Öz
Dünden bugüne İslam medeniyeti, İslam’dan aldığı feyiz ve iştiyakla yeryüzüne emsali olmayan bir ilim mirası bırakmıştır. Bunun yanında bu medeniyet İslam dininin inanç ve ibadet esaslarının bilinmesi, uygulanması ve anlatılması noktasında da kendisine has bir metodoloji geliştirmiş ve İslami ilimler için kaynağını Kur’ân ve Sünnet’ten alan, belli prensiplere dayanan ilim dalları oluşturmuştur. İlim hassasiyeti bulunan bir insanın bu gerçeği görmemesi mümkün değildir.
İslami ilimler için oluşturulan bu ilim dalları arasında kuşkusuz hadis metodolojisi önemli bir yere sahiptir. Nitekim geliştirilen hadis metodolojisi sayesinde Hz. Peygamber’e (s.a.v.) ait olan ve İslam’ın teoride ve pratikte bilinmesi açısında kilit nokta olan bilgilerin nesilden nesile korunarak aktarılması sağlanmıştır. Ancak söz konusu bilgilerin başta Mu’tezile gibi rasyonalist çevrelerce mütevâtir-âhâd şeklinde bir ayırıma tabi tutularak bu bilgilerin kısmen geçersiz sayıldığı da bilinmektedir.
Tarihi seyir içerisinde çözüm odaklı olmayan bu yaklaşımın -pratikte revaç bulmamasıyla birlikte- bazı İslam âlimleri üzerinde de etkili olduğu yadsınamaz. Bu etkide kalan âlimlerden biri de önemli Şâfiî âlimlerinden olan Ebû Feth İbn Berhân’dır. Zira İbn Berhân da hadisleri mütevâtir-âhâd şeklinde iki kategoriye taksim etmiş; Mütevâtir haberlerin mutlak bir surette, âhâd haberlerin ise itikadi konular hariç ameli konularda dikkate alınabileceği yönünde bir görüş savunmuştur.
Öte yandan İbn Berhân hadis usulünün temel kavramlarından olan mütevâtir-âhâd haberler ile ilgili görüşünü aktarırken, kendisi gibi düşünmeyen ve bu iki kavram hakkında farklı perspektif ve düşüncelere de yer vermekte ve bu perspektif ve düşüncelerin tutarsız olduklarını ispatlamak için derin analizler yapmaktadır.
Çalışmamızda İbn Berhân’ın hayatı, ilmî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. Ayrıca İbn Berhân’ın mütevâtir-âhâd haberler eksenindeki görüş ve değerlendirmeleri irdelenerek sahip olduğu görüşün bağlayıcılığı ve arka planındaki etkenler bilimsel çerçevede tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alkan, A. (2022) İslam Âlimlerine Göre Âhâd Haberin Hüccet Değeri. Afyon Kocatepe İslami İlimler Dergisi, (5/1), 183-203.
- Buhârî, E. A. (1993). el-Câmiu‘s-sahîh. Dâru’l-İbni’l-Kesîr/el-Yemâme.
- Sem‘ânî, E. M. (1996). Fusûlün min kitâbi el-İntisâr li Ashâbi’l-hadîs. Mektebetü Edvâi’l-Menâr.
- Emiroğlu, İ. (2009). "Sûfestâyye" Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. TDV. Yayınları.
- İbn Berhân, A. B. (4984). el-Vüsûl ilâ’l-usûl. Mektebetü’l-Meârif.
- İbn Hacer, E. Ş. (1984). en-Nüket alâ kitâbi İbni’s-Salâh. İmadetü’l-Bahsi’l-İlmî
- İbn Hanbel, E. A. (1999). Müsned. Müesse-setü’r-Risâle.
- İbn Hazm, E. A. (1983). el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. Dâru’l-Âfâki’il-Cedîde.
- Îcî, E. A. (1997). el-Mevâkif. Dâru’l-Cîl.
- Kastallânî, E. Ş. (1905). İrşâdü’s-sârî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîrîyye.
- Kur’an-ı Kerîm Meali, (2015). çev. Hayrettin Karaman vd. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Meâfirî, E. M. (2007). el-Mesâlik fî Şerhi Muvattai Mâlik. Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
- Mübârekpûrî, E. M. (1984). Mirâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. İdâretü’l-Buhûsi’l-İlmîyye ve’d-Dave ve’l-İftâ.
- Nevevî, M. E. (1929). el-Minhâc Şerhu’n-Nevevî alâ Müslim alâ Müslim. el-Matbaatu’l-Mısriyye
- Ölmez, M. (2021). Eş‘Arî ve Şâfiî Usûl Gelenekleri Arasında İbn Berhân. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensttüsü.
