Stadiasmus Patarensis için Parerga (17): Ksanthos – Neisa Yolunun Güzergâhı için Düzeltme

Yıl 2016, Cilt: 13, 211 - 224, 15.05.2016

Fatih Onur

https://doi.org/10.37095/gephyra.318442

Cited By: 1

Öz

Stadiasmus
Patarensis (SP) listesinde Ksanthos ve Neisa arası 176 stadion (yak.
32-33 km) olarak verilmiştir. 2009-2010 çalışmalarımızda bu yolun İslamlar,
Köybaşı altındaki Alacaışık Gediği, Lengüme üzerinden geçtiği kabul edilmişti.
Fakat böyle bir yol en az 39-40 km tutmakta ve bu da SP’te verilen mesafeyi çok
aşmaktadır. Sencer Şahin yolun yukarıda bahsi geçen güzergâhtan gittiğini kabul
etmekle, Köybaşı’nı da Ksanthos teritoryumuna yerleştirmiş oluyordu, çünkü
SP’nin özelliği olarak yolun sadece Ksanthos ve Neisa teritoryumlarından
geçmesi gerekiyordu. Dolayısıyla, böyle bir yolun kabulü hem mesafenin çok
fazla fark arz etmesi hem de doğu (Bezirgân) ve batı (İslamlar) yakaları
Patara’ya ait olan Köybaşı’nın Ksanthos’a ait algılanması gibi sorunlar ortaya
çıkarmaktadır. Bu duruma çözüm, ancak çok daha kısa ve dağdan giden bir yol
olabilirdi. Bu bağlamda yaptığımız araştırmalarda, gerçekten de Aklar’a
varmadan onun 2 km güneyinden doğrudan doğuya yönelerek Duman Gediği denilen
yerden geçen bir yol tespit edildi. Bu güzergâhın yukarı kısımlarında ve dağın
doğu yüzünde yolun izleri hâlâ durmaktadır. Bu yol doğrudan Lengüme’nin kuzey
ucuna yakın bir yerden Neisa’ya ulaşmalıdır. Yolun uzunluğu da aşağı yukarı 33
km kadar olup, SP ile uyum içindedir. Böylelikle SP’te verilen Ksanthos ve
Neisa arasındaki antik yolun İslamlar ve Köybaşı’ndan geçmediği anlaşılmış,
sonuç olarak da Köybaşı’nın Ksanthos teritoryumunda kalması gibi bir zorunluluk
da ortadan kalkmıştır. Aksine, hem doğusundaki Bezirgân hem de batı yamacındaki
İslamlar Patara teritoryumunda olan Köybaşı’nın kendisinin de Patara
teritoryumunda olması bölgedeki teritoryum sorununu da ortadan kaldırmıştır.
Konuyla ilgili diğer sorun da Lengüme’nin batı ucunda bulunan mil taşıydı. Bu
mil taşında ismi günümüze ulaşmamış olan bir “metropolis”e 16 MP (yak. 24 km)
mesafe verilmektedir. Şimdiye kadar bu metropolis ısrarla Ksanthos olarak kabul
edilmişti. Fakat bu makalede konu edilen dağ yolu nedeniyle, Neisa’dan ya da
Lengüme’den doğrudan Ksanthos’a gitmek için Lengüme’nin güneybatı çıkışını
kullanmak uygun görünmemektedir, zira Lengüme’nin kuzey ucuna yakın bir yerden
zaten doğrudan Duman Gediği’ne çıkılabilmektedir. Bu durumda mil taşındaki kent
Ksanthos değilse, onun yerine verilebilecek tek cevap Patara’dır. Mil taşındaki
aşağı yukarı 24 km’lik mesafe, mil taşının durduğu yerden Patara’nın kent
sınırına kadar olan mesafeyla uyum içindedir. Yerli halkın söylediğine göre
İslamlar ve Margaz arasından inen kestirme eski yollar bulunmaktadır.
Dolayısıyla bu mil taşında verilmiş olan mesafenin başlangıç noktasının Patara olduğunu
düşünüyorum. Bu da bizi Patara teritoryumunun en azından Lengüme’nin batı ucuna
kadar ulaşmış olduğu sonucuna götürmektedir. Lengüme’nin kendisinin Ksanthos,
Neisa veya Patara kentlerinden hangisine ait olabileceğine dair doğrudan bir
delil maalesef yoktur. Fakat SP’te Patara ve Neisa arasında bir yolun olmaması,
araya giren Ksanthos teritoryumu ile ilgili olabilir, eğer böyleyse Lengüme
Ksanthos teritoryumunda kalacaktır. SP’te böyle bir durumda yol vermek istense
“Patara’dan Neisa’ya Ksanthos üzerinden” ifadesi beklenebilirdi ama araya büyük
kentlerin teritoryumları girince SP’te genelde yol verilmemektedir. Bu anlamda,
Korydalla – Akalissos yolunda verilen Rhodiapolis bilgisi tek örnektir (fakat
Rhodiapolis’in en azından Claudius Dönemi’nde Patara ve Ksanthos ile
kıyaslanamayacağı açıktır). Bununla birlikte, SP her kent arasında yol
vermemektedir; örneğin Sidyma ve Pinara arasında, Patara ve Neisa’ya kıyasla
çok daha yakın komşu kentler olmalarına rağmen, bir şekilde bir yol
verilmemiştir. Dolayısıyla SP olası Patara ve Neisa arasındaki bu yolu listeye
dâhil etmemiş de olabilir.

