Beş Yaş Çocuklarının Cinsiyet Kalıp Yargı Düzeyleri ve Evdeki Cinsiyet Rollerine İlişkin Görüşleri

Yıl 2018, , 53 - 65, 30.11.2018

Selda Ata Doğan , Nevra Atış-akyol , Neslihan Güney Karaman

https://doi.org/10.30855/gjes.2018.04.03.004

Öz

İnsanların en
görülebilir ve en temel sınıflama ayrımı olarak nitelendirilebilen cinsiyet
kavramı kişinin sosyal hayatının etkisiyle biyolojik cinsiyet ayrımından
toplumsal cinsiyet ayrımına doğru farklılaşarak şekillenmektedir. Toplumsal
cinsiyetlere ait roller erken çocukluk döneminde öğrenilerek, çocuklardaki
cinsiyet kalıp yargıların temeli atılmaya başlanmaktadır. Bu roller, çocukların
ilk toplumsallaşma ortamı olan ailede içselleştirilmekte ve zaman içerisinde
kazanılmaktadırlar. Bu araştırmada beş yaş çocuklarının cinsiyet kalıp yargı
düzeylerinin belirlenmesi ve çocukların evdeki cinsiyet rollerine ilişkin
görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada karma yöntem
kullanılmıştır. Çocukların kendi evlerinde gözlemlediği toplumsal cinsiyet
rollerine yönelik yaşantılarının, annenin iş hayatında aktif olarak yer alıp
almamasına göre değişebileceği göz önüne alınarak araştırma grubu
belirlenmiştir. Bu nedenle, amaçlı örneklem yöntemlerinden benzeşik örnekleme
yöntemi kullanılarak, annesi çalışmakta olan 8 erkek ve 8 kız; annesi
çalışmayan 8 erkek ve 8 kız çocuğu olmak üzere toplam 32 beş yaş çocuğu
araştırmaya dâhil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar
tarafından hazırlanan “Ebeveyn Toplumsal Cinsiyet Gösterge Resimleri”, “Yarı
Yapılandırılmış Görüşme Soruları”, ”Ebeveyn Demografik Bilgi Formu” ve Şirvanlı
Özen (1992) tarafından uyarlaması yapılan “Cinsiyet Kalıp Yargı Ölçeği”
kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler tümevarımsal betimsel analiz
ve çapraz tablo analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda çocuklardan
27’sinin cinsiyet kalıp yargısının olduğu ve bu kalıp yargıların bazı boyutlarda
evdeki toplumsal cinsiyet rolleriyle ilişkili olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, cinsiyet kalıpyargı, cinsiyet rolleri

