Kaleköy-Hombur (Çağlayancerit-Kahramanmaraş) Civarının Tektono-Stratigrafik Özellikleri

Yıl 2022, Cilt: 55 Sayı: 1, 37 - 60, 10.06.2022

Cihan Yalçın

Öz

Doğu Toros Orojenik Kuşağı üzerinde bulunan Kahramanmaraş ili jeolojik yapısı sebebiyle farklı tektonik birliklerin bir arada bulunduğu önemli bir bölgedir. Bu bölgede Neotetis okyanusunun kapanmasına bağlı olarak gelişen kıta-kıta çarpışması sebebiyle Toros Orojenik Kuşağına ait birimler Arap Otoktonu üzerine itilmiş ve nap dilimleri ortaya çıkmıştır. Engizek Askuşağında yer alan Kaleköy ve Hombur (Çağlayancerit-Kahramanmaraş) bölgesinde de bu nap dilimleri gözlenir. Bu bölgede Paleozoyik-Orta-Üst Miyosen yaş aralığında gelişmiş farklı türden kayaç grupları bulunur. Çarpışma kuşağında yer alan bu bölgede kuzeyden güneye doğru Malatya Metamorfitleri, Kenet Kuşağı ve Arap Otoktonu birimleri yer alır. Sıkışmanın etkisi ile de farklı tektonostratigrafik dilimler meydana gelmiştir. Allokton Malatya Metamorfitleri naplar nedeniyle tabandan tavana doğru sırası ile Berit Metaofiyoliti, Ziyaret Tepe ve Kaleköy Tektonik Dilimlerini oluşturur. Bu dilimlerin hemen güneyindeki şaryaj cephesinde ise Kenet Kuşağına ait sedimanter ve volkanik birimler ekaylı bir yapı oluşturacak şekilde dilimlenmiştir. Kenet Kuşağı'nın daha güneyindeki alanlarda ise Arap platformunu temsil eden otokton konumlu kayaç toplulukları gözlenmektedir. Kuzey-Güney yönlü sıkışmanın etkisi ile bindirme zonları ve kıvrım eksenleri de doğu-batı (D-B) uzanımlıdır. Otokton birimlerin gözlendiği Odunsala Mahallesi civarında da Eosen yaşlı kireçtaşları Orta-Üst Miyosen yaşlı çakıltaşı ve kumtaşları üzerine bindirme dokanağı ile gelmektedir. Bu bölgedeki tüm yapısal elemanlar bölgedeki sıkışma rejiminin uzun süredir yaklaşık K-G yönlü olduğunu gösterir.

Anahtar Kelimeler

Engizek, nap, tektonik dilim, Kaleköy-Hombur (Kahramanmaraş)

Destekleyen Kurum

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ

Proje Numarası

2011/3-8 YLS

Teşekkür

Bu çalışma Prof. Dr. İSMAİL ALTAY ACAR’ın anısına hazırlanmıştır.

Tectono-Stratigraphic Characteristics of Kaleköy-Hombur (Çağlayancerit-Kahramanmaraş) Districts

Öz

Kahramanmaraş province, on the Eastern Taurus Orogenic Belt, is a significant region where various tectonic units coexist because of its geological formation. Because of the continent-continent collision that formed owing to the closure of the Neotethys ocean in this district, the units existing to the Taurus Orogenic Belt were pushed over the Arabian Autochthonous and nappe slices emerged. These nappe slices are still observed in Kaleköy and Hombur (Çağlayancerit-Kahramanmaraş) zones, which are in the Engizek belt. There are distinct rock groups established in the Paleozoic-Middle-Upper Miocene age spectrum in this region. Malatya Metamorphites, Suture Belt and Arabian Autochthonous units are in this region, which is in the collision zone, from north to south respectively. With the effect of compression, special tectonostratigraphic slices were found. Allochthonous Malatya Metamorphites constitute the Berit Metaophiolite, Ziyaret Tepe and Kaleköy Tectonic Slices from bottom to top, separately, because of the nappes. On the south of these slices, the sedimentary and volcanic units of the Suture Belt are sliced in structure. In zones south of the Suture Belt, autochthonous rock assemblages representing the Arabian platform are observed. With the effect of North-South compression, thrust zones and fold axes still spread east-west (E-W). Nearby Odunsala , where autochthonous units are observed, the Eocene aged limestones overlay the Middle-Upper Miocene aged conglomerate and sandstones with a thrust contact. All structural elements in this region show that the compression regime in the region has been relatively N-S directional for a long time.

