Coğrafi bilgi sistemleri ve çok kriterli karar verme yöntemleri: Hibrit çözüm yaklaşımı ile Siirt örneği

Yıl 2023, , 222 - 234, 15.12.2023

Ertuğrul Yıldız , Fikret Er

https://doi.org/10.29128/geomatik.1228779

Öz

Hibrit çözüm yaklaşımı olarak sunulan yöntemde coğrafi bilgi sistemlerinin sunduğu çözüm kümesinin ek araştırmalar ile en uygun yer seçimine mecbur bırakmasına kolaylık sağlamak amacındadır. Bu kolaylığı çok kriterli karar verme yöntemleri ile sağlamaya çalışmaktadır. Yaklaşımın bir uygulamasını içeren bu çalışmada, güneş enerjisi santrali kurulum yeri seçimi problemi ele alınmıştır. Bu problemin çözümü için gerçek hayat verileri ilgili kurumlardan elde edilerek coğrafi bilgi sistemleri analizleri ArcGIS yazılımında “Overlay Analysis” analiz aracı ile gerçekleştirilmiştir. Çok kriterli karar verme yöntemi olarak seçilen PROMETHEE yöntemi RStudio yazılımının "promethee123" paketi ile gerçekleştirilmiştir. Uygulama sonucunda elde edilen sonuçlar bir kurulum yeri seçimi için, işletme olarak kurulumu ve sürdürülebilirliği için öncelik sıralaması sunmaktadır. Sunulan hibrit çözüm yaklaşımı literatürdeki iki adımlı çözüm arayışının veri kaybını en aza indirerek daha bütüncül bir yaklaşım sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hibrit çözüm yaklaşımı, CBS, ÇKKV, PROMETHEE, RStudio

