Neoklaudiopolis’ten Yeni Mezar Yazıtları (Vezirköprü/Samsun)

Yıl 2021, Cilt: 22, 135 - 166, 15.11.2021

Vera Sauer Eckart Olshausen

https://doi.org/10.37095/gephyra.973493

Cited By: 1

Öz

Günümüze kadar Neoklaudiopolis/Vezirköprü egemenlik alanından 140 kadar mezar yazıtı bilinmektedir. Bu makalede, bir tanesi belki Amaseia/Amasya’dan olmak üzere (no. 4), 14 tane daha yeni yazıt yayımlanmaktadır. Bu yazıtlar 1988 ve 1990 yılları arasında Eckart Olshausen ve Gerhard Kahl tarafından kaydedilmiştir. Yazıtların hepsi Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenmektedir.
Stellerden bir tanesi nadir görülen üst düzey taş işçiliğiyle kendini göstermektedir (no. 8); bu stel bir emekli subay tarafından eşi için dikilmiştir. Diğer üç stel ya Neoklaudiopolis için olağan olmayan bir şekilde yapılmıştır ya da kentin egemenlik alanında bulunan stellerde henüz görülmeyen dekoratif öğeleri içermektedir: 1 ve 2 numaralı eserlerde birbirleriyle bir silme ile ayrılan alınlık ve yazıt alanı arasına betimsel alan yerleştirilmiştir. 4 numaralı eserde yazıtın üzerinde bir çelenk bulunmaktadır.
İki yazıtta (no. 4 ve 9) ölçülü bir dil kullanmıştır. Bazıları nadiren görülen kişi isimleri içermektedir (no. 1, 2, 7, 9 ve 14, olasılıkla no. 12). En az iki yazıtta yaş bilgisi bulunmaktadır (no. 10-11 ve olasılıkla no. 12). 2 ve 13 numaralı yazıtlar özellikle içerik bakımından ilginçtir. No. 2’de bir adam ve annesinin akıbeti yansıtılmaktadır. No. 13te steli diken kişi ölmüş karısını açık bir şekilde akrabası olarak göstermiştir.
Son olarak, 13 ve 14 numaralı yazıtların ışığında, Christian Marek tarafından yayımlanmış bir yazıt ek bölümde tartışılmaktadır
Yazıtların Türkçe çevirileri şöyledir:
No. 1: Usius Harpastos pek kıymetli eşi Usia Eutykhis için anısı vesilesiyle (yaptırdı).
No. 2: Ben, Usius Eleutheros (bu steli) dört yaşındayken beni uzağa yollayan kendi annemin anısı vesilesiyle diktirdim.
No. 3: Kyrilla bu steli saygıdeğer ve kusursuz bir şekilde yaşamını sürmüş olan pek tatlı eşi Dometianus’a, mezarının üzerine ebedi anısı için diktirdi ...
No. 4: Erken ölen ... aşağıda, toprağın gizemli derinliklerinde ...
No. 5: Kloipatra kocası Phelikion için, değerbilirliği vesilesiyle diktirdi.
No. 6: Dionysis kendi karısı Antiokhidis için, anısı vesilesiyle (diktirdi).
No. 7: Candidus ve Aspasia, bu mezar taşını kendi oğulları Iustus Vespasianus için (yaptırdı).
No. 8: Emekli subay Aurelius Carus kendisiyle birlikte yaşam sürmüş olan karısı Hostilia Kyriake’yi ... (onurlandırdı).
No. 10: Biz, [Antonius] Iustus ve Antonia Tertulla (bu steli) kızımız Antonia için anısı vesilesiyle diktirdik. 6 yaşındayken öldü.
No. 12: ... Marcus Aurelius Marinus ... bu steli diktirdi ... eşi Basa.
No. 13: Ben, Faustinos, akrabam olan Stratonike isimli tatlı eşimi gömdüm. Saygıdeğer bir yaşam ...
No. 14: Ben, Khryseinos, akrabam .... gömdüm.

Anahtar Kelimeler

Neoklaudiopolis/Vezirköprü, Yunan epigrafisi, mezar yazıtları, alınlıklı steller, azatlılar, emekli subay, eusebeia, yakın akraba evliliği

Neue Grabinschriften aus Neoklaudiopolis (Vezirköprü/Samsun İli, Türkei)

Öz

Up to now, about 140 funerary inscriptions were known from the territory of Neoklaudiopolis/Vezirköprü. In this contribution, 14 more are presented, one of which, however, may be attributed to Amaseia/Amasya (no. 4). They were recorded between 1988 and 1990 by Eckart Olshausen and Gerhard Kahl. All of them date back to the Roman Imperial period. One of the stelae stands out for its unusually high-quality stone carving (no. 8); it was erected by a veteran for his wife. Three other stelae are either composed in a way unusual for Neoklaudiopolis or contain decorative elements, which, until now, are not attested for grave stelae from the territory of this polis: at nos. 1 and 2 a depictive field was inserted between the pediment and the inscription field being separated from the latter by a moulding, at no. 4 a garland is placed above the inscription. Two of the inscriptions use metric language (nos. 4 and 9). Some of them contain rarely attested personal names (nos. 1, 2, 7, 9, 12 and 14). Age information is found in at least two (nos. 10 and 11, possibly also in no. 12). No. 2 and no. 13 are particularly interesting in terms of content. No. 2 mirrors the fate of a man and his mother. In no. 13, the donor of the stele explicitly refers to his deceased wife as his relative – for whatever reason. Finally, in the light of inscriptions nos. 13 and 14, we discuss an inscription published by Christian Marek in an appendix.

Anahtar Kelimeler

Neoklaudiopolis/Vezirköprü, