Popüler Bilim ile İlgili Lisansüstü Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 174 - 196, 04.08.2022

Mustafa Orhan

Öz

Bu araştırmada popüler bilim konulu lisansüstü çalışmaların; yıllara, üniversite, enstitü, ana bilim dalı, bilim dalı, tez türü adlarına, danışman unvanlarına, yazıldığı dillere, konularına, amaçlarının ifade ediliş biçimine, araştırma modellerine, evren ve örneklemlerine, veri toplama araçlarına göre incelenmesi amaçlanmıştır. Konuyla ilgili YÖK ulusal tez merkezine kayıtlı 10 lisansüstü tez tespit edilmiş ve araştırmanın konusunu oluşturmuştur. Tespit edilen tezlerin incelenmesinde nitel araştırma yaklaşımın benimsenmiştir. Veriler içerik analizi yöntemi ile elde edilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda; lisansüstü düzeyde popüler bilim konulu ilk çalışmanın 2009 yılında yapıldığı, danışmanların %50’sinin profesör unvanlı olduğu, çalışmaların %90’ında amaçların ifade edildiği, %40’ında evren ve örneklem olarak öğrencilerin alındığı, çalışmaların tamamının Türkçe yapıldığı, en çok çalışmanın Gazi Üniversitesinde yapıldığı, sosyal bilimler ve fen bilimleri enstitülerinde dörder tezin yapıldığı, ilköğretim anabilim dalında diğer anabilim dallarından daha fazla çalışmanın yapıldığı, sekiz çalışmanın yüksek lisans, iki çalışmanın doktora seviyesinde olduğu, çalışmaların farklı konularda yapıldığı verilerine ulaşılmıştır. Elde edilen verilerden hareketle popüler bilim konusunda yapılan lisansüstü çalışmaların çocuk edebiyatına, popüler bilimin tanıtılmasına ve Türkiye’deki popüler bilim çalışmalarına katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Diğer yandan incelenen tezlerin konularının dağılımına ilişkin sınırlılıklar olduğu değerlendirilmektedir. Elde edilen sonuçlardan hareketle, alanda çalışmak isteyen araştırmacılar ve diğer paydaşlar için popüler bilim alanında yapılacak lisansüstü çalışmalara yönelik önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Popüler Bilim, Çocuk Edebiyatı, Popüler Bilimin Tanıtılması, Popüler bilim çalışmaları

An Investigation of Postgraduate Studies Related to Popular Science

Öz

This study aims to examine postgraduate studies in popular science based on years, universities, institutes, departments, science branches, thesis types, advisor titles, languages in which they are written, their subjects, the way research goals are expressed, models, universes, and samples, and data collection methods.10 postgraduate theses registered to the center of Council of Higher Education National Thesis Center on the subject were identified and constituted the subject of the research Qualitative research approach was adopted in the examination of the identified theses and the data were obtained by content analysis method. As a result of the examination; The first study on popular science at the graduate level was done in 2009, 50% of the advisors were professors, 90% of the studies were stated to aim, 40% were students as the universe and sample, all of the studies were conducted in Turkish, most of the studies were conducted in Gazi University. It has been reached to the data that four theses were done in social sciences and science institutes, more studies were done in primary education department than other departments, eight studies were at master's level, two studies were at doctorate level, and studies were conducted on different subjects. Based on the data obtained, it was concluded that postgraduate studies on popular science contributed to children's literature, the introduction of popular science and popular science studies in Turkey. On the other hand, it is considered that there are limitations regarding the distribution of the topics of the examined theses. In accordance with the results obtained, suggestions are made for postgraduate studies in popular science for researchers and other stakeholders.

Anahtar Kelimeler

Popular science, Children's literature, Promotion of popular science, Popular science studies

