Mülkiyetin Katmanlı Yapısı: Kapadokya’da Düşey Mülkiyet Haklarının Hukuki Değerlendirilmesi

Yıl 2026, Cilt: 11 Sayı: 1, 110 - 119

İsmail Dursun , Zeynep Bayramoğlu , Alpen Aytekin , Mustafa Aslan

https://doi.org/10.29128/geomatik.1785749

Öz

Kapadokya, peri bacaları, kaya oyma yapılar ve yeraltı şehirleri ile çok katmanlı ve karmaşık mekânsal örüntülere sahip özgün bir kültürel miras alanıdır. Bu tür yapılarda geleneksel iki boyutlu kadastro sistemleri mülkiyetin ve mekânsal ilişkilerin doğru biçimde temsilinde yetersiz kalmaktadır. Çalışmada, Kapadokya’daki tarihî yapılaşmanın mevcut kadastro sistemine entegrasyonunda karşılaşılan teknik ve hukuki sorunlar tartışılmakta; çok boyutlu (3B/4B) ve özellikle yeraltı kadastrosunun gerekliliği vurgulanmaktadır. Düşey mülkiyetin tanımlanması, yapılar arası ilişkilerin mekânsal olarak modellenmesi ve ortometrik yüksekliklerin sisteme dâhil edilmesi önerilmektedir. Ayrıca 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu ve 3402 sayılı Kadastro Kanunu’ndaki boşluklar incelenmiş ve düşey mülkiyeti kapsayacak düzenleme önerileri geliştirilmiştir.
Kapadokya örneği üzerinden yapılan bu inceleme, kültürel mirasın korunması, arazi yönetiminde etkinliğin artırılması ve yerleşimlerin sürdürülebilir gelişimi açısından çok boyutlu kadastro sistemlerinin teknik ve hukuki yönleriyle birlikte değerlendirilmesinin önemine işaret etmektedir. Ayrıca önerilen yaklaşımın, benzer niteliklere sahip tarihî alanlarda ve çağdaş kentleşme süreçlerinde uygulanabilir bir model oluşturabileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kapadokya , Kültürel Miras , Yeraltı Kadastrosu , Çok Boyutlu Kadastro , Düşey Mülkiyet , Tarihi Yapılar , Mülkiyet Hakları