Anahtar Kelimeler

Engizek, nappe, tectonic slice, Kaleköy-Hombur (Kahramanmaraş)

Proje Numarası

2011/3-8 YLS

Kaynakça

• Akıncı, A. C., Robertson, A. H. F., & Ünlügenç, U. C., 2016. Late Cretaceous–Cenozoic subduction–collision history of the Southern Neotethys: new evidence from the Çağlayancerit area, SE Turkey. International Journal of Earth Sciences, 105(1), 315-337. https://doi.org/10.1007/s00531-015-1199-6.
• Baydar, O. Yergök, A.F., 1996. Güneydoğu Anadolu-Kenar Kıvrım Kuşağı, Amanos Dağları Kuzeyi ve Doğu Torosların Jeolojisi. M.T.A. Enst. Derleme Rap. No: 9944 (Yayınlanmamış), Ankara.
• Elmas, A., Yılmaz, Y., 2003. Development of an oblique subduction zone-tectonic evolution of the tethys suture zone in southeast Turkey. Int Geol Rev, 45:827–840.
• Erdoğan, T., 1975. Gölbaşı Dolayının Jeolojisi. T.P.A.O. Rap. No: 929, (Yayınlanmamış), Ankara.
• Gözübol, A.M. ve Gürpınar, O., 1980. Kahramanmaraş Kuzeyinin Jeolojisi ve Tektonik Evrimi. Türkiye 5. Petrol Kong., Jeoloji-Jeofizik Bild., s. 21-29, Ankara.
• Gül, M.A., 1987. Kahramanmaraş Yöresinin Jeolojisi ve Petrol Olanakları. T.P.A.O. Rap. No: 2359, (Yayınlanmamış), Ankara.
• Gül, M. A., 2000. Kahramanmaraş Yöresinin Jeolojisi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 304 s.
• Işık, V., 2016. Torosların Jeolojisi; Türkiye Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara.
• İlker, S., 1972. VI. Bölge Adıyaman kuzey ve kuzeydoğusundaki sahada Doğu Anadolu Fayı’nın neotektonik incelenmesi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora tezi, 137 s.
• Kozlu, H., 1987. Misis Andırın dolaylarının stratigrafisi ve yapısal evrimi: Türkiye 7. Petrol Kong. Teb., 104-116, Ankara.
• Önalan, M. 1984. Ahır Dağı (K.Maraş) Kuzeyinin Jeolojisi ve Paleontolojisi. İst. Üni., Müh. Fak., Jeol. Müh. Böl., Yüksek Lisans Tezi, İstanbul (yayınlanmamış).
• Özgül, N., Turkuca, A., Özyardımcı, N., Bingöl, I., Şenol, M., Uysal, S., 1981. Munzurların Temel Jeoloji Özellikleri. MTA, Ankara, Unpublished Report No:6995.
• Özgül, N., Turşucu, A., 1983. Stratigraphy of the Mesozoic carbonate sequence of the Munzur Mountains (Eastern Taurides): ed. Tekeli, O. and Göncüoğlu, M.C., Geology of Taurus Belt, International Symposium, 26-29 September, Ankara- Turkey.
• Perinçek, D., 1979. Interrelations of the Arab and Anatolian plates. Guide Book Excursion B, First Geological Congress of the Middle East, Ankara, pp.34.
• Perinçek, D. and Kozlu, H., 1984. Stratigraphy and stuctural relation of the units in the Afşin-Elbistan-Doğanşehir region, Tekeli, O. and Göncüoğlu, C. (Eds.), International Symposium on the Taurus Belt. 1983, Miner. Res. Explor. Enst., Ankara.
• Rıgo De Rıghı, M., Cortesını, A., 1964. Gravity tectonics in Foothills structure belt of southeast Turkey, A.A.P.G. Bull., 48-12, 1911-1938.
• Robertson, AHF., Dixon, JE., 1984. Introduction: aspects of the geological evolution of the Eastern Mediterranean. In: Dixon JE, Robertson AHF (eds) The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean, Geol Soc London, Spec Publ 17:1–74.
• Robertson, AHF., 2000. Mesozoic–Tertiary tectono-sedimentary evolution of a South Tethyan oceanic basin and its margins in southern Turkey. In: Bozkurt E, Winchester JA, Piper JDA (eds) Tectonics and Magmatism in Turkey and Surrounding Area. Geol Soc, London, Spec Publ, 173: 97–138.
• Robertson, AHF., 2002. Overview of the genesis and emplacement of Mesozoic ophiolites in the Eastern Mediterranean Tethyan region. Lithos, 65:1–67.
