İffet Kavramının Semantik Analizi

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 171 - 209, 04.06.2022

Osman Bayraktutan , Münevver Assun Yavuz

Öz

İffet, helal olmayan şeylerden uzak durmak, dilencilikten kaçınmak, yetimin malına tenezzül etmemek, nefsin cinsel baskısına karşı nefsini muhafaza etmek demektir. Bu çalışmamızda "iffet" kavramının semantik analizini yaparak, diyakronik yöntemle ele alacağız. Bu sayede kavra-mın cahiliye şiirlerindeki anlamından başlayıp günümüze kadar geçir-diği anlam değişimlerini inceleyeceğiz.
Günümüzde iffet kavramının anlamında bir daralma olduğu ve sade-ce cinsellikte haramdan uzak durma manasında kullanıldığını görmek-teyiz. Oysa Kur’an’ı Kerim’de dilenmekten kaçınma, yetimin malına tenezzül etmeme anlamında da kullanılmaktadır.
Semantik analizini yaptığımız iffet kavramı diğer birçok Kur’an’ı Ke-rim kavramları gibi çeşitli anlam değişimlerine uğramış kavramlardan birisidir. Toplumların zamanla değişmesi, farklı din, dil ve kültürden insanların İslam dinine girmeleri, coğrafi ve kültürel birçok nedenden dolayı kavramlar ilk kullanım alanlarından bazen tamamen uzaklaşmış veyahut da kısmen değişime uğramıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, İffet, Yetimin Malı, Haram, Muhsan

Semantic Analysis of the Concept of Chastity

Öz

Chastity means being away from people who are not halal, not begging, not condescending to the property of orphans, and caring for oneself against the pressure of self-relationship. In this study, we deal with di-achronic development by making a semantic analysis of the concept of "chastity". The meanings in the information about this knowledge are incomprehensible until they are understood.
Today, we see that it is far from a part of the concept of chastity and seeing it in the meaning of sexuality. However, in the Qur'an, it is also used in the sense of avoiding begging and condescend to the property of an orphan.
The concept of chastity, whose semantic analysis we have made, is one of the concepts that have undergone various meaning changes, like many other concepts of the Qur'an. Due to the change of societies over time, the conversion of people from different religions, languages and cultures to Islam, and many geographical and cultural reasons, the concepts have sometimes completely moved away from their first usage areas or parti-ally changed.