- Süyûtî, E. A. (1985). Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. Mektebetü’l-Kevser.
- Zehebî, E. Ş. (1985). Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. Müessesetü’r-Risâle.
Öz
Abū l-Fatḥ Ibn Barhan’s (d. 518/1124) Mutawātir and Āḥād Approach
From past to today, with the enlightenment and passion it obtained from Islam, Islamic civilisation has left an unmatched heritage of knowledge to the humanity. Along with that, this civilisation has developed its unique methodology in terms of remembering, practising and teaching the Islamic belief and praying principles. Similarly, scientific fields that depend on certain principles rooting from the Qur’an and Sunnah have been formed for the Islamic sciences. It is not possible for one respecting science to ignore this fact.
Among these scientific fields formed for Islamic sciences, ḥadīt̲h̲ methodology, undoubtedly, has an important place. Indeed, with the developed ḥadīt̲h̲ methodology, the key information which belongs to the Prophet and is vital for learning Islam in theory and practice, has been preserved and transmitted from a generation to the next one. However, it is also known that this accumulation of knowledge was considered partly invalid being differentiated as mutawātir and āḥād by some rationalist circles, Muʿtazila being in the first place.
As part of the historical process, it cannot be denied that, though not being in demand practically, this approach which is not solution-oriented has been influential on certain Islamic scholars. One of these scholars under influence is Abū l-Fatḥ Ibn Barhan, who is a remarkable S̲h̲āfiʿī scholar. This is because of the fact that Ibn Barhan categorised ḥadīt̲h̲ under two headings as mutawātir and āḥād; and he advocated the opinion that mutawātir narrations can be taken into consideration in an absolute manner and āḥād narrations can be taken into consideration in practical matters except for the theological ones.
On the other hand, while Ibn Barhan was reporting his opinion related to mutawātir and āḥād narrations, he gives place to different perspectives and ideas about these two concepts disagreeing with those of his, and he makes in-depth analyses to prove that these perspectives and ideas are not consistent.
This study presents information regarding Ibn Barhan’s life, scholarly persona and works. Additionally, by scrutinizing Ibn Barhan’s opinions and evaluations regarding mutawātir and āḥād narrations, the cohesiveness of his opinions and the background factors will be scientifically discussed.
Anahtar Kelimeler
Ḥadīt̲h̲ Mutawātir Āḥād Islamic civilisation Abū l-Fatḥ Ibn Barhan.
Kaynakça
- Alkan, A. (2022) İslam Âlimlerine Göre Âhâd Haberin Hüccet Değeri. Afyon Kocatepe İslami İlimler Dergisi, (5/1), 183-203.
- Buhârî, E. A. (1993). el-Câmiu‘s-sahîh. Dâru’l-İbni’l-Kesîr/el-Yemâme.
- Sem‘ânî, E. M. (1996). Fusûlün min kitâbi el-İntisâr li Ashâbi’l-hadîs. Mektebetü Edvâi’l-Menâr.
- Emiroğlu, İ. (2009). "Sûfestâyye" Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. TDV. Yayınları.
- İbn Berhân, A. B. (4984). el-Vüsûl ilâ’l-usûl. Mektebetü’l-Meârif.
- İbn Hacer, E. Ş. (1984). en-Nüket alâ kitâbi İbni’s-Salâh. İmadetü’l-Bahsi’l-İlmî
- İbn Hanbel, E. A. (1999). Müsned. Müesse-setü’r-Risâle.
- İbn Hazm, E. A. (1983). el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. Dâru’l-Âfâki’il-Cedîde.
- Îcî, E. A. (1997). el-Mevâkif. Dâru’l-Cîl.
- Kastallânî, E. Ş. (1905). İrşâdü’s-sârî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîrîyye.
- Kur’an-ı Kerîm Meali, (2015). çev. Hayrettin Karaman vd. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Meâfirî, E. M. (2007). el-Mesâlik fî Şerhi Muvattai Mâlik. Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
- Mübârekpûrî, E. M. (1984). Mirâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. İdâretü’l-Buhûsi’l-İlmîyye ve’d-Dave ve’l-İftâ.
- Nevevî, M. E. (1929). el-Minhâc Şerhu’n-Nevevî alâ Müslim alâ Müslim. el-Matbaatu’l-Mısriyye
- Ölmez, M. (2021). Eş‘Arî ve Şâfiî Usûl Gelenekleri Arasında İbn Berhân. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensttüsü.
- Süyûtî, E. A. (1985). Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. Mektebetü’l-Kevser.
- Zehebî, E. Ş. (1985). Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. Müessesetü’r-Risâle.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 5 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Nisan 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 4 Sayı: 1 |
