Erzincan kent merkezinin deprem güvenliği: yapı stoğu, ulaşım ağı, toplanma ve geçici barınma alanlarının stratejik analizi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 54 - 64

Halim Ferit Bayata , Yunus Emre Mazlum , Fatih İrfan Baş , Muhammed Ali Çolak

https://doi.org/10.29128/geomatik.1512396

Öz

2023 yılında Kahramanmaraş'ta meydana gelen ikiz depremler, afet koordinasyonu ve afet öncesi durum analizinin gerekliliğini ortaya koymuştur. Bu tür afetlerle başa çıkmak ve olası kayıpları önleyecek tedbirleri almak için, bir şehrin yapı stoğunun deprem riskleri açısından değerlendirilmesi, ulaşım ağının, acil toplanma ve geçici barınma alanlarının yeterliliğinin değerlendirilmesi gibi kapsamlı bir hazırlık süreci gerekmektedir. Bu çalışmada, geçmişte birçok kez büyük depremlerle yıkılmış olan Erzincan İli çalışma alanı olarak seçilmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı sokaktan tarama yöntemleri kullanılarak deprem riski taşıyan yapıların belirlenerek risk haritalarının oluşturulması, yapı performans değerlendirmelerinin yapılması ve olası bir afet durumunda güvenli ulaşım güzergâhlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Erzincan il merkezindeki 2000 yılından önce inşa edilmiş, iki kat ve üzeri betonarme-yığma yapıların 3.199 adet olduğu tespit edilmiştir. Olası bir deprem durumunda ulaşım altyapısı analiz edilerek trafik yoğunluğu, acil toplanma ve geçici barınma alanlarının haritaları oluşturulmuştur. Yapılan analizlerde acil toplanma ve geçici barınma alanlarının kapasitelerinin artırılması gerektiği tespit edilmiştir. Artırılmış trafik yoğunluğu senaryolarında, 10 mahallede mevcut yolların afet-acil durumlarına uygun olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

CBS, Deprem Yapı Stoğu, Sokaktan Tarama Yöntemi, Afet Ulaşım Analizi

Teşekkür

Bu çalışma, Erzincan Kent Merkezi Deprem Yapı Stoğu ve Ulaşım Altyapı Analizi (Mazlum, 2024) Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi’nin aynı yazar tarafından sunulan makale halidir.

Kaynakça

• Ablanedo-Rosas, J.H., Gao, H., Alidaee, B. and Teng, W. (2009) “Allocation of Emergency and Recovery Centres in Hidalgo, Mexico”, International Journal Services Sciences. 2, 206-215.
• Başgöze, A. (2020) Erzincan’da Mevcut Binaların Bölgesel Afet Risk Dağılımının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bayraktar, H. (2014). CBS ve Sokak Taraması Yöntemleri Kullanılarak Düzce Kaynaşlı İlçesinin Afet Riski Yönünden Yerleşim Durumunun Belirlenmesi ve Yerel Afet Risk Yönetimi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) (2010). World Disaster Report, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters, Belgium.
• Çınar, A. K., Akgün, Y. & Maral, H. (2018). Afet Sonrası Acil Toplanma ve Geçici Barınma Alanlarının Planlanmasındaki Faktörlerin İncelenmesi: İzmir-Karşıyaka Örneği. Planlama, 28(2), 179-200.
• Demir, M., & Altaş, N. T. (2024). Kars kentinde deprem hasar risk potansiyeli taşıyan alanların CBS tabanlı AHP analizlerine dayalı olarak belirlenmesi. Geomatik, 9(1), 123-140.
• Ekinci, R. (2018). Bitlis ve Yakın Çevresinin Afet Risk Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Erdin, H. E., Aydın, M. B. S., Partigöç, N. S., Çelik, H. Z., Palazca, A. & Horoz, Ç. (2018). Kentiçi Yol Kademelenmesinin Afet Durumunda Toplanma Alanlarının Erişilebilirliğine Etkisi Açısından İrdelenmesi. Academic Platform Journal of Engineering and Science, 9-1, 103-111.
• Fan, C., Zhai, G., Zhou, S. & Zhang, H. (2017). Integrated Framework for Emergency Shelter Planning Based on Multihazard Risk Evaluation and Its Application: Case Study in China. Natural Hazards Review, 18(4).
• FEMA 154 - ATC-21: Rapid visual screening of buildings for potential seismic hazards: a handbook. (1988). Applied Technology Council. Federal Emergency Management Agency. Washington DC.
• FEMA P-154: Rapid visual screening of buildings for potential seismic hazards: a handbook. (2015). Third Edition. Applied Technology Council. Federal Emergency Management Agency. Washington DC.
• Hoyois, P., Below, R., Scheuren, J. M., & Guha-Sapir, D. (2007). Annual disaster statistical review: numbers and trends. Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED), School of Public Health, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium.
• Işık, E. (2013). Bitlis İli Yapı Stoğu Birinci Kademe (Sokak Tarama Yöntemi İle) Değerlendirilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(1), 173-178.
• Işık, E., Karasin, İ. B., & Ulu, A. E. (2020). Eğimli Zeminlerde İnşa Edilen Betonarme Binaların Deprem Davranışlarının İncelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (20), 162-170.
• İlbank, (2022). Erzincan (Merkez) İmar Planına Esas Mikro Bölgeleme Etüt Raporu, Yüksek İnşaat, Yerbis Barkod No:20001300052331, Erzincan Belediye Başkanlığı, 33.
• Kaya, Y. (2018). İklim değişikliğine karşı kentsel kırılganlık: İstanbul için bir değerlendirme. International Journal of Social Inquiry, 11(2), 219-257.
• Konstantinidou, M., Kepaptsoglou, K., & Karlaftis, M. (2014). Transportation network post-disaster planning and management: a review part I: post-disaster transportation network performance. International journal of transportation, 2(3), 1-16.
• Kuşçu, İ., Kopar, İ., & Bakırtaş, İ. (2019). Erzurum ilinde (Türkiye) 1907-2018 yılları arasında kaydedilen M≥ 3.0 depremlerin mekânsal analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 1607-1624.
• Liu, L., Lin, Y., & Wang, S. (2014). Urban design for post-earthquake reconstruction: A case study of Wenchuan County, China. Habitat International, 41, 290-299.
• Manav, Y. (2007). Depremde Oluşacak Bina Hasarlarının Envanter Bilgilerine Dayalı Tahmini ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Uygulaması, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Mazlum, Y. E., (2024). Erzincan Kent Merkezi Deprem Yapı Stoğu ve Ulaşım Altyapı Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Okuyucu, D., Savaş, G. K., Gedik, B., Şuşarlıoğlu, M. F., & Kara, T. (2018). Sokaktan tarama yöntemiyle binaların bölgesel deprem risk dağılımının belirlenmesi: Erzurum–Yenişehir örneği. Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 30(1), 219-231.
• Özkazanç, S., Siddiqui, S. D., & Güngör, M. (2020). Sensitivity analysis of earthquake using the analytic hierarchy process (AHP) method: Sample of Adana. İdealkent, 11(30), 570-591.
• Partigöç, N. S., & Dinçer, C. (2024a). The Multi–Disaster risk assessment: A-GIS based approach for Izmir City. International Journal of Engineering and Geosciences, 9 (1), 61-76
• Partigöç, N. S., & Dinçer, C. (2024b). Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı afet risk analizi: Denizli ili örneği, Geomatik, 9 (1), 27-44
• Siyahi, B., Çetin, K. Ö., & Bilge, H. T. (2013). Geoteknik deprem mühendisliği açısından zemin-temel-yapı etkileşimine kritik bakış. Türkiye Mühendislik Haberleri, 484, 41-50.
• Sohn, J. (2006). Evaluating the significance of highway network links under the flood damage: An accessibility approach. Transportation research part A: policy and practice, 40(6), 491-506.
• Sönmezer, Y. B. (2016). Kırıkkale Şehir Merkezinin Deprem Riski Analizi ve Sismik Mikrobölgelemesi, Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sucuoğlu, H. (2007). Kentsel Yapı Stoklarında Deprem Risklerinin Sokaktan Tarama Yöntemi ile Belirlenmesi. Altıncı Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, İstanbul, Türkiye, 267-283.
• Sucuoğlu H, Yazgan U and Yakut A. (2007). A screening procedure for seismic risk assessment in urban building stocks. Earthquake Spectra. 23. 441-458.
• Şentürk, E., & Erener, A. (2017). Determination of temporary shelter areas in natural disasters by gis: A case study, Gölcük/Turkey. International Journal of Engineering and Geosciences, 2(3), 84-90.
• URL-1: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf Accesed date: 20 Mayıs 2024
• URL-2: https://www.afad.gov.tr Accesed date: 20 Mayıs 2024
• URL-3: https://www.google.com/maps/@39.543283,39.5231445,9z?entry=ttu Accesed date: 18 Eylül 2023
• URL-4: https://www.afad.gov.tr/turkiye-deprem-tehlike-haritasi Accesed date: 22 Haziran 2024
• URL-5: https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/doc/diri_fay_haritalari/erzincan.pdf Accesed date: 20 Mayıs 2024
• URL-6: https://www.csb.gov.tr Accesed date: 03 Haziran 2023
• URL-7: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Kasim-2023 Accesed date: 10 Ocak 2024