İHA ,Fotogrametri, Sanal ve Artırılmış Gerçeklik Entegrasyonuyla Mimari Mirasın Korunması ve Tanıtılması: Bir Örnek Çalışma

Yıl 2026, Cilt: 11 Sayı: 1, 97 - 109

Hüseyin Başdemir

https://doi.org/10.29128/geomatik.1772460

Öz

Mimarlık sektörü son yıllarda teknolojiden daha fazla destek alarak belgeleme, tanıtım ve sunum çalışmalarını kolaylaştırmış hem de daha nitelikli hale getirmiştir. Kültürel mimari mirasın korunmasında total station, yersel fotogrametri, laser tarayıcılar ile İnsansız Hava Aracı(İHA) yaygın olarak kullanılmaktadır. Günümüzde mevcut yapılar ile tasarım aşamasındaki yapılarda kullanılan yapay zeka destekli Sanal Gerçeklik(SG) ve Artırılmış Gerçeklik(AG) gibi yeni teknolojiler sayesinde, hem mimarlıkta hem de mimari mirasın korunmasında yeni bir çığır açılmıştır. Bu çalışmada Tokat’ta bulunan Şeyh Meknun (Açıkbaş) Türbesi’nin İHA ile havadan, Insta360 panoramik fotoğraf makinesi ile yerden çekimleri yapılmıştır. Agisoft PhotoScan programı ile ortomozaik fotoğraflar elde edilerek, yapının 3 boyutlu modeli oluşturulmuştur. Sonraki bölümde ise bu makalenin bir başka önemli aşaması olan SG ve AG teknolojisi ile yapının daha iyi korunması, tanıtılması ve algılanmasının sağlanması amacıyla, panoramik fotoğraflar kullanılarak 3D Vista yazılımı ile sanal tur düzenlemeleri yapılmıştır. Tokat’ta daha önce yapılmamış olan bu çalışmanın bulguları ışığında İHA, Fotogrametri, SG ve AG teknolojisinin birlikte kullanılması ile bölgedeki mimari mirasın daha iyi korunması, tanıtılması ve daha fazla ilgi görmesi amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Mimari Miras , Fotogrametri , İHA , Sanal Gerçeklik , Artırılmış Gerçeklik