Kaynakça

• Bağçeli Kahraman, P. ve Başal, H. A. (2011). Anne eğitim düzeyine göre çocukların cinsiyet kalıpyargıları ile oyun ve oyuncak tercihleri. Educational Science, 6(1), 1335-1357.
• Baran, G. (1995). Ankara’da bulunan çocuk yuvalarında kalan 7-11 yaş grubu çocuklarda cinsiyet rolleri ve cinsiyet özellikleri kalıpyargılarının gelişimi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Başal, H. A. (2004). Anababa yoksunluğunun çocukların cinsiyet özelliklerine ilişkin kalıpyargılarının ve cinsiyet kimliklerinin gelişimleri üzerine etkisi. XII. Eğitim Kongresi Bildiriler (Cilt II), Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 827-852.
• Bayramoğlu, L. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının cinsiyet rollerine ilişkin algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Doğu Akdeniz Üniversitesi İlköğretim Bölümü, Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs.
• Berk, L. E. (2015). Tarih, Teori ve Araştırma Stratejisi. (N. Işıkoğlu Erdoğan, Çev.). N. Işıkoğlu Erdoğan (ed.), Bebekler ve çocuklar doğum öncesinden orta çocukluğa (ss. 2-49). Ankara: Nobel. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2012).
• Best, D. L., Williams, J. E., Cloud, J. M., Davis, S. W. , Robertson, L. S., Edwards, J. R., Giles, H. and Fowles, J. (1977). Development of sex-trait stereptypes among young children in United States, England and Ireland. Child Development, 48, 1375-1384.
• Birey, T., Beyidoğlu Önen, M. (2013). Toplumsal Cinsiyet ve Öğretmenlik: Öğretmenlerin Bakış Açısı. Lefkoşa: POST.
• Büyüköztürk, Ş. , Kılıç Çakmak, E. , Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Örnekleme yöntemleri. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (15. Baskı). Ankara:Pegem Akademi.
• Creswell, J. W., Plano Clark V.L. (2011). Karma yöntem araştırmalarının doğası. (Y. Dede, S. B. Demir Çev.). Y. Dede, S. B. Demir (ed.) Karma yöntem araştırmaları: tasarımı ve yürütülmesi (ss.1-22). Ankara: Anı. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2011).
• Dilek, Y. (1997). Parents role in preschool childrens gender role socialization. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dökmen, Z.Y. (2012). Toplumsal Cinsiyet (3. Baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Eren, A. (1986). Sex role and sex trait stereotypes in children. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Esmer, Y. (2012). Türkiye Değerler Atlası. Erişim Bağlantısı ve Tarihi: https://www.academia.edu/people/search?utf8=%E2%9C%93&q=t%C3%BCrkiye+de%C4%9Ferler+atlas%C4%B1 , 12.08.2017.
• Güldü, Ö., Ersoy-Kart, M. (2009), Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(3), 97-116.
• Gümüşoğlu, F., (2004). İlköğretim öğrencilerinin toplumsal cinsiyet algıları, Kadın Çalışmalarında Disiplinler Arası Buluşma, 3, 317-327, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınları.
• Inglehart, R. and Norris, P. (2003). Rising Tide: Gender Equality and Cultural Change Around the World. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kahraman, P. B. and Başal, H. A. (2011). Anne eğitim düzeyine göre çocukların cinsiyet kalıpyargıları ile oyun ve oyuncak tercihleri. Education Sciences, 6(1). S. 1335-1357.
• Kandiyoti, D. (1988). ‘Bargaining with patriachy’. Gender and Society, 2(3), 274-290.
• Martin, C. L. ve Ruble, D. (2004). Children search for gender cues: cognitive perspectives on gender development. Current Directions in Psychological Science, 13(2), 67-70.
• Şafak, Ş. Çopur, Z. ve Özkan, M. (2006). Çocukların evle ilgili faaliyetlere harcadıkları zamanın incelenmesi. Erişim adresi: http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/sszcmao.pdf. (Erişim tarihi:21.09.2017).
• Şirvanlı-Özen, D. (1992). Annenin çalışma durumu ve ebeveynin benimsediği cinsiyet rolü değişkenlerinin çocuğun cinsiyet özelliklerine ilişkin kalıpyargılarının gelişimi üzerindeki rolü. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Terzioğlu, F. ve Taşkın, L. (2008). Kadının toplumsal cinsiyet rolünün liderlik davranışlarına ve hemşirelik mesleğine yansımaları. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2), 62-67.
• TUİK (2016). Zaman Kullanımı Araştırması. Erişim Bağlantısı ve Tarihi, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1068, 29 Mayıs 2017.
• TUİK (2016). Aile Yapısı Araştırması. Erişim Bağlantısı ve Tarihi, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1068, 29 Mayıs 2017.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 543.
• Yağan Güder, S. ve Güler Yıldız, T. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocukların toplumsal cinsiyet algılarında ailenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 424-446.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 9. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Ward, C. (1990). Gender stereotyping in Singaporean children. International Journal of Behavioral Development, 13, 309-311.
• Williams, J. E., Bennett, S. M. (1975). Awareness and expression of sex stereotypes in young children. Developmental Psychology, 11, 633-642.
• Williams, J. E. and Best, D. L. (1982). Measuring Sex Stereotypes: A Thirty Nation Study. Becerly Hills, Calif: Sage.
• 2001 Yılı Aile Raporu (2002). (Ed.Çaylıoğlu, İ.) Aile İçi İlişkiler Komisyonu. 3. Ailede Rol ve Sorumluluklar. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Yayın No:120. Ankara. Beyda Ofset. (ISBN 975–19–3235–1).