Kaynakça

• REFERENCES
• Ahunbay, Z. (1996). Tarihi çevre koruma ve restorasyon (7. baskı). YEM Yayın.
• Alkan, M., Gürsoy Sürmeneli, H., & Polat, Z. A. (2020). Design and development 3D RRR model for Turkish cadastral system using international standards. Survey Review, 53(379), 312–324. https://doi.org/10.1080/00396265.2020.1758386
• Aydin, C. C. (2008). Usage of Underground Space for 3D Cadastre Purposes and Related Problems in Turkey. Sensors, 8(11), 6972-6983. https://doi.org/10.3390/s8116972
• Yakar, M. (2011). Using close range photogrammetry to measure the position of inaccessible geological features. Experimental Techniques, 35(1), 54-59.
• Binan, D. U. (1994a). Güzelyurt örneğinde Kapadokya Bölgesi yığma taş konut mimarisinin korunması için bir yöntem araştırması (Doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Binan, D. U. (1994b). Kapadokya Bölgesi Güzelyurt örneğinde yöresel konut mimarisi koruma sorunları ve öneriler. In Ulusal Koruma Planlaması Semineri II (ss. 254–274). ICOMOS Türkiye Milli Komitesi – YTÜ Yayınları.
• Bozdoğan, Ö., Yaman, A., & Yılmaz, H. M. (2022). An analysis on the corrosion of a cultural heritage. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(2), 112–127. https://doi.org/10.26833/ijeg.891616
• Çavuşoğlu, S. (2024). Sürdürülebilir yerel kalkınmada Cittaslow hareketi: Ürgüp ilçesi potansiyelinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Turizm Araştırmaları Enstitüsü).
• Yilmaz, H. M., Yakar, M., Mutluoglu, O., Kavurmaci, M. M., & Yurt, K. (2012). Monitoring of soil erosion in Cappadocia region (Selime-Aksaray-Turkey). Environmental Earth Sciences, 66(1), 75-81.
• Enemark, S., Williamson, I., & Wallace, J. (2005). Building modern land administration systems in developed economies. Journal of Spatial Science, 50(2), 51–68.
• Farias, T. M., Roxin, A., & Nicolle, C. (2018). A rule-based methodology to extract building model views. Automation in Construction, 92, 214–229.
• Giovannini, L. (1971). Arte della Cappadocia (ss. 76–77). Nagel Yayınları. Koruma Kurulları. (2025, 15 Haziran). Nevşehir Koruma Kurulları. https://korumakurullari.ktb.gov.tr/TR-89606/nevsehir.html
• Kadastro Kanunu [Kanun Numarası. 3402]. (1987, 9 Temmuz). Resmî Gazete, 19512. NTV. “İki Bin Yıllık Gökdelen: Uçhisar Kalesi” başlıklı haber, fotoğraf. Erişim tarihi: 15 Eylül 2025. URL: https://www.ntv.com.tr/seyahat/iki-bin-yillik-gokdelen-uchisar-kalesi,0w9aZ8fvhUq9UEZlfG9-6A
• Özcan, Z. (2006). Interdisciplinary relations in planning and the place of urban archaeology. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 21(4), 681–687.
• Sabah. (22.01.2025). Kapadokya gezilecek yerler: Ürgüp / Kapadokya’da nerelere gidilir, ne yapılır ve kaç günde gezilir. Fotoğraf. Erişim tarihi: 15 Eylül 2025. URL: https://www.sabah.com.tr/yasam/kapadokya-gezilecek-yerler-urgup-kapadokyada-nerelere-gidilir-ne-yapilir-ve-kac-gunde-gezilir-k1-6249982
• Sevin, V. (1998). Tarihsel coğrafya. In M. Sözen (Ed.), Kapadokya (ss. 44–61). Ayhan Şahenk Vakfı Yayınları.
• Shojaei, D., Rajabifard, A., Kalantari, M., Bishop, I., & Aien, A. (2013). A multi‐level infrastructure for 3D cadastre implementation. Land Use Policy, 34, 552–561.
• Döner, F. (2021). Analysis of literature on 3D cadastre. International Journal of Engineering and Geosciences, 6(2), 90-97. https://doi.org/10.26833/ijeg.703244.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. https://www.tuik.gov.tr
• Türk Medeni Kanunu [Kanun Numarası. 4721]. (2001, 22 Kasım). Resmî Gazete, 24607.
• Uçar, F., & Demir, Ş. (2024). Türkiye’de taşınmaz mülkiyet hakkı ve kadastro: tarihsel gelişimi, yasal, idari ve teknik sorunların incelenmesi. Geomatik, 9(3), 269–285. https://doi.org/10.29128/geomatik.1417547
• Uçar, F., Demir, Ş., & Yakar, M. (2025). Türkiye’de harita mühendisliği alanında hazırlanan bilimsel çalışmalara; kadastro, mülkiyet taşınmaz kavramları üzerinden bir inceleme. Geomatik, 10(2), 157-174. https://doi.org/10.29128/geomatik.1586150
• Uray, F., Varlık, A., & Metin, A. (2018). Üç boyutlu kent modellerinde ayrıntı düzeyi kavramı: İnce Minareli Medrese (Konya) örneği. Geomatik, 3(1), 74–83.
• UNESCO World Heritage Centre. (1985). Göreme National Park and the Rock Sites of Cappadocia (Türkiye) [Dünya Mirası Listesi, No. 357]. UNESCO. https://whc.unesco.org/en/list/357
• UN-Habitat. (2020). World Cities Report 2020: The value of sustainable urbanization. United Nations Human Settlements Programme.
• Van Oosterom, P. (2018). Research and development in 3D cadastres. Land Use Policy, 49, 668–676. Williamson, I., Enemark, S., Wallace, J., & Rajabifard, A. (2010). Land administration for sustainable development. ESRI Press.
• Yomralıoğlu, T. (2025). Uzay kadastrosu: Uzayın geleceği için yeni bir paradigma. Geomatik, 10(3), 331–350. https://doi.org/10.29128/geomatik.1632626
• Yakar, M., & Dogan, Y. (2018). 3D Reconstruction of residential areas with SfM photogrammetry. In Conference of the Arabian Journal of Geosciences (pp. 73-75). Cham: Springer International Publishing.
• Özkan, S. (2009). Türkiye Kadastrosunda Üçüncü Boyut İhtiyaci (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.