Anahtar Kelimeler

Qur, Chastity, Orphans's, Property, Forbidden, De-bar

Kaynakça

• Abay, Ahmet. Kur’an’da Kişilik Eğitiminin İlkeleri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012. Abdulbaki, Muhammed Fuad. Mu’cemu’l Müfehres Li-Elfazı’l Kerim. Kahire: Daru’l Hadis, 2007. Ahmed, b. Hanbel. Müsned. Beyrut: trs. Asım Efendi, Mütercim. El-Okyanûsu'l-basît fi tercemeti'l-Kamûsu'l-muhit. İs-tanbul: 1999. Bağdâdî, Abdulkadir b. Ömer. Hizânetu’l-edeb I-XI. Thk. ‘Abdusselâm M. Hârûn, Kahire: 1989. Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. El-Hüseyn b. Ali. Şu’abü’l- îmân. Thk. Muham-med es-Said b. Besyûnî ez-Zağlûl, Beyrut: 2000. Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meali Alisi ve Tefsiri. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985. Buhârî, Muhammed b. İsmail. es- Sahih I-VIII. İstanbul: Çağrı yayınları, 1992. Canan, İbrahim. Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi I-XVIII. Ankara: Akçağ Yayınları, 1988. Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhah Tâcu’l-Lüğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye I-VII. Thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr, Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1379. Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b.Ali es-seyyid eş-Şerif. et-Ta'rîfât. Beyrut: Darü'l-Kütübi’l-ilmiyye, 1983. Çağrıcı, Mustafa. "Hayâ", DİA, İstanbul: 1997. Dabbî, el-Mufaddal b. Muhammed b. Ya'la b. Salim. el-Mufaddaliyyât. Thk. Ahmed Muhammed Şakir-Abdusselam Muhammed Harun, Kahire: Da-ru'l-Meârif, trz. Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş’as. Sünen I-V. İstanbul: 1992. Ebulbekâ, Eyyub b. Musa. el-Külliyyât. Beyrut: 1993. Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı meal-tefsir. İstanbul: İşaret Yayınları, 1997. Ferâhidî, el-Halil bin Ahmed. Kitabu’l Ayn. Thk. Mehdi Mahzumi, İbrahim Semerrai, Beyrut: Müessetül Alemi li’l-Matbuat, 1988. Fettahoğlu, Selahattin. "Mahrem Namahrem İffet ve Namus Kavramlarının Semantiği ve Kur'an'da Kullanılış Biçimleri." Turkish Studies (Elektro-nik) (2016), Sayı: 11/5. Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed. el-Misbâhu’l-munîr. Thk. Hızır el Cevad, Lüb-nan: 1987. Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-Muhît I-IV. Beyrut: Müessese-tü’r-Risâle, 1987. Gazzalî. İhyâu Ulûmiddin I-IV, Tercüme Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları, 1974. Gözübenli, Beşir. “İslam Aile Hukukunda “İhsan” Kavramı Hakkında Bazı Mülaha-zalar”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 11, 2008. Halebî, Ahmed ibn Yusûf es-Semin. Umdetü’l-Huffâz fî Tefsîri Eşrefi’l-Elfâz I-IV. 1. b, Thk Muhammed et-Tuncî, Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1993. Harb, Talâl. Dîvânu'ş-Şenferâ ve Yelîhi Dîvânâ es-Süleyk b. es-Süleke ve Amr b. Berrâk. Beyrut: Dâru Sâdır, 1996. Isfahanî, Ebu’l Kasım Hüseyn b. Muhammed er-Rağıb. el-Müfredatu Elfazı’l-Kur’ân.Thk. S. Adnan Davudi, Beyrut: Daru’l-Kalem ve ed-Daru’ş-Şamiyye, 1997. Isfahânî. ez-Zeri’a ila Mekârimi’ş-Şeri’a, Tercüme Abdi Keskinsoy, Beşikçi Yayı-nevi, Trabzon. İbn Dureyd, Ebu Bekr Muhammed b. el-Hasen. Cemheretu’l Luğa I-III. thk. Remzi Munir Ba'lbeki, Beyrut: Daru'l-ilm li'I-Melayin, 1987. İbn Faris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ. Mu'cemu mekayisi'l-luga I-VI. Thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Beyrut: Daru’l- İlm, 1979. İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. Hadislerle Kur’an’ı Keri Tefsiri ı-xvı. Tercüme Bed-reddin Çetiner, Bekir Karlığa, İstanbul: 1983. İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim. Edebu’l-kâtib. Thk. Muhammed ed-Dâlî, Beyrut: 1985. İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünen I-II. İstanbul: 1992. İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrem. Lisânü’l-Arab I-XV. Beyrut: Daru