Kaynakça

• Chen, S., Yang, H., Wang, S., & Hu, Q. (2018). Surveying and digital restoration of towering architectural heritage in harsh environments: A case study of the millennium ancient watchtower in Tibet. Sustainability, 10(9),3138. https://doi.org/10.3390/su10093138
• Külür, S. (2002). Fotogrametri Ders Notları (basılmamış). İTÜ İnşaat Fakültesi.
• Yılmaz, H. M., Karabörk, H., & Yakar, M. (2000). Yersel fotogrametrinin kullanım alanları. Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 4(1), 1.
• Hanke, K., & Grussenmeyer, P. (2002). Architectural photogrammetry: Basic theory, procedures, tools. In ISPRS Commission (Vol. 5, pp. 1-2).
• Akbaylar, I., & Hamamcioglu-Turan, M. (2007). Documentation of a vernacular house with close-range digital photogrammetry. In XXI International CIPA Symposium (pp. 1-6).
• Erwes, H. J., da Silva Prado, W., e Silva, A. G. R., & de Melo, D. W. F. (2003). Valuation of orthorectification by use of Photomodeler software. XIX CIPA symposium Antalya, Turkey, 30. Semptember-4. October.
• Amorim, A. L. (2007). Documenting architectural heritage in Bahia–Brazil, using digital technologies. In Proceedings of CIPA.
• Ballabeni, M., Angelillo, D. R., & Modde, E. (2007). Practice for Built Environment Awareness: From Survey to 3D Modelling and Related Database. In XXI. International CIPA Symposium.
• Sun, Z., & Zhang, Y. (2018). Using drones and 3D modeling to survey Tibetan architectural heritage: A case study with the multi-door stupa. Sustainability, 10(7),2259.https://doi.org/10.3390/su10072259
• 10. Adami, A., Fregonese, L., Gallo, M., Helder, J., Pepe, M., & Treccani, D. (2019). Ultra light UAV systems for the metrical documentation of cultural heritage: Applications for architecture and archaeology. In 6th International Workshop LowCost 3D–Sensors, Algorithms, Applications (Vol. 42, pp. 15-21).
• Bevilacqua, M. G., Caroti, G., Piemonte, A., Ruschi, P., & Tenchini, L. (2017). 3D survey techniques for the architectutal restoration: The case of St. Agata in Pisa. International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 42, 441-447. https://dx.doi.org/10.5194/isprs-archives-XLII-5-W1-441-2017
• Aicardi, I., Chiabrando, F., Grasso, N., Lingua, A. M., Noardo, F., & Spanò, A. (2016). UAV photogrammetry with oblique images: first analysis on data acquisition and processing. International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing & Spatial Information Sciences, 41. https://doi.org/10.5194/isprs-archives-XLI-B1-835-2016, 2016.
• Bagnolo, V., & Paba, N. (2019). UAV-based photogrammetry for archaeological heritage site survey and 3D modeling of the sardus pater temple (Italy). The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 42, 45-51. https://doi.org/10.5194/isprs-archives-XLII-2-W17-45-2019
• İrgin Uzun, T., & Spor, Y. (2019). Yersel lazer (nokta bulut) tarama yöntemi ile rölöve–restitüsyon-restorasyon projesi hazırlama süreci ve bir örnek: Elazığ Harput Kale Hamamı. Tasarım+ Kuram, 15(28),1-26. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2019.95867
• Alyilmaz, C., Yakar, M., & Yilmaz, H. M. (2010). Drawing of petroglyphs in Mongolia by close range photogrammetry. Scientific Research and Essays, 5(11), 1216-1222.
• Alyilmaz, C., Alyilmaz, S., & Yakar, M. (2010). Measurement of petroglyhps (rock of arts) of Qobustan with close range photogrammetry. International Archives of Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 38(Part 5), 29-32
• Mohammed, O., & Yakar, M. (2016). Yersel fotogrametrik yöntem ile ibadethanelerin modellenmesi. Selcuk University Journal of Engineering Sciences, 15(2), 85-95.
• Şener, E. (2019). İnsansız hava araçları kullanılarak Süleyman Demirel Üniversitesi yerleşkesinin yüksek çözünürlüklü ortofoto haritasının hazırlanması. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 7(2), 393-402. https://doi.org/10.21923/jesd.511561