Kaynakça

• Ağca, E. (2016). Ortaokul fen bilimleri dersi konularının öğretiminde TÜBİTAK popüler bilim kitaplarının kullanılmasının akademik başarıya etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Aral, N., & Baran, G. (2011). Çocuk gelişimi. İstanbul: YA-PA.
• Ay, İ. (2009). Muallim Naci, Ahmet Rasim ve Halide Nusret Zorlutuna'nın anı türündeki eserleriyle çocuk edebiyatımızdaki yeri ve başlıca temaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368+388.
• Baltacı, A. (2020). Araştırmaların raporlaştırılması: Bir tez veya bilimsel makale nasıl yazılır? Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü e-Dergisi, 3(2), 6-39.
• Baştürk, S. (2010). Ortaöğretim matematik öğretmen adaylarına göre fen edebiyat fakültelerindeki alan eğitimi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 137-160.
• Bıkmaz, F., Aksoy, E., Tatar, Ö., ve Altınyüzük, C. (2013). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan doktora tezlerine ait içerik çözümlemesi: 1974-2009. Eğitim ve Bilim, 38(168), 288-303.
• BM. (2022, 3 5). Çocuk haklarına dair sözleşme. UNICEF Türkiye: https://www.unicef.org/turkey/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme adresinden alındı.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimlerde veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakır, F. (2014). Çocuk edebiyatına pskilopedagojik ve sosyopedagojik açıdan yaklaşım. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Çakır, S. (2018). Feminizm. H. Örs, 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler içinde (s. 413-475). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
• Çaparlar, C., & Dönmez, A. (2016). Bilimsel araştırma nedir, nasıl yapılır? Turkish Journal of the Anaesthesiology and Reanimation, 44, 212-218. doi:10.5152/TJAR.2016.34711.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çepni, S., Bacanak, A., & Küçük, M. (2003). Fen eğitiminin amaçlarında değişen değerler: Fen-teknoloji-toplum. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 7-29.
• Dağ, E. (2008). Çocuklara bilimin tanıtılmasında resimli yayınlar ve "bilim illüstrasyonu"nun önemi. 1. Sanat ve Tasarım Sempozyumu (s. 105-116). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Dursun, O. (2018). Bilim gazeteciliğinde popülaritenin ve pozitif bilimlerin hegemonyası. İleti-ş-im, 29, 83-114.
• Eroğlu, B., & Sağlam, H. (2020). popüler bilim kitapları etkili bir öğretim aracı olarak kullanılabilir mi? Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(3), 656-678.
• Günel, B. (2006). Yaratıcı yazarlık ve günümüz Türk öyküsü. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46(2), 61-86.
• Güner, B., & Çitçi, M. (2010). popüler bilim anlayışı ve coğrafyanın popülerliği bilim ve teknik dergisi örneği. Doğu Coğrafya Dergisi, 24, 131-155.
• İpek, O. (2017). Çocuk edebiyatı ve çocuk eğitimi çerçevesinde numan kartal'ın eserlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel.
• Kaya, A., Çepni, S., & Küçük, M. (2004). Fizik öğretmenleri için üniversite destekli bir hizmet içi eğitim model önerisi. The Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 3(1), 112-119.
• Kıbrıs, İ. (2016). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Kılıç, E. (2019). Popüler bilim kitaplarının 6. sınıf öğrencilerinin fen bilimleri dersi akademik başarılarına, bilgilerinin kalıcılığına ve fenne yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi,Ankara.
• Kılıç, O. (2009). Çeviri yoluyla popüler bilim: tübitak yayınları örneğinde türkiye'de popüler bilim alanında çeviri yaklaşımları ve sorunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kızıltepe, G. İ., Samur, A., & Tekin, H. (2018). Çocuk kitapları yoluyla matematik becerilerinin kazandırılmasına yönelik yapılmış araştırmaların incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 106-123.
• Kubbealtı. (2022, 2 4). Kubbealtı lugatı. Kubbealtı Akademi: http://lugatim.com/s/konu adresinden alındı.
• Kuşdemir, Y. (2018). İlkokul çağı çocuklarında dil gelişimi. F. Güneş, ve S. Sidekli, İlkokulda Türkçe öğretimi içinde (s. 29-69). Ankara: Eğiten Kitap.
• Küçük, S. (2013). Türkiye'de bilimin popülerleştirilmesi sürecinde süreli yayıncılığın rolü: "fen alemi" örneği (1925-1926). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9(17), 187-218.
• Küçük, S. (2015). Erken cumhuriyet dönemi bilim dergilerinin vizyon ve misyonları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(31), 346-357.
• Orhan, M. (2021). TÜBİTAK çocuk kitaplarının çocuk edebiyatı yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2021(a), 12 1). Zorunlu dersler ve öğretim süresi. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı: https://www.osym.gov.tr/TR,1374/zorunlu-dersler-ve-ogretim-suresi.html adresinden alındı.
