Molla Musa Celâlî’nin Nahiv İlmindeki İhtisar Yöntemi

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 4, 82 - 97, 24.12.2023

Bünyamin Arvasi

Öz

İslami ilimlerin birçok alanında ihtisar çalışmaları olduğu gibi nahiv ilminde de ihtisar çalışmaları yapılmıştır. Nahiv ilminde ihtisar çalışması bulunan âlimlerden biri de Ağrı’lı Molla Musa el-Celâlî’dir. 1357/1938 yılında Ağrı ilinin Doğubayazıt ilçesine bağlı Telçeker (Sûbhan) Köyünde dünyaya gelen Celâlî, tefsir, kelâm, fıkıh, tarih, Arap dili ve edebiyatı gibi ilim dallarında pek çok eser vermiş çok yönlü bir âlimdir. İslamî ilimler alanında otuza yakın eser yazan Celâlî’nin sarf, nahiv, mantık, vadı, akaid, tasavvuf, fıkıh usülü, tefsir usülü, hadis usülü, tecvid, aruz ilmi, belağat, beyan, münazara, meanî ve bedî ilmini kısa ve öz bir şekilde kaleme aldığı Mecmûatu’l-ulûm adlı eserinde zikredilen ilimleri muhtasar ve veciz bir biçimde ele alarak muhatap kitlenin kısa sürede birçok şeyi öğrenmesini amaçlamıştır. Bu çalışmada zikredilen gayelere binaen ihtisar edilen söz konusu mecmû’a içerisindeki nahiv risalesi ele alınıp Celâlî’nin bu risale bağlamındaki ihtisar yöntemi ele alındı. Bu bağlamda müellifin eserin yazımında izlediği metoda ışık tutulmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Nahiv, Molla Musa el-Celâlî, Nahiv Risalesi

MOLLA MUSA CELÂLÎ'S SPECIFICATION METHOD IN THE SCIENCE OF NAHIV

Öz

Just as there are studies in many fields of Islamic sciences, studies in grammar have also been carried out in the science of grammar. One of the scholars who studied ihtisar in the science of Nahiv is Molla Musa el-Celâlî from Ağrı. Celâlî, who was born in 1357/1938 in Telçeker (Sûbhan) Village of Doğubayazıt district of Ağrı province, is a versatile scholar who produced many works in branches of science such as tafsir, theology, fiqh, history, Arabic language and literature. Celâlî, who wrote nearly thirty works in the field of Islamic sciences, explains the grammar, syntax, logic, valley, belief, Sufism, fiqh method, tafsir method, hadith method, tajwid, aruz science, rhetoric, declaration, debate, meaningi and badi science in a short and concise way. In his work titled Mecmûatu'l-ulûm, he aimed to enable the audience to learn many things in a short time by discussing the sciences he discussed in a concise and concise manner. In this study, the compilation treatise within the said magazine, which was compiled based on the mentioned purposes, was discussed and Celâlî's compilation method in the context of this treatise was discussed. In this context, an attempt was made to shed light on the method and style followed by the author in writing the work.

Anahtar Kelimeler

Nahiv, Molla Musa el-Celâlî, Nahiv Treaitise

Kaynakça

• Celâlî, M. (ts). Mecmu’at’l-‘ulûm, İstanbul, Lord Matbaası.
• Çarperdî, A. (2013). el-Muğnî, İstanbul: Haşemî Yayınları.
• Çelebi, M. (1989). “Muhtasar Nahiv Kitaplarına Bir Bakış”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-İzmir 5 1-31.
• Durmuş, İ. (1997). “Halef el-Ahmer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İstanbul: TDV Yayınları, 15/235
• Durmuş, İ. (2006). “Muhtasar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İstanbul: TDV Yayınları, 31/57.
• Güler, H. (2019). Molla Musa El-Celâlî’nin Hayatı, Eserleri Ve İslam Mezheplerine Bakışı, yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır,
• Güven, Ş. (2010). Bir Telif Yöntemi Olarak Tefsirde İhtisar ve Muhtasar Rivayet Tefsirleri. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 10 (2) , 43-66.
• İbn Manzûr, (ts). Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut.
• Meylânî, M. (2017). Şerhu’l-Muğnî fi’n-Nahv, İstanbul: Mektebetu’l-İrşad
• Turan, A. (1995). “Elfiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 11/28. Zemahşerî, (1965). Esâsu’l-Belâğa, Beyrut.