• Mirdan, O., & Yakar, M. (2017). Tarihi eserlerin İnsansız Hava Aracı ile modellenmesinde karşılaşılan sorunlar. Geomatik, 2(3),118-125. https://doi.org/10.29128/geomatik.306914
• Dilmaç, H., İlçi, V., Şaşmaz, N. T., & Ozulu, İ. M. (2025). The Effect of Ground Control Points Located on Roofs on Building Facade Accuracy. International Journal of Engineering and Geosciences, 10(2),164-172. https://doi.org/10.26833/ijeg.1535675
• Varol, F. (2025). Creation of surface model using unmanned aerial vehicle (UAV) photogrammetry in cultural heritage areas: The example of Kilistra Ancient City. International Journal of Engineering and Geosciences, 10(2),137-150 https://doi.org/10.26833/ijeg.1487818
• Ernst, F., Akdağ, S., Polat, N., Akaslan, D., Önal, M., & Ekinci, A. (2024). Development of a virtual reality application for the Old Harran School. International Journal of Engineering and Geosciences, 9(1), 77-85. https://doi.org/10.26833/ijeg.1309115
• Yakar, M., Yildiz, F., Alyilmaz, C., & Yilmaz, H. M. (2009). Photogrammetric study for Sircali Medrese Door. 9-th International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM 2009, 879-884.
• Doğan, Y., & Yakar, M. (2018). GIS and three-dimensional modeling for cultural heritages. International Journal of Engineering and Geosciences, 3(2), 50-55. https://doi.org/10.26833/ijeg.378257
• Şasi, A., & Yakar, M. (2018). Photogrammetric modelling of hasbey dar'ülhuffaz (masjid) using an unmanned aerial vehicle. International Journal of Engineering and Geosciences, 3(1), 6-11. https://doi.org/10.26833/ijeg.328919
• Yakar, M., Ulvi, A., Yiğit, A. Y., & Alptekin, A. (2023). Discontinuity set extraction from 3D point clouds obtained by UAV Photogrammetry in a rockfall site. Survey Review, 55(392), 416-428.
• Yakar, M., & Doğan, Y. (2017). Mersin Silifke Mezgit Kale Anıt Mezarı fotogrametrik rölöve alımı ve üç boyutlu modelleme çalışması. Geomatik, 2(1), 11-17.
• Yılmaz, H. M., Mutluoğlu, Ö., Ulvi, A., Yaman, A., & Bilgilioğlu, S. S. (2018). İnsansız hava aracı ile ortofoto üretimi ve Aksaray Üniversitesi kampüsü örneği. Geomatik, 3(2), 129-136.
• Yakar, İ., Çelik, M. Ö., Hamal, S. N. G., & Bilgi, S. (2021). Kültürel mirasın dokümantasyonu çalışmalarında farklı yazılımların karşılaştırılması: Dikilitaş (Theodosius Obeliski) Örneği. Geomatik, 6(3), 217-226. https://doi.org/10.29128/geomatik.761475
• Zeybek, M., & Kaya, A. (2020). Tarihi yığma kiliselerde hasarların fotogrametrik ölçme tekniğiyle incelenmesi: Artvin Tbeti kilisesi örneği. Geomatik, 5(1),47-57. https://doi.org/10.29128/geomatik.568584
• Guidi, G., Russo, M., & Angheleddu, D. (2014). 3D survey and virtual reconstruction of archeological sites. Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 1(2),55-69. https://doi.org/10.1016/j.daach.2014.01.001
• Obradović, M., Vasiljević, I., Đurić, I., Kićanović, J., Stojaković, V. and Obradović, R., (2020). Virtual Reality Models Based on Photogrammetric Surveys—A Case Study of the Iconostasis of the Serbian Orthodox Cathedral Church of Saint Nicholas in Sremski Karlovci (Serbia). Applied Sciences, 10(8), 2743. https://doi.org/10.3390/app10082743
• Azuma. (1997). A Survey of Augmented Reality. Presence: Teleoperators and Virtual Environments, 6(4),355–385 https://doi.org/10.1162/pres.1997.6.4.355
• Milgram, P., & Kishino, F. (1994). A Taxonomy of Mixed Reality Visual Displays. IEICE Trans. Information Systems, E77-D, no. 12, 1321–1329.
• Rabbi, I., Ullah, S., & Khan, S. U. (2012). Augmented reality tracking techniques—a systematic literature. IOSR Journal of Computer Engineering (IOSRJCE), 2(2), 23-29. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-0064-6_1
• Carmigniani, J., & Furht, B. (2011). Augmented Reality: An Overview. In Augmented Reality: An Overview (pp. 3–46). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-0064-6_1
• İçten, T., & Bal, G. (2017). Artırılmış Gerçeklik Üzerine Son Gelişmelerin Ve Uygulamaların İncelenmesi. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi Part C: Tasarım Ve Teknoloji, 5(2), 111–136.