Kaynakça

• Aktaş, R., Doğanay, M. M., Gökmen, Y., Gazibey, Y., & Türen, U. (2015). Sayısal Karar Verme Yöntemleri (1st ed.). Beta Basım A Ş.
• Aladağ, Z. (2014). Karar Teorisi (2nd ed.). Umuttepe.
• Arca, D., & Çıtıroğlu, H. K. (2022). Güneş enerjisi santral (GES) yapım yerlerinin CBS dayalı çok kriterli karar analizi ile belirlenmesi: Karabük örneği. Geomatik, 7(1), 17-25. https://doi.org/10.29128/geomatik.803200
• Bartelme, N. (2012). Geographic Information. In W. Kresse ve D. M. Danko (Eds.), Springer Handbook of Geographic Information (pp. 145–174). Springer Science & Business Media.
• Belton, V., & Stewart, T. (2002). Multiple criteria decision analysis: an integrated approach. Springer Science & Business Media. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-1495-4
• Çetinkaya, C., Kabak, M., Erbaş, M., & Özceylan, E. (2018). Evaluation of ecotourism sites: a GIS-based multi-criteria decision analysis. Kybernetes, 47(8), 1664-1686. https://doi.org/10.1108/K-10-2017-0392
• De Keyser, W., & Peeters, P. (1996). A note on the use of PROMETHEE multicriteria methods. European journal of operational research, 89(3), 457-461. https://doi.org/10.1016/0377-2217(94)00307-6
• Farooq, A., Xie, M., Stoilova, S., & Ahmad, F. (2019). Multicriteria evaluation of transport plan for high-speed rail: An application to Beijing-Xiongan. Mathematical Problems in Engineering, 2019. https://doi.org/10.1155/2019/8319432
• Goodchild, M. F., & Haining, R. P. (2004). GIS and spatial data analysis: Converging perspectives. Papers in Regional Science, 83(1), 363-385. https://doi.org/10.1007/s10110-003-0190-y
• Hamadouche, M. A., Daikh, F. Z., Chrair, M., Anteur, D., Fekir, Y., & Driss, M. (2020). Erosion sensitivity mapping using GIS-based multicriteria analysis—case study of the semiarid Macta watershed, North-West of Algeria. Arabian Journal of Geosciences, 13, 1-15. https://doi.org/10.1007/s12517-020-05616-z
• Hammond, J. S., Keeney, R. L., & Raiffa, H. (1999). Smart Choices : A Practical Guide to Making Better Decisions. Harvard Business School Press.
• Hariz, H. A., Dönmez, C. Ç., & Sennaroglu, B. (2017). Siting of a central healthcare waste incinerator using GIS-based Multi-Criteria Decision Analysis. Journal of Cleaner Production, 166, 1031-1042. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.08.091
• Inamdar, P. M., Sharma, A. K., Cook, S., & Perera, B. J. C. (2018). Evaluation of stormwater harvesting sites using multi criteria decision methodology. Journal of Hydrology, 562, 181-192. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.04.066
• Ishizaka, A., & Nemery, P. (2013). Multi-criteria decision analysis: methods and software. John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9781118644898
• Khorrami, B., & Kamran, K. V. (2022). A fuzzy multi-criteria decision-making approach for the assessment of forest health applying hyper spectral imageries: A case study from Ramsar forest, North of Iran. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 214-220. https://doi.org/10.26833/ijeg.940166
• Küpçü, S. (2015). Temel Kavramlar. In A. Çabuk ve H. Uyguçgil (Eds.), Coğrafi Bilgi Sistemleri (pp. 2–49). Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Lezki, Ş. (2016). Kararın Temelleri. In H. Durucasu (Ed.), İşletmelerde Karar Verme Teknikleri (pp. 2–25). Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Marques-Perez, I., Guaita-Pradas, I., Gallego, A., & Segura, B. (2020). Territorial planning for photovoltaic power plants using an outranking approach and GIS. Journal of Cleaner Production, 257, 120602. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.120602
• Mitchell, A. (2020). The Esri Guide to GIS Analysis Volume 1: Geographic Patterns and Relationships (Second Edi). Esri Press.
• Özdemir, A. (2016). Karar Süreci. In Ş. Lezki (Ed.), Karar Modelleri (pp. 2–17). Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Pick, J. B. (2005). Geographic Information Systems in Business. Idea Group Publishing.
• Sarı, F., & Koyuncu, F. (2021). Multi criteria decision analysis to determine the suitability of agricultural crops for land consolidation areas. International Journal of Engineering and Geosciences, 6(2), 64-73. https://doi.org/10.26833/ijeg.683754
• Urfalı, T., & Eymen, A. (2021). CBS ve AHP yöntemi yardımıyla Kayseri İli Örneğinde rüzgâr enerji santrallerinin yer seçimi. Geomatik, 6(3), 227-237. https://doi.org/10.29128/geomatik.772453
• Wątróbski, J., Jankowski, J., Ziemba, P., Karczmarczyk, A., & Zioło, M. (2019). Generalised framework for multi-criteria method selection. Omega, 86, 107-124. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.omega.2018.07.004
• Wu, Y., Liu, F., Huang, Y., Xu, C., Zhang, B., Ke, Y., & Jia, W. (2020). A two‐stage decision framework for inland nuclear power plant site selection based on GIS and type‐2 fuzzy PROMETHEE II: Case study in China. Energy Science & Engineering, 8(6), 1941-1961. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/ese3.640
• Yaralıoğlu, K. (2010). Karar Verme Yöntemleri. Detay Yayıncılık.
• Yıldırım, B. F., Önder, E., Can, M., Turan, G., Önder, G., Kuzu, S., Özdemir, M., Şahin, S., Dağ, S., Savaş, F., Önay, O., Burgazoğlu, H., Sarul, L. S., Erdem Demirtaş, Y., Akal, Ş., & Çelikbilek, Y. (2015). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (B. F. Yıldırım ve E. Önder (eds.); 2nd ed.). DORA.
• Yıldız, E. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde İkili Üstünlük Algoritmaları: Grişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksinde ORESTE Uygulaması. Anadolu Üniversitesi.