Fen Bilimleri ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Çevre Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 178 - 195, 31.07.2021

Saim Turan , Adem Koç

Öz

Araştırmanın amacı ilk ve orta öğretim bazında 2018 yılında güncellenerek uygulamaya konulan fen bilimleri ve sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının çevre eğitimi açısından analiz edilmesidir. İfade edilen amaca yönelik olarak araştırmada veriler, araştırmaya uygunluk açısından nitel yöntem kullanılarak elde edilmiştir. Bu bağlamda araştırma, görsel ve yazılı materyallerin derinlemesine incelenmesine olanak sağlayan doküman inceleme desenine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında öğretim programlarında yer alan özel amaçlar, yetkinlikler, değerler, beceriler ve kazanımların yer aldığı konu ve öğrenme alanları çevre eğitimi bağlamında incelenmiş ve elde edilen bulgular ayrı başlıklar altında açıklanarak sunulmuştur. Her iki öğretim programında belirlenen özel amaçlar içerisinde doğrudan çevre eğitimine yönelik özel amaçların yer aldığı görülürken, ortak olarak ifade edilen yetkinlikler bağlamında doğrudan çevre eğitimi ile ilişki kurmanın mümkün olmadığı görülse de bunların bütünlük içerisinde çevre eğitiminde önemli olabileceği düşünülmektedir. Öğretim programlarında yer alan becerilerin alana özgü beceriler olarak ifade edildiği görülmekte, sosyal bilgiler programında doğrudan çevre eğitimine ilişkin beceri olduğu görülürken fen bilimleri programında rastlanmadığı görülmektedir. Son olarak konu ve öğrenme alanları altında ifade edilen kazanımlar incelendiğinde her iki öğretim programında her sınıf düzeyinde çevre eğitimine yönelik kazanıma mutlaka yer verildiği görülmektedir. Bu bağlamda ifade edilen bu iki disiplinin öğretim programlarında çevre eğitimine yer verilme durumu çeşitli yönleriyle incelenmeye çalışılarak, bireylere çevre eğitimi verilmesi konusundaki önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fen bilgisi eğitimi, Sosyal bilgiler eğitimi, Çevre eğitimi

Evaluation of Science Education and Social Sciences Curriculums in terms of Environmental Education

Öz

The aim of the research is to analyze the science education and social studies course curriculums, which were updated and implemented in 2018 in primary and secondary education, in terms of environmental education. For the stated purpose and in terms of suitability to the research, the data were collected by using the qualitative method. In this context, the research was carried out according to the document analysis research design, which allows in-depth analysis of visual and written materials. Within the scope of the research, special aims, competencies and values, subject and learning areas in the curriculums are examined in the context of environmental education. Findings obtained from the research are presented under separate titles. According to the results, it has been observed that special aims directly related to environmental education are included among the special purposes determined in both curricula. However, the competencies in both curricula were not found directly related to environmental education. Yet, it is thought that competencies can be important in environmental education in integrity. It is seen that the skills in the teaching programs are expressed as skills specific to the field, while it is observed that there is a skill for direct environmental education in the social studies curriculum, there is no skill for direct environmental education in the science curriculum. Finally, when the acquisitions expressed under subject and learning areas are examined, it is seen that both education programs include the acquisition towards environmental education at each grade level. In this context, the inclusion of environmental education in the curriculum of these two disciplines has been tried to be examined in various aspects, and the importance of environmental education to individuals has been tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Science education, Social studies education, Environmental education

Kaynakça

• Akdur, R. (2005). Avrupa Birliği ve Türkiye’de çevre koruma politikaları “Türkiye’nin Avrupa Birliğine uyumu”. ATAUM Araştırma Dizisi No: 23, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Akınoğlu, O., & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30(30), 5-29.
• Aksoy, G., & Taşkın, G. (2019). Öğretim programlarının değişmesini etkileyen faktörlerin, sosyal bilgiler ve fen bilimleri dersi müfredatlarını etkileme boyutu. Milli Eğitim Dergisi, 48(224), 75-99.
• Atasoy, E. (2015). İnsan doğa etkileşimi ve çevre için eğitim. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Ateş, H. (2019). Fen bilimleri dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma eğitimi açısından analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 101-127.
• Bahar, M., Erdaş, E., & Özel, R. (2013). İlköğretim hayat bilgisi programında çevre eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-25.
• Çiftçi, B., & Dilek, A. (2005). 2005 ve 2018 Sosyal bilgiler öğretim programlarının coğrafi beceri ve coğrafi kazanım alanlarının karşılaştırılması. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 33-59.
• Çıray, F., Küçükyılmaz, E. A., & Güven, M. (2015). Ortaokullar için güncellenen fen bilimleri dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(31), 31-56.
• Erkılıç, T. A. (2019). Değişim ve değerler eğitiminin gerekçeleri. İçinde A. F. Ersoy ve P. Ünivar (Eds.), Karakter ve değerler eğitimi (ss. 1-30). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eroğlu, E., & Yıldırım, H. İ. (2020). Argümantasyon tabanlı öğrenme yaklaşımının ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik tutum, davranış ve başarılarına etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 42-68.
• Goldman, D., Yavetz, B., & Pe‘er, S. (2006). Environmental literacy in teacher training in Israel: environmental behavior of new students. The Journal of Environmental Education, 38(1), 3-22.
• Görgen, İ. (2014). Program geliştirmede temel kavramlar. İçinde H. Şeker (Ed.), Eğitimde program geliştirme: kavramlar, yaklaşımlar (ss. 1-18). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Kan, Ç. (2010). ABD ve Türkiye'de sosyal bilgilerin tarihsel gelişimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 633-672.
• Kaymakcı, S. (2009). Yeni sosyal bilgiler programı neler getirdi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(5), 1530-1545.
• Milli Eğitim Bakanlığı (M.E.B.) (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (M.E.B.) (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Moseley, C. (2000). Teaching for environmental literacy. The Clearing House, 74(1), 23-24.
• Muşlu Kaygısız, G. (2020). İlköğretim fen ve okul öncesi eğitim programlarındaki kazanımların çevre eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(1), 29-47.
• Özçelik, D. A. (2014). Eğitim programları ve öğretim (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Öztürk, T., & Zayimoğlu Öztürk, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550.
• Şardağ, M. (2020). Öğretim programlarıyla ilgili temel kavramlar. İçinde H. Ş. Ayvacı (Ed.), Fen öğretim programları (ss. 1-18). Ankara: Pegem Akademi.
• Sönmez, V., & Alacapınar F. G. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Taşpınar, M. (2017). Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Teksöz, G., Şahin, E., & Ertepinar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 307-320.
• Turan, S. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies. 2(2), 166-190.
• Üçüncü, G., & Yılmaz, M., (2019). Ekolojik ayak izi kavramının kullanılmasının 7. sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları ve tüketim tercihleri üzerine etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 81-94.
• Ürey, M., & Aydın, M. (2014). İlköğretim fen ve teknoloji dersi programında yer alan çevre konularına yönelik bir program analizi. e-Kafkas Journal of Educational Research, 1(2), 7-20.
• Yıldırım, M. (2020). Fen öğrenme ve öğretim yaklaşımları. İçinde H. Ş. Ayvacı (Ed.), Fen öğretme ve öğrenme yaklaşımları (ss. 1-14). Ankara: Pegem Akademi.
• Yildırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O., & Sayhan, H. (2016). Sosyal bilgiler ve fen bilgisi eğitimi lisans programlarının çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), 9-26.