MİLLET KAVRAMININ ANLAM ALANI VE TEORİK ÇERÇEVESİ

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 91 - 135, 15.12.2020

Hatice Özyurt

Öz

Bir dine, millete uyarak bir araya gelen, toplanan insanlara topluluk anlamında kavim, cemaat, ümmet, ehl-i millet, sahib-i millet denilir. İslam literatüründe ise din ve şeriat anlamlarını dile getirmek için millet kavramı kullanılmaktadır. İslam literatüründeki anlam sahasını Kur'an belirlemiş ve din kelimesinin yerine bu kavramı yer yer kullanmıştır. Kur'an'da on beş yerde geçen bu kavramın din, inanç sistemi ve şeriat anlamında kullanıldığı tespit edilmiştir. Biz de bu çalışmamızda “Millet” kavramının semantik analizini yaparak, diyakronik yöntemle kavramı ele alacağız. Bu sayede kavramın ilk kullanıldığı cahiliye zamanındaki şiirlerdeki anlamından başlayıp günümüze kadar geçirdiği anlam değişmelerini inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Semantik, Millet, Din, Şeriat, Dİn, Dil

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

İlginiz için şimdiden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahfeş, Said b. Mes’ad el-Belhî, Meâni’l-Kur’ân, (Thk. Abdülemîr Muhammed Emen el-Verd), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1985.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Akseki, A. Hamdi, İslam; Fıtrî, Tabiî ve Umumî Bir Dindir (İslam),İstanbul 1943.
• Âlûsî, Mahmud Şükrü, Bulûğu’l-Ereb fî Ma‘rifeti Ahvali’l-Arab, Beyrut, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, trs. c.2, s 200, 201.
• Âmidî, Ebü’l-Hasan Seyfeddin Ali b. Muhammed b. Sâlim, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, (Thk. Seyyid Cemili), Beyrut 1983.
• Atalay, Orhan, Kur'an'da Sosyal Grup İfade eden Kavramlar, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum, 2001, (16).
• Ateş, Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul trz.
• Bayraktutan, Osman, Semantik Analiz Yöntemi Açısından Kur’ân’da Tahrif Kelimesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2011.
• Beydâvî, Kâdî Nâsırüddîn Ebü’l-Hayr Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl I-II, İstanbul 1314.
• Bilgiseven, Amiran Kurtkan, “Milliyetçilik ve İslamiyet”, İslamiyet, Millet gerçeği ve Laiklik, Aydınlar Ocağı Yayını, Açık Oturumlar Dizisi, 6-14, İstanbul 1994.
• Bilmen, Ömer Nasuhî, Büyük Tefsir Tarihi I-II, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1973.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed İbn İsmâil, el-Câmi’us-Sahîh I-VIII, İstanbul 1992.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâil, es-Sıhah Tâcü’l-Lüğa ve Sihâhu’l-Arabiyye I-VII, (Thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr), Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Mısır 1379.
• Çalışkan, İsmail, Kur’an-ı Kerim’de Din Kavramı, Ankara 1998.
• Çetin, Kur’ân İlimleri ve Kur’ân’ı Kerîm Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul 1982.
• Durmuş, Zülfikar, Kur’an-ı Kerim’de Sosyal Gruplar, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, c. 3, Sayı: 3, 2003, (ss. 17-46).
• El-Behiy, Muhammed, İnanç ve Amelde Kur’âni Kavramlar, (çev. Ali Turgut), İstanbul 1988.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâil, es-Sıhah Tâcü’l-Lüga ve Sihâhu’l-Arabiyye I-VII, (Thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr), Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Mısır 1379.
• el-Ferahidî, el-Halil b. Ahmed (100-150), Kitabu’l Ayn (tah: Mehdi el-Mahzumî ve İbrahim es-Samiraî), Beyrut 1988.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Ya’kûb, el-Kamûsu’l-Muhît I-IV, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1987.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya'kub, Tenvîru'l-Mikbâs, Beyrut trz..