ihyai’d-düras, 1374. İbn Miskeveyh, Ahmed b. Muhammed. Tehzibü’l-Ahlâk. Thk. Hasan Temim, Kahire: 1329. İbn Sînâ, Ebû Ali el-Hüseyn b. Abdillah b. Ali. Risale fi’l-Birr Ve’l-İsm. Trc. Gür-büz Deniz, Ankara: DİB Yayınları, 2015. İbnu’l Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâluddin Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî. Zadü’l-Mesir Fi-İlmi’t-Tefsir. Trc. Abdülvehhab Öztürk, İstan-bul: Kahraman Yayınları, 200. İbnu’l-Esîr, Mecduddin. en-Nihâye fi Garîbi’l –Hadis ve’l-Eser. Beyrut: 1963. Kınalızâde, Ali Çelebi. Ahlak-î Alâî. Ankara: Fecr Yayınları, 2016. Kindî, Ebu Yusuf Yakub bin İshak el-Sebbah. Felsefi Risaleler. Trc. Mahmut kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. Kurtûbî, Muhammed b. Ahmed. el-Camiul Ahkamil-Kur’an. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964. Mâlik b. Enes. Muvatta, İstanbul: 1992. Mâverdî, Ali b. Muhammed. Edebu’d-Dünya ve’d-Dîn. Trc.Ali Akın, İstanbul: Temel Neşriyat ve Dağıtım, 1979. Mukatil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan Mukatil b. Süleyman b.Beşir. el-Vücuh ve’n-nezair. Trc. Ali Özer, İstanbul: İlmi Neşriyat, 1993. Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l Hasen Mukâtil b. Süleyman b. Beşir el-Ezdî el-Belhi. et-Tefsîrü’l-kebir. Terc. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: İşaret Yayınları, 2006. Mûsâ Carullah. Hatun. Tercüme Mehmet Görmez, Ankara: Otto Yayınları, 2014. Müslim, Ebu’l-Müslim b. El-Haccâc. Sahih-i Müslim I-VIII. Trc. Mehmed Sofu-oğlu, İstanbul: İrfan Yayıncılık, 2013. Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünenü’l-Kübrâ. Beyrut: Mü-essesetü’r-Risale, 2000. Öğüt, Salim. "Mahrem" Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi I-XLIV. İstanbul: Türki-ye Diyanet Vakfı, 2003. Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an’ı Kerim Ve Türkçe Meali. İstanbul: Yeni Boyut, 2012. Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr. Muhtâru’s-Sıhâh. Thk. Mahmûd Hâtır, Beyrut: 1995. Râzî, Ebû Bekr Muhammed bin Zekeriyyâ. Felsefe Risaleleri. Trc. Mahmut Kaya, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016. Razî, Fahreddin b. Ömer. et-Tefsirul Kebir (Mefatihu’l-Ğayb) I-XXXII. Beyrut: Daru’l Fikr, 1981. Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefasir. Tercüme Sadreddin Gümüş, Nedim Yılmaz, İstanbul: Ensar Yayınları, 1986. Sâmî, Şemseddin. Kamus-i Türki. İstanbul: Kapı Yayınları, 2004. Serahsî, Şemsü’l-eimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. Mebsût. Trc. Mustafa Cevat Akşit, İstanbul: Gümüşev Yayınları, 2008. Şafak, Ali. Hukuk ve Emniyet Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rehber Yayıncılık, 1992. Taberî, Muhammed b. Cerir. Cami’u’l-Beyan an Te’vili Ayi’l-Kur’an I-XXX. 3. Baskı, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l İlmiyye, 1968. Tabersî, Ebu Ali el-Fadl b.el-Hasen. Mecmau’l-Beyan fi Tefsiri’l Kur’an I-X. Bey-rut: Daru’l Fikr, 1414. Tirmizî, Ebu Îsa Muhammed b. Îsa. Sünenü’t-Tirmizî ı-x. Mısır: 1968. Tûsî, Nasuriddin. Ahlâk-î Nâsırî. Trc. Anar Gafarov, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016. Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Alfabetik İslam Hukuku ve Fıkıh Istılâhları Kâmusu. Trc. Sıtkı Gülle, İstanbul: Eser Neşriyat, 1997. Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 3. Baskı, İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979. Zebîdî, Muhammed Murtaza el- Hüseynî. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Kuveyt: 1965. Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed el Harizmi. El-Keşşâf ‘an Haka’iki Ğav’amidi’t-Tenzil ve Uy’uni’l-Ekâvîl Fi Vucûhit-Te’vil (I-VI). Trc. Ömer Çelik, Sadreddin Gümüş, Muhammed Coşkun, İstan-bul: Pasifik Yayınları, 2018. Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyn b. Ahmed. Şerhu'l-Mu’allakâti’s- seb'a. Beyrût: 2005.