On Ritual Pollution by Seeing: I.Lindos II 487.1-3 and Hdt. 2.37.5

Yıl 2014, Cilt: 11, 29 - 35, 15.05.2014

Andrej Petrovic İvana Petrovic

https://doi.org/10.37095/gephyra.194071

Cited By: 1

Öz

This paper focuses on the request not to look at breast-fed children
attested at the beginning of the cathartic regulation from the sanctuary of
Athena Lindia in Rhodes (I.Lindos II 487 = LSS 91). We highlight uniqueness of
visual taboos in extant Greek sacred regulations, and suggest that the
stipulation from the Lindian sanctuary of Athena may have been influenced by
Egyptian purity precepts.

Anahtar Kelimeler

abstentions, Athena Lindia, beans, nursing, pollution, purity, visual taboo

Görme Yoluyla Dinî Kirlenme: I.Lindos II 487.1-3 ve Hdt. 2.37.5

Öz

Bu makale, Rhodos'taki Athena Lindia Tapınağı'nda olan katartik
düzenlemenin (I.Lindos II 487 = LSS 91) baş kısmında belirtilmiş olan
'emzirilen çocuklara bakmama' isteği üzerine odaklanmıştır. Yazarlar, mevcut
Yunan dinî düzenlemelerindeki görsel tabuların eşsizliğinin altını çizmekte ve
Athena Lindia Tapınağı'ndaki bu koşulun Mısır “saflık” kaidelerinden etkilenmiş
olabileceğini önermektedirler. Yazarlar, genel anlamda “temiz” bir kişinin “saf”
bir insana dönüştüğü ve bu dönüşümün sadece fizikî açıdan değil, aynı zamanda
dindarlık, sosyal olarak kabul görmüşlük, politik olarak doğruluk ve kültürel
olarak arınmışlık açılarından da gerçekleştiği düşüncesinin olumsuz yanı da
olduğunu belirtmektedirler. Zira “saf” sözcüğünün “iyi” ve “saf olmayan”ın ise
“kötü” olarak algılanması zarar verici bir olgu olarak görünmektedir. Hem antik
dönemde hem de günümüzde dini kıyımlar, ırkçı yaklaşımlar gibi “kirletici”
azınlıkları hedef alarak etnik ve sosyal “saflık” mitini sürdüren politikalar
neticesinde “saflık” doktrini tehlikeli bir ayrımcılık aygıtı olarak
kullanılmaktadır. Dinsel anlamda “saflık” kavramı ise duyusal düzeyde
bulunmakta, sonuç olarak kişi saf ya da saf olmayan yiyecekler yiyebilmekte,
nesnelere dokunabilmekte, aynı zamanda saf ya da saf olmayan kelimeler
duyabilmekte ve görüntülere bakabilmektedir.

Bilgimiz dahilinde Yunan dini için detaylı bir amentü olmamakla
birlikte, yak. 500 epigrafik metin Yunan dinî uygulamalarına ilişkin, özellikle
de saflık ve kirlilik konularındaki bazı dogmatik detayları vermektedir.
Dokunmak, yemek ve koklamak gibi duyular, saflık ve kirlilik olgularıyla
bağlantılıydı. Bununla birlikte saflığı tehlikeye düşürebilecek şeylere bakmama
gibi bir istek dinî düzenlemelerde çok nadiren görünmektedir. Bu tip bir durum
Athena Lindia Tapınağı'nda, İ.S. 2.-3. yy.'da yazılmış olan bir yazıtta
mevcuttur (I.Lindos II 487). Bununla birlikte, bu kısıtlama büyük olasılıkla
Mısır saflık ilkeleriyle etkileşimlidir. Eski Yunan dinindeki kirletici
unsurlar kan, cinsellik, çeşitli tabu nesnelerinden başlayıp hamile bir kadının
ya da cesedin bulunduğu bir evdeki fiziksel mevcudiyete kadar uzamaktadır.
Benzer olarak yeme içmede, koklamada, dokunmada benzer kısıtlamalar bulunmakta,
duyma ve görme yoluyla kirlenmeye ise az da olsa rastlanmaktadır. Athena Lindia
Tapınağı'ndaki saflık kıstasları arasında, “çocuklara emzirilirken bakılmaması”
beklentisi bulunmaktadır. Bu şekilde bazı görüntülere bakmama beklentisi sıra
dışıdır. Bu, şu ana kadar bilinen yazıtlar içerisinde bu tip bir beklentinin
olduğu tek yazıttır. Bunun arkasında, anne sütünün bir vücut sıvısı olması,
emziren annenin korunması ya da çocukların nazardan korunması olabileceği gibi
fikirler olsa da bu bir görsel tabu niteliğindedir. Bununla birlikte
Herodotos'un Mısırlıların kirlilik kaynağını görmeye bile tahammül
edemediklerini belirtmesi, Athena Lindia Tapınağı'nın, arkeolojik verilerin de
desteklediği üzere, Mısır'la mitolojik ve tarihsel ilişkisinin güçlü olması, bu
kısıtlamanın Mısır'la ilişkili olması gerektiğini düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