• ÖSYM. (2022(b), 2 4). Tanımlar. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Başkanlığı: https://www.osym.gov.tr/TR,1371/tanimlar.html adresinden alındı.
• Özsevgeç, T., Eroğlu, B., & Köroğlu, Y. (2017). Popüler bilim dergilerinin değerlendirilmesi: Bilim ve Teknik ve National Geographic örneği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 619-630.
• Öztekin, H., & Şahin, M. (2020). Medyanın bilimle imtihanı: türkiye'de gazetelerde yer alan bilim haberleri üzerine bir inceleme. Akdeniz İletişim Dergisi, 33, 178-197.
• Pembegül, B. (2019). TÜBİTAK tarafından çocuklara yönelik yayımlanan popüler bilim dergilerinin çocuk hakları açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Resmi Gazete. (2022, 2 11). Yükseköğretim kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılması hakkında kanun. Resmi Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180306-11.htm adresinden alındı.
• Sağlam, M., & Aral, N. (2016). Tarihsel süreç içerisinde çocuk ve çocukluk kavramları. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 1(2), 43-56.
• Sak, R., Sak, İ., Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir Araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4, 227-250.
• Sargın, S. (2007). Türkiye'de üniversitelerin gelişim süreci ve bölgesel dağılımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 133-150.
• Şahin, D. (2021). TÜBİTAK popüler bilim yayinlari 3-6 yaş çocuk kitapliğinin toplumsal cinsiyet yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Şimşek, T., & Yakar, Y. (2018). Çocuk ve edebiyat. T. Şimşek, Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı içinde (s. 13-42). Ankara: Grafiker Yayınları.
• TDK. (2022, 2 4). Güncel Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr adresinden alındı.
• TDK. (2022, 2 4). Güncel Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr adresinden alındı.
• TDK. (2022, 2 8). Güncel Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr adresinden alındı.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2022, 2 4). Güncel Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr adresinden alındı.
• Ucer, S. (2019). Fen öğretiminde popüler bilim makalelerinin rolü: Atom kavrama örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Uçar, S. (2021). Fen bilimleri ve sınıf öğretmenlerinin popüler bilime ilişkin görüşleri: bir karma yöntem çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2021). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uslu, R. (2018). İslam hukukunda çocuk ve hakları. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünal, A., Yıldırım, A., & Sürücü, A. (2018). Eğitim fakültesi öğrencilerinin önemli olarak kabul ettikleri ödevler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 555-574.
• Yazır, Ü. (2018). Biyoloji eğitiminde bir eğitim materyali olarak popüler bilim dergilerinin öğrencilerin bilime ve biyoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, M. (2015). Türkiye'de popüler bilim dergilerinin eleştirel ekonomi politik çözümlemesi: Bilim ve teknik ile popular science örnekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• YÖK. (2022(a), 3 15). Tez merkezi. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alındı.
• YÖK. (2022(b), 2 10). Yüksek lisans ve doktora kriterleri güncellendi. Öğrenci Portalı: https://ogrenciportali.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/yuksek-lisans-ve-doktora-kriterleri-guncellendi/yuksek-lisans-ve-doktora-kriterleri-guncellendi.aspx adresinden alındı.
• YÖK. (2022(c), 3 17). Lisansüstü eğitim - öğretim programı açılması ve yürütülmesine dair ilkeler. Öğrenci Portalı: https://ogrenciportali.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/yuksek-lisans-ve-doktora-kriterleri-guncellendi/Lisansüstü%20Eğitim- Öğretim%20Programı%20Açılması%20ve%20Yürütülmesine%20Dair%20İlkeler.aspx adresinden alındı.
• YÖK. (2022(d), 3 14). Biyoloji öğretemenliği programı bulunan tüm üniversiteler. Yükseköğretim Kurulu: https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10030 adresinden alındı.
• YÖK. (2022(d), 3 14). Biyoloji programı bulunan tüm üniversiteler. Yükseköğretim Kurulu: https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10031 adresinden alındı.
• YÖK. (2022(e), 2 10). Üniversitelerimiz. Yükseköğretim Kurulu: https://www.yok.gov.tr/universiteler/universitelerimiz adresinden alındı.
• YÖK. (2022(e), 3 16). Üniversiteler / üniversitelerimiz. Yükseköğretim Kurulu: https://www.yok.gov.tr/universiteler/universitelerimiz adresinden alındı.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2022(d), 3 14). Çocuk gelişimi (fakülte) programı bulunan tüm üniversiteler. Yükseköğretim Kurulu: https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10701 adresinden alındı.