CİRİT OYUNU İLE İLGİLİ YABANCI DİLLERDE YAYINLANMIŞ ESERLER ÜZERİNE AÇIKLAMALI BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ

Yıl 1996, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 92, 15.02.1996

İbrahim Yıldıran

Öz

Bibliyografik eserlerin, günümüz bilimsel çalışmalarında, özellikle pratiklik ve zaman tasarrufu bakımından vazgeçilmez bir destek kaynak niteliği taşıdığı bilinmektedir. Herhangi bir alanda inceleme yapacak olan araştırmacılar, konunun tespiti ve sınırlandırılmasından sonra, öncelikle konu hakkında bibliyografik tarama yapma gereği duymaktadırlar. Bu nedenle, ülkemizde de, genel mahiyetteki bibliyografyaların yanında, münferit bilim dallarına ilişkin yayınları kapsayan bibliyografya çalışmalarında artış görülmektedir. Disiplinler arası bir bilim dalı olarak oldukça farklı bilim adamları ile ilişkide olan spor bilimlerinde ise, bibliyografik yayın hazırlama geleneği henüz oluşmamıştır. Spor bilimleri ile ilgili yayınlar üzerine ilk bibliyografya denemesi olan Nüzhet Baha'nın "Eski ve Yeni Türk Spor Edebiyatı' adlı çalışması(l) dışında, bu alanda zikredilebilecek diğer eserler, İrfan Ünver Nasrattınoğlu'nun Türk spor kültürü hakkındaki yayınları ihtiva eden bibliyografya denemesi(2) ile, Perihan Arbak'ın, ok ve okçulukla ilgili kütüphanelerimizde mevcut yazma ve basma eserleri konu edinen çalışmasıdır(3) Türk spor tarihi ve geleneksel sporlarla ilgili muhtelif yayınlar, kısmen de olsa, tarih, kültür folklor ve etnografya bibliyografyaları içinde de yer almaktadır. Bu bibliyografyalarda yer alan az sayıdaki yayınların, spesifik bir alanda araştırma yapacak olan bir spor bilimcisi için yararlı ancak yetersiz olduğu aşikardır. Oysa ki , Türk spor kültürüne ait unsurların araştırılmasına olan ilgi düzeyi, özellikle, Beden Eğitimi ve Spor öğrenimi veren kurumların yüksek lisans ve doktora programlarındaki artışa paralel olarak yükselmektedir. Genel nitelikteki bu çalışmalarda göze çarpan ortak nokta ise, Türk spor kültürü hakkında değerli bilgiler veren bilimsel veya popüler yabancı kaynaklardan istifade oranının düşüklüğüdür. Bibliyografyamızın konusunu teşkil eden cirit oyunu hakkında da, oldukça geniş bir zaman dilimi içinde ve değişik coğrafi bölgelerde oynanmış olmasina ve 16. yüzyıldan itibaren, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde veya etki alanlarında dolaşmış olan Batılı müşahit, seyyah ve diplomatların yazdıkları eserlerde en çok bahsedilen Türk halk ve saray sporu niteliği taşımasına rağmen, bizde henüz ciddi sayılabilecek bi l imsel bir eser ortaya konulamamıştır. Cirit oyunu ile ilgili bibliyografya denememiz, bu tür bir eksikliğin yabancı kaynaklarla ilgili bölümünün mümkün olduğunca giderilmesine yardımcı olmak ve benzeri çalışmalara başlangıç teşkil etmek amacını taşımaktadır. Bibliyografyada, doğrudan cirit oyununu ele alem eserlerle birlikte, muhtevasında cirit oyununun tarihi, kökfen teorileri, yayılma alanları, oynanış biçimleri, oyun teknikleri ve taktikleri, oynanış nedenleri, oyun için tercih edilen gün, ay ve mevsimler, oyuncu sayıları, oynayanların etnik ve sosyoekonomik durumları, oyun kuralları, seyirci davranışları, cirit kelimesinin etimolojisi, cirit sopasının malzeme ve ebadlan gibi bilgilere kısmen veya tamamen yer veren her tür yabancı yayın Ansiklopediler ve lügatler hariç olmak üzere yer almıştır. Kolaylık sağlaması bakımından, yayınların cirit ile ilgili bölüm veya sayfalan, oyunun neredene zaman ve nasıl oynandığını belirten bilgilerle birl ikte açıklama notlarında verilmiştir. Böylece, sadece bibliyografyadan, oyunun tarihi süreç içindeki seyri, zaman derinliği ve mekan genişliği hakkında bilgi edinmek mümkün olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

cirit, yabancı literatür, bibliyografya

Kaynakça

• DIACOVITCH, Aleksander, Ein altes türkisches Spiel in Bulgarien (Bulgaristan'da Eski Bir Türk oyunu), Olympische Rundschau, 10 (1940), 68
• DIEM, Carl, Dscheridspiel in Griechenland (Yunanistan'da Cirit oyunu), Olympische Rundschau, 14 (1941), 57
• OPPENHEIM, Max Freiherr v., Der Djerid und das DjeridSpiel (Cirit ve Cirit Oyunu), Islamica II/4 (1927), 590617 I I BİNİCİLİK SANATI VE ATLI OYUNLAR İLE İLGİLİ ESERLER
• DIEM, Carl, Asiatische Reiterspiele Ein Beitrag zur Kulturgeschichte der Völker. Olms Presse, Hildesheim, Zürich, New York 1982. 297 S.
• DIEM, Carl, Das Trojanische Reiterspiel. Berlin 1942