kaçınma, Athena Lindia, fasulye, emzirme, kirlilik, saflık, görsel tabu

Kaynakça

• A. W. Bulloch, Callimachus, The Fifth Hymn. Edited with Introduction and Commentary, Cambridge 1985.
• -
• W. Burkert, Greek Religion, Archaic and Classical, Malden, MA, Oxford 1985.
• M. Carbon – V. Pirenne-Delforge, Beyond Greek “Sacred Laws”, Kernos 25, 2012, 163-182.
• A. Chaniotis, Reinheit des Körpers - Reinheit der Seele in den griechischen Kultgesetzen, in: J. Assmann - Th. Sundermeier (edd.), Schuld, Gewissen und Person, Gütersloh 1997, 142-179.
• A. Chaniotis, Greek Ritual Purity: From Automatisms to Moral Distinctions, in: P. Roesch, U. Simon (edd.), How Purity is Made, Wiesbaden 2012, 123-139.
• M. Douglas, Purity and Danger. An analysis of concept of pollution and taboo, London 1966.
• R. Gagné, Ancestral Fault in Ancient Greece, Cambridge 2013.
• S. Gödde, Euphemia. Die gute Rede in Kult und Literatur der griechischen Antike, Heidelberg 2011.
• L. M. Günther, Concepts of purity in ancient Greece, with particular emphasis on sacred sites, in: Ch. Frevel – Ch. Nihan (edd.), Purity and the Forming of Religious Traditions in the Ancient Mediterranean and Ancient Judaism, Leiden – Boston 2013, 245-260.
• Th. Hadzisteliou Price, Kourotrophos: Cults and Representations of the Greek Nursing Deities, Leiden 1978.
• J. Laskaris, Nursing Mothers in Greek and Roman Medicine, AJA 112, 2008, 459-464.
• E. Lupu, Greek Sacred Law. A Collection of New Documents (NGSL), Leiden, Boston 2005.
• L.R. Martin – P. Pachis (edd.), Imagistic Traditions in the Graeco-Roman World: A Cognitive Modeling of History of Religions Research, Thessaloniki 2009.
• L. Moulinier, Le pur et l'impur dans la pensée des Grecs, d; Homére a Aristote, Paris 1952.
• R. Parker, Miasma, Oxford 1983.
• R. Parker, What are Sacred Laws?, in: E. M. Harris - L. Rubinstein (edd.), The Law and the Courts in Ancient Greece, London 2004, 57-70.
• A. Petrovic – I. Petrovic, Inner Purity in Early Greek Religion (forthcoming).
• N. Robertson, The concept of purity in Greek sacred laws, in: Ch. Frevel – Ch. Nihan (edd.), Purity and the Forming of Religious Traditions in the Ancient Mediterranean and Ancient Judaism, Leiden – Boston 2013, 195-244.
• Th. Wächter, Reinheitsvorschriften im griechischen Kult, (Religionsgeschichtliche Versuche und Vorarbeiten IX 1, Giessen 1910.
• H. Whitehouse, Inside the Cult: Religious Innovation and Transmission in Papua New Guinea, Oxford 1995.
• H. Whitehouse, Modes of religiosity: a cognitive theory of religious transmission, Walnut Creek 2004.