code is Law to Law is Code. Field Actions Science Reports: The Journal of Field Actions(Special Issue 17). Erişim tarihi: 15.02.2022, http://journals.openedition.org/factsreports/4518
• Hauben, M. (2019). Researching the “Net”: A Talk on The Evolution of Usenet News and The Significance of the Global Computer Network. The Amateur Computerist, 32(2), 3-11. Erişim tarihi: 18.02.2022, http://www.ais.org/~jrh/acn/ACn32-2_one_column.pdf#page=3
• Kaygısız, Ü. (2017). Panoptikon: Demokrasi Ekseninde Realiteden Kurgusala Doğru Bir Bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22( Kayfor15 Özel Sayısı), .2073-2094. Erişim tarihi: 17.02.2022, https://iibfdergi.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/352/files/yil-2017-cilt-22-sayi-kayfor15-yazi36-30122017.pdf
• Kömürcü, R. R. (2009). Avrupa Birliği'nin Bölgeselleşmesi ve Ulus Devlet: Fransa Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erişim tarihi: 15.02.2022, https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575 /37526/250137.pdf?sequence=1
• Kuner, C., Cate, F. H., Millard, C., Svantesson, D. J., & Lynskey, O. (2015). Internet Balkanization Gather Pace: Is Prıvacy The Real Driver? International Data Privacy Law, 5(1), 1-2. doi:DOI:10.1093/idpl/ipu032.
• Kurum, M. (2017). Terörist Örgütlerin Güvenli Ortamları ve PKK. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kurum, M., & Avcı, E. (2018). Radikalizm ve Aşırıcılıktan Terörizme: Siyasal Şiddetin Araçsallaştırılması. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 14(28), 37-90.
• Lang, S. B. (2004). The Impact of Video Systems on Architecture. Zurich: Swiss Federal Institute of Technology Zurich. Erişim tarihi: 14.02.2022, https://cgl.ethz.ch/Downloads/Publications/Dissertations/Lan04.pdf
• Marion, N. E., & Twede, J. (2020). Cybercrime: An Encyclopedia of Digital Crime. Santa Barbara: ABC-CLIO, LLC.
• Muro, D. (2016). What Does Radiaclization Look Like? Four Visualisations of Socialisation into Violent Extremism. Erişim tarihi: 15.02.2022, https://www.cidob.org/publicaciones/serie_de_publicacion/notes_internacionals_cidob/n1_163/what_does_radicalisation_look_like_four_visualisations_of_socialisation_into_violent_extremism Nye, J. S. (2014). The Regime Complex For Managing Global Cyber Activities. Global Commission on Internet Governance Paper Series: No. 1.
• Orwell, G. (1949). Nineteen Eighty Four. 2003, New York: Plume.
• Özdel, G. (2012). Foucault Bağlamında İktidarın Görünmezliği Ve ‘’Panoptikon’’ İle ‘’İktidarın Gözü’’ Göstergeleri. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 2(1), 22-29. Erişim tarihi: 12.02.2022, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/138301
• Paçacı, İ. (2018). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(85), 104-125. Erişim tarihi: 11.02.2022, https://www.researchgate.net/publication/334573451_ KURESEL_GOZETIM_DUZENI_VE_ILETISIM_ALTYAPISI_KURESEL_ILETISIM_DUZENININ_ARKA_PLANI
• Paye, J. C. (2003). Terörle Mücadele ve Özel Hayatın Denetimi. (Ç. E. Sinirlioğlu, Dü.) Conatus Çeviri Dergisi, 1. Erişim tarihi: 12.02.2022, http://www.antimai.org/bs/elifconatus.htm Reidenberg, J. R. (1998). Lex Informatica: The Formulation of Information Policy Rules through Technology. Texas Law Review, ,, 76(3), 553-593. Erişim tarihi: 11.02.2022, https://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1041&context=faculty_scholarship
• Ronfeldt, D., & Arquilla, J. (2001). Emergence And Influence Of The Zapatista Social Netwar. D. Ronfeldt, & J. Arquilla içinde, Networks and Netwars: The Future of Terror, Crime, and Militancy. Santa Monica, CA: RAND Corporation.
• Schmid, A. (2013). Radicalisation, De-Radicalisation, Counter-Radicalisation: A Conceptual Discussion and Literature Review. ICCT Research Paper.
• Sönmez, G. (2017). Çoklu Radikalleşmenin Odağında Türkiye ve Mücadelesi. Journal of Security Studies, 1-19.
• Şimşek, S. S. (2021a). Siber Gözetim. N. Akdemir, & C. O. Tuncer içinde, Siber Ansiklopedi: Siber Ortama Çok Disiplinli Bir Yaklaşım (s. 392-397). Ankara: Pegem Akademi.
• Şimşek, S. S. (2021b). Post-Panoptikon Çağda Gözetim, Ulusal Kimlik ve Egemenlik İnşası: Türkiye’nin Ulusal Araştırma Motoru “Yaani” Örneği. II. Uluslararası Güvenlik Kongresi Bildiri Özet Kitabı. Ankara: Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi. Erişim tarihi: 11.02.2022, http://www.jsga.edu.tr/kurumlar/jsga.edu.tr/Haberler/2021/Eylul/UluslararasiGKProgram/II-Uluslararasi-Guvenlik-Kongresi_-Bildiri-Ozet-Kitabi.pdf
• Şimşek, S. S. (2021c). Siber Yönetişim (Cyber Governance). N. Akdemir, & C. O. Tuncer içinde, Siber Ansiklopedi: Siber Ortama Çok Disiplinli Bir Yaklaşım (s. 508-513). Ankara: Pegem Akademi.
• Tanrıverdi, E. G. (2008). Sosyolojik Açıdan Küreselleşme ve Ulus-Devlet: Giddens, Bauman ve Habermas Örneği. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü. Erişim tarihi: 13.02.2022, https://acikerisim.sakarya.edu.tr/bitstream/handle/20.500.12619/77593/T03808.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Thompson, R. (2011). Radicalization and the Use of Social Media. Journal of Strategic Security, 4(4), 167-190.
• Todd, P., & Bloch, J. (2003). Global Intelligence: the World’s Secret Services Today. London: Zed Books.
• Topal, R. (2018). A Cyber-Psychological and Behavioral Approach to Online Radicalization. J. McAlaney, L. A. Frumkin, & V. Benson içinde, Psychological and Behavioral Examinations in Cyber Security (s. 210-221).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Cilt (17863; Mükerrer)). (1982). T.C. Resmî Gazete. Erişim tarihi: 14.02.2022 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 UNODC (2012). The Use of the Internet for Terrorist Purposes. United Nations.
• Ünlü, D. G. (2018). Şeffaflık Toplumu: Şeffaf Toplumun Eleştirisi Üzerine Bir Okuma. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 28, 281-290. doi:DOI:10.16878/gsuilet.436058.
• Ünsal, Z., & Olçar, K. (2015). Avrupa’da Radikalleşme ve DAEŞ: DAEŞ’in Evrilmesi ve Avrupa Güvenliğine Yönelik Tehditler. Güvenlik Stratejileri, 29, 115-150.
• Weimann, G. (2004). www.terror.net: How Modern Terrorism Uses the Internet. United States Institute of Peace. Erişim tarihi: 16.02.2022 https://www.usip.org/sites/default/files/sr116.pdf
• Yaşa, G. A. (2019). Dini Referanslı Radikalleşme Örüntüleri: Suriye Örneği. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Yayla, U. (2020). Bilgi Güvenliği Bakış Açısı ile Kurumsal Güvenlik Mimarisi. Erişim tarihi: 15.02.2022, https://www.siberportal.org/white-team/governance/bilgi-guvenligi-bakis-acisi-ile-kurumsal-guvenlik-mimarisi/
• Yüksel, C. (2020). Uluslararası Hukukta İnternet ve Sosyal Medyanın Terörist Amaçlarla Kullanılmasına Karşı Mücadele ve Çözüm Önerileri. Public and Private International Law Bulletin, 40(2), 1089–1112.