Anahtar Kelimeler

Ksanthos, Neisa, Dumanlı Dağ, Patara, Köybaşı, Lengüme/Çamlıova, Bezirgân

Parerga to the Stadiasmus Patarensis (17): A Correction to the Course of the Road between Xanthos and Neisa

Öz

The distance between Xanthos and Neisa in the Stadiasmus Patarensis (SP) is given as 176 stadia (ca. 32-33 km). As the results of our field surveys in 2009-2010, it is accepted that this road led through İslamlar and the Alacaışık Pass directly below Köybaşı Hill. But such a route with a length of 39-40 km is much longer than that which the SP provides. Sencer Şahin, who accepted this route as the course of the road from Xanthos to Neisa in the SP, claimed that Köybaşı, of which both eastern (Bezirgan) and western parts (İslamlar) belonged to Patara, remained within the territory of Xanthos. Therefore, it was obvious that both the difference in distances and the territorial borders around Köybaşı present some problems. The only solution to these problems was a much shorter mountain route. In our recent field observations, we found a convenient road, which led to Neisa via the shortest possible course, over Mount Dumanlı. This road reached Neisa from Xanthos through Çavdır, İtkeseri, Armutçukuru, Duman Spring, Duman Pass and the north of Lengüme. The length of this route is ca. 33 km, which conforms with the distance recorded on the SP. In consequence therefore, as the road recorded on the SP was not through İslamlar and Alacaışık Pass by Köybaşı, there remained no reason to assume that Köybaşı was within the territory of Xanthos. On the contrary, accepting Köybaşı as being within the territory of Patara removes territorial problems in the related regions. A further problem concerning this issue is the milestone found at the southwestern point of Lengüme, from where the road leads to the Alacaışık Pass by Köybaşı. On this milestone a distance of 16 MP (ca. 24 km) is given from a “metropolis”, which was accepted as Xanthos. But, since it is established that the road between Xanthos and Neisa took a mountain course passing through the norther point of Lengüme, the destination on the milestone would not have been Xanthos, but rather Patara, being the only option from the southwestern end of Lengüme. This distance of 16 MP (ca. 24 km) also conforms with the distance to Patara. The last question concerns the territorial affiliation of the land of today’s Lengüme. Unfortunately, there is no direct evidence to affiliate it with any of the three possible options: Xanthos, Patara and Neisa.  But because there is no road given between Patara and Neisa on the SP, this might have been because the territory of Xanthos lay in between, and, if this were the case, the Lengüme Plain might well have belonged to Xanthos in antiquity. However, such a road might have been omitted from the SP as well, like the absence of record on the SP of a road between Pinara and Sidyma, even though they were closer neighbours.

Anahtar Kelimeler

Xanthos, Neisa, Mount Dumanlı, Patara, Köybaşı, Lengüme/Çamlıova, Bezirgân

Kaynakça

• C. Laurence – J. des Courtils, Nécropole antique ou cimetière moderne? Vestiges funéraires dans les environs de Xanthos, Anatolia Antiqua 16/1, 2008, 381-392.
• J. des Courtils, Xanthos 2007, Anatolia Antiqua 16/1, 2008, 365-379.
• J. des Courtils, Xanthos. Rapport sur la campagne 2010, Anatolia Antiqua 19/1, 2011, 321-350.
• D. French, 1994 Araştırma Döneminde Roma Yolları, Miltaşları ve Yazıtları, AST 13/1, 1995, 1-6.
• D. French, Roman Roads & Milestones of Asia Minor. Vol 3 Milestones, Fasc. 3.6 Lycia et Pamphylia, Ankara 2014 (E-book by BIAA).
• H. Hellenkemper – F. Hild, Lykien und Pamphylien [Tabula Im-perii Byzantini 8], Vol. I, Vienna 2004.
• F. Işık, Das Leto-Heiligtum in Asarcık am Xanthostal Zur sog. Akkulturation in Lykien anhand seiner fruhen Tempelbauten, IstMitt 60, 2010, 81-115.
• F. Onur – M. Alkan, Parerga to the Stadiasmus Patarensis (6): Route 54 (Patara – Phellos) and New Inscriptions, Gephyra 8, 2011, 64-80.
• F. Onur, Parerga to the Stadiasmus Patarensis (16): The roads, settlements and territories, Gephyra 13, 89-117.
• C. Schuler, Priester πρὸ πόλεως in Lykien: Eine neue Inschrift aus dem Territorium von Patara, ZPE 173, 2010, 69-86.
• S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Pro-vinciae Lyciae, İstanbul 2007.
• S. Şahin, Kragos Oros, Titanis Petra und der Apollontempel von Patara. Lokalisierungsversuche in der historischen Geographie Lykiens, in: E. Olshausen – V. Sauer (edd.), Die Landschaft und die Religion. Stuttgarter Kolloquium zur Historischen Geographie des Altertums 9, 2005 (Geographica Historica Band 26), 2009, 337-352.
• S. Şahin, Parerga zum Stadiasmus Patarensis (3): Die Inschrift von Köybaşı in Zentrallykien, Gephyra 7, 2010, 137-152.
• S. Şahin, Kragos Oros, Titanis Petra ve Patara Apollon Tapınağı. Lykia’nın Tarihi Coğrafyasına İlişkin Bir Lokalizasyon Denemesi, in: N. E. Akyürek Şahin – B. Takmer – F. Onur (edd.), Eskiçağ Yazıları 3, İstanbul 2012 (AKRON 3), 1-28.
• S. Şahin, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae / Likya Eyaleti Roma Yolları (Tarihi İçerik: M. Adak), Istan-bul 2014.
• B. Takmer – M. Oktan, Parerga zum Stadiasmus Patarensis (11): Die lykische Stadt Neisa, Gephyra 10, 2013, 50-96.
• M. Zimmermann, Untersuchungen zur historischen Landeskunde Zentrallykiens, Bonn 1992.