• El-Hakim, S. F., Beraldin, J. A., Picard, M., & Godin, G. (2004). Detailed 3D reconstruction of large-scale heritage sites with integrated techniques. IEEE Computer Graphics and Applications, 24(3), 21–29. https://doi.org/10.1109/MCG.2004.1318815
• Bekele, M. kassahun, Pierdicca, R., Frontoni, E., & Malinverni, S. (2018). A Survey of Augmented, Virtual, and Mixed Reality for Cultural Heritage. 11(2), 36. https://doi.org/10.1145/3145534
• Arı, A. C. (2024). Kültürel Mirasın Artırılmış Gerçeklik Teknolojisinden Yararlanarak Restorasyonu: II. Kılıçarslan Köşkü Örneği. Online Journal of Art & Design, 12(1).
• Büyükkuru, M. (2024). Kültürel Mirasın Aktarımında Dijital Teknolojilerin Kullanımı. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sbe Dergisi, 13(İhtisaslaşma), 134-150. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1309699
• Shih, N. J., Chen, H. X., Chen, T. Y., & Qiu, Y. T. (2020). Digital preservation and reconstruction of old cultural elements in augmented reality (AR). Sustainability, 12(21),9262. https://doi.org/10.3390/su12219262
• Spallone, R., & Palma, V. (2021). Artificial intelligence and augmented reality: A possible continuum for the enhancement of built heritage. Disegnarecon, 14(26), 16-1. DOI: https://doi.org/10.20365/disegnarecon. 26.2021.16
• . Cao, Y., Gao, X., Yin, H., Yu, K., & Zhou, D. (2024). Reimagining Tradition: A Comparative Study of Artificial Intelligence and Virtual Reality in Sustainable Architecture. Education Sustainability 16(24),11135. https://doi.org/10.3390/su162411135
• Banfi, F., Brumana, R., & Stanga, C. (2019). Extended reality and informative models for the architectural heritage: from scan-to-BIM process to virtual and augmented reality. Virtual Archaeology Review, 10 (21), 14-30. https://doi.org/10.4995/var.2019.11923
• Boboc, R. G., Băutu, E., Gîrbacia, F., Popovici, N., & Popovici, D. M. (2022). Augmented reality in cultural heritage: an overview of the last decade of applications. Applied Sciences, 12(19), 9859. https://doi.org/10.3390/app12199859
• Allal-Chérif, O. (2022). Intelligent cathedrals: Using augmented reality, virtual reality, and artificial intelligence to provide an intense cultural, historical, and religious visitor experience. Technological Forecasting and Social Change, 178, 121604. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2022.121604
• Osello, A., Lucibello, G., & Morgagni, F. (2018). HBIM and virtual tools: A new chance to preserve architectural heritage. Buildings, 8(1), 12. https://doi.org/10.3390/buildings8010012
• Zhong, H., Wang, L., & Zhang, H. (2021). The application of virtual reality technology in the digital preservation of cultural heritage. Computer Science and Information Systems, 18(2), 535-551. https://doi.org/10.2298/CSIS200208009Z
• Acar, A., Atalay, F. B., Say, S., Tunca, E. M., Cetin, M. C., Caliskan, S. N., ... & Karakaya, A. F. (2022). Developing a mobile augmented reality application for cultural heritage. J. Fac. Eng. Archit. Gazi Univ, 37, 1931-1944. DOI: https://doi.org/10.2298/CSIS200208009Z 10.17341/gazimmfd.932478
• . Oke, A. G., Kozlu, H. H., & Çoruh, L. (2021). Use of augmented reality in the preservation of architectural heritage: Case of the Aqueduct Kuru Kopru (Kayseri, Turkey). Iconarp International Journal of Architecture and Planning, 9(1), 110-130. https://doi.org/10.15320/ICONARP.2021.152
• 5 Gabriel, A.(1934) Monuments Turcs d’Anatolie, II, s. 105.
• URL-1: https://www.ekoyapidergisi.org/artirilmis-gerceklik-ve-sanal-gerceklik-ile-mimarlikta-donusen-musteri-deneyimi Erişim Tarihi:03 Haziran 2025
• URL-2: https://www.insta360.com/product/insta360-x4 Erişim tarihi 10.05.2025
• URL-3 : http://www.graftek.com.tr/ Erişim Tarihi: 20.04.2025
• URL-4: https://www.dji.com/global/mini-4-pro/specs Erişim Tarihi: 16.05.2025
• URL-5 : https://www.3dvista.com/en/ Erişim Tarihi: 20.06.2025 .