Türkçe ders kitaplarındaki Türk dünyası haritası üzerine

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 294 - 303

İsmail Çoban , Faruk Polatcan

https://doi.org/10.29128/geomatik.1643874

Öz

Kültürün yeni nesillere aktarımında ana dili öğretiminin yeri oldukça önemlidir. Ana dili öğretiminde ön plana çıkan yazılı ve sözlü kültürün aktarımını görsel kültürün aktarımı da desteklemektedir. Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin açıklayıcı, süsleyici görsellerle somutlaştırıldığı görülmektedir. Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği’ne 2024 yılında eklenen değişiklikle ders kitaplarında Türk dünyası haritasının da yer alması gerektiği belirtilmektedir. Yine 2024 yılında değişen Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda da metin tercihlerinde ve ders kitabı içeriğinde Türk dünyası ile ilgili ögelere yer verilmesi gerektiği belirtilmektedir. Yenilenen Yönetmelik ile Program doğrultusunda ortaokul V. sınıf Türkçe ders kitaplarına eklenen haritanın içeriğinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden tarama yöntemi kullanılmıştır. I. dönem ve II. dönem için ayrı ayrı olarak hazırlanmış V. sınıf Türkçe ders kitaplarının her ikisinin de son sayfalarında yer alan aynı Türk dünyası haritası doküman inceleme yöntemiyle değerlendirilmiştir. Yapılan incelemede Türk dünyası haritasının devlet adları, özerk devlet ve bölge adlarını, Türk topluluklarının yaşadıkları coğrafyaları, şehir adlarını, deniz adlarını, boğaz adlarını, göl adlarını ve nehir adlarını içerdiği tespit edilmiştir. Haritada, Türkiye’nin ve Türk dünyasının önemli komşuları olan bazı devlet isimlerine; Türk dünyası için önemli olan şehirlerin, nehirlerin, boğazların isimlerine; Türk dünyasının kültür ve medeniyet eserlerini barındıran bölge isimlerine haritada yer verilmediği tespit edilmiştir. Haritanın, alanında yetkin kartograflar ve Türkologlar tarafından yeniden hazırlanması gerektiğine hem kartografi hem de Türkoloji bilim dallarına adına ihtiyaç duyulduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk dünyası, Harita, Ders kitabı, Program

Kaynakça

• Alyılmaz, C. (1994). Sözlük bilim ve Dîvânu Lugâti’t-Türk. Türkologiya, 1, 12-16.
• Alyılmaz, C. (2002). Eski Türk şehirleri ve Semerkant. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 20, 303-311.
• Alyılmaz, C. (2005). Orhun yazıtlarının bugünkü durumu. Ankara: Kurmay.
• Alyılmaz, C. (2012). İslamiyet öncesi Türk eserleri. Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Abideleri, 6-105, (ed. İ. Demirci ve İ. Terzioğlu). Ankara: Türk Dünyası Mühendisler ve Mimarlar Birliği Yay.
• Alyılmaz, C. (2015). İpek yolu kavşağının ölümsüzlük eserleri. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2015b). “Türk dünyası vatandaşlığı”na doğru. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(1), 69-76.
• Alyılmaz, C. (2021). Bilge Tonyukuk yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alyılmaz, C., & Alyılmaz, S. (2014). Amirbek Turatoviç Muratov’dan Yenisey’e sesleniş. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3(1), 68-84.
• Alyılmaz, S. & Alyılmaz, C. (2022). Günümüz dünyasında dil haritalarının ve dil atlaslarının önemi. içinde Prof. Dr. Metin Ekici Armağanı. (ed. Selami Fedakar, Muvaffak Duranlı) İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, s. 293-304.
• Alyılmaz, S. & Şahin, H. (2019). About the work and map of Mahmud Al-Kashgari. 2nd Cilicia International Symposium on Engineering and Technology (CISET 10-12 October 2019) Proceedings Book, 404-406, (ed. M. Yakar vd.). Mersin - Ankara: Mersin Üniversitesi - Sage Yay.
• Alyılmaz, S. (2015). Türk dünyası vatandaşlığı projesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(1), 77-85.
• Alyılmaz, S. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde hedef kitlenin / “öğrenen”in önemi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2452-2463.
• Alyilmaz, C., Alyilmaz, S., & Yakar, M. (2010). Measurement of petroglyhps (rock of arts) of Qobustan with close range photogrammetry. International Archives of Photogrammetry. Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 38(Part 5), 29-32.
• Alyilmaz, C., Alyilmaz, S., & Yakar, M. (2010). Measurement of petroglyhps (rock of arts) of Qobustan with close range photogrammetry. International Archives of Photogrammetry. Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 38(Part 5), 29-32.
• Alyilmaz, C., Yakar, M., & Yılmaz,H. M. (2010). Drawing of petroglyphs in mongolia by close range photogrammetry. Scientific-Research and Essays, 5 (11), 1216–1222.
• Alyilmaz, C., Yakar, M., & Yılmaz,H. M. (2010). Drawing of petroglyphs in mongolia by close range photogrammetry. Scientific-Research and Essays, 5 (11), 1216–1222.
• Çoban, İ. (2024). Türkçe öğretiminde program geliştirme. içinde Ana Dili Olarak Türkçe Öğretimi (Kuramlar-Terimler-Yöntemler-Uygulamalar). (yay. haz. C. Demir ve E. Karakuş). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 461-502.
• Er, O. (2015). Yabancılara Türkçe öğretimi uygulamalarının kültürel farkındalık oluşturma açısından incelenmesi. (Doktora tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
• Güneş, F. (2022). Ders kitaplarının özellikleri ve incelenmesi. Ankara: Sınırsız Eğitim ve Araştırma Derneği Yayınları.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi, (24. Basım). İstanbul: Nobel Akademi.
• Küçükahmet, L. (2011). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• MEB, (2024a). Millî Eğitim Bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=39000&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Erişim tarihi: 10.02.2025
• MEB, (2024b). 5. sınıf Türkçe ders kitabı. (ed. Yusuf Uyar, İsmail Yavuz Öztürk, Bilal Şimşek ve Gülbike Yıldırım). MEB Yayınları.
• MEB, (2024c). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/ Erişim tarihi: 10.02.2025
• Ormanoğlu, Ç., Ormanoğlu, E., & Işıktaş, G. (2024). Ortaöğretimde tarihî haritalara ilişkin coğrafi bilgi sistemleri tabanlı materyal kullanımı: ilk Türk dünyası haritası örneği. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 66-86.
• Polatcan, F. (2014). Evliya Çelebi seyahatnamesi’ndeki epigrafik ögelere dair bilgiler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (56), 691-712.
• Rehman, M. F., Hussain, R., Khan, M. A., & Ullah, S. (2022). The power of images in the school textbooks: analyzing the impact of textbooks images on the minds and learning of students. Journal of Positive School Psychologyhttp:, 6 (9), 10553-10565.
• Tekin, T. (2014). Orhon yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ülper, H. (2010). Türkçe ders kitabı çözümlemeleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.