• Hamîdullah, Muhammed, Yaşaroğlu, Macit, Kur’an Tarihi, Diyanet İşleri BaşkanlığıYayınları, Ankara 1991.
• Gezgin, Ali Galip, Tefsîrde Semantik Metod, 3. Baskı, Rağbet yayınları, İstanbul 2018.
• Gökalp, Ziya, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak,İstanbul 1988.
• Görmez, Mehmet, vd., Hadislerle İslam, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2013.
• Güleçyüz, Kâzım, Şerî’at ve Demokrasi, İstanbul 1995.
• Güler, İlhami, Din, İslam ve Şeriat: Aynilikler, Farklılıklar ve Tarihi Dönüşümler, İslamiyat, c. 1 sayı 4, (1998), (ss. 53-76).
• İbn Hişam, es-Sîretu’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdu’l-Hâfız Şelebî, Turâsu’l-İslâmî, trs.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail, Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri, Çağrı Yayınları, İstanbul 1993.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (Thk. Muhammed İbrahim Bennâ vd.), Dâru Kahraman, İstanbul 1984.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, (Thk. M. Fuâd Abdülbâkî ), İstanbul 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrem, Lisânü’l-Arab I-XV, Beyrut 1374.
• İzzetbegoviç, Aliya Ali, İslam Between East and West, USA 1984.
• el-İsfehânî, er-Râğıb, el-Müfredât fi Ğarîbi’l Kur’ân, (Thk. Muhammed Halîl Aytânî) Dâru’l-Ma’rife, Beyrût 2001.
• Kelbî, Ebu’l-Munzir Hişâm b. Muhammed b. es-Sâib, Kitâbu’l-Asnâm, thk. Ahmed Zeki Bâşâ, Kahire, 2009.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut 1996.
• Kutup, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’an, Çev.: M. Emin Saraç- İ. Hakkı Şengüler-Bekir Karlığa, Hikmet Yayınevi, ts.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’la, Tefhîmü’l-Kur’ân, (Çev: Muhammed Han Kayani ve diğerleri), İstanbul 1991.
• Muhaysin, Muhammed Sâlim, Fî Rihâbi’l Kur’âni’l-Kerîm, Mektebetü’l-Külliyyeti’l-Ezheriyye, Kahire 1980.
• Muslim, b. el-Haccâc, Ebü’l Hüseyin el-Kureyşî en-Nisâbûrî, Sahîhu’l-Müslim I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Özcan, Hanifi, Etimolojik Açıdan İman, İstanbul 1992.
• Paret, Rudi, Kur’ân Üzerine Makaleler, (Der. ve Çev: Ömer Özsoy), Ankara 1995.
• Pazarbaşı, Erdoğan, Kur’ân ve Medeniyet, İstanbul 1996.
• er-Râzî, Fahruddin, Mefâtihu’l-Ğayb, 1.bsk., (I-XXIII), Matbaatü’l-Behiyyeti’l-Mısriyye, Kahire tsz.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nuruddîn Ahmed b. Mahmûd b. Ebî Bekr, Safvetu’t-Tefâsir I-VII, (Çev. Sadrettin Gümüş-Nedim Yılmaz), Ensar Neşriyat, İstanbul 2012.
• Sâlim, Abdulaziz es-Seyyid, Târîhu’l Arab fî Âsri’l-Cahiliyye, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, trs.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman, Kitâbü Sîbeveyh I-II, Bulak 1316.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, (I-II), Dâru İbn Kesir, Beyrut 1993.
• Taberî, Ebû Ali Fazl b. Hasan, Mecmâ‘u’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân 1-6, Dârü’l-mâ‘rife, Beyrut 1986.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’an I-XXX, 3. bsk., Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1968.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, Sünenü Tirmizî I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul 1960.
• Zebîdî, Zeynu’d-Dîn Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l-Letîf, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi I-XII, (Çev. Ahmed Nâim-K. Mîras), Ankara 1961.
• Zemahşeri, Ebû’l-Kâsım Mahmud b. Ömer, Esâsü’l-Belâğa, Daru’s-Sadr, Beyrut 1979.
• ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdillah, el- Burhan fî Ulûmi’l-Kur’an I-IV, (Thk. Ebû’l-Fadl ed-Dimyâti), Dâru’l-Hadis, Kahire 2006.