• Robertson, AHF., Ünlügenç, UC., İnan, N., Taşlı, K., 2004. The Misis–Andırın Complex: a Mid Tertiary mélange related to late-stage subduction of the Southern Neotethys in S Turkey. J Asian Earth Sci, 22:413–453.
• Robertson, AHF., Ustaömer, T., Parlak, O., Ünlügenç, UC., Taslı, K., İnan, N., 2006. The Berit transect of the Tauride thrust belt, S Turkey: Late Cretaceous-Early Cenozoic accretionary/collisional processes related to closure of the Southern Neotethys. J Asian Earth Sci, 27:108–145.
• Robertson, AHF., Parlak, O., Ustaömer, T., 2012. Overview of the Paleozoic-Neogene evolution of Neotethys in the Eastern Mediterranean region (southern Turkey, Cyprus, Syria). Petrol Geosci, 18(381):404.
• Schmidt, D. L., 1958. Petrography of the Idaho batholith in Valley Country, Idaho:US. Geol. Survey open-file report, 110p: Univ. Washington, (Seattle) unpub. thesis.
• Schmidt, D. L., 1961. Stratigraphic nomenculature for the Adana region Petroleum district VII. Petroleum Administration Bulletine, 6, 47-63.
• Şaroğlu, F., Emre, Ö. ve Boray, A., 1987. Türkiyenin diri fayları ve depremsellikleri, MTA Rapor no. 8174, Ankara, 394 s.
• Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey, A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-241.
• Ulu, U., Genç. Ş., Giray, S., Metin, Y., Çörekçioğlu, E., Örçen, S., Ercan, T., Yaşar, T., ve Karabıyıkoğlu, M., 1991. Belveren-Araban-Yavuzeli-Nizip-Birecik Alanının Jeolojisi, Senozoyik Yaşlı Volkanik Kayaçların Petrolojisi ve Bölgesel Yayılımı. M.T.A. Enst. Derleme Rap. No: 9226 (Yayınlanmamış), Ankara.
• Yalçın, C., 2012. Çağlayancerit (Kahramanmaraş) Batısının Tektono-Stratigrafisi ve Yapısal Evrimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 129s.
• Yılmaz, Y., 1984. Amanos dağlarının jeolojisi: İ. Ü. Müh. Fak. (TPAO Arş. No. 1920, İstanbul).
• Yılmaz, Y., 1993. New evidence and model on the evolution of the southeast Anatolian orogen. Geol Soc Am Bull, 105:251–271.
• Yılmaz, Y., Gürpınar, O., Kozlu, H., Gül, MA., Yiğitbaş, E., Yıldırım, M., Genç, C., Keskin, M., 1987. Maraş kuzeyinin jeolojisi (Andırın- Berit-Engizek-Nurhak-Binboğa Dağları) yapı ve jeolojik evrimi. İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi.
• Yılmaz, Y., Yiğitbaş, E., Gürpınar, O., ve Yiğitbaş, E., 1988. Amanos Dağları ve Maraş Dolaylarında Miyosen Havzalarının Tektonik Evrimi. T.P.A.O. Bülteni C.1/1, 52-72.
• Yılmaz, Y., Yiğitbaş, E., 1990. SE Anadolu’nun Farklı Ofiyolitik Metamorfik Birlikleri ve Bunların Jeolojik Evrimdeki Rolü Türkiye 8. Petrol Kong. Bild. s. 128-140, Ankara.
• Yılmaz, A., Bedi, Y., Uysal, S., Yusufoğlu, H., Atabey, E., Aydın, N., 1992. Doğu Toroslarda Uzunyayla ile Beritdağı arasının jeolojisi. MTA Rapor No: 9543.
• Yılmaz, A., Bedi, Y., Uysal, S.¸ Aydın, N., 1993a. Doğu Toroslarda Uzunyayla ile Beritdağı arasının jeolojik yapısı. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 5:69–87.
• Yılmaz, Y., Yiğitbas¸ E., Genç, SC., 1993b. Ophiolitic and metamorphic assemblages of southeast Anatolia and their significance in the geological evolution of the orogenic belt. Tectonics, 12:1280–1297.
• Yiğitbaş, E., 1989. Engizek dağı (K.Maraş) dolayındaki tektonik birliklerin petrolojik incelenmesi; Doktora tezi, İst. Üniv. Fen. Bil. Enst., 347 s.
• Yoldemir, O. 1987. Suvarlı-Haydarlı-Narlı-Gaziantep Arasında Kalan Alanın Jeolojisi ve Petrol Olanakları. T.P.A.O. Rap. No: 2275, Ankara (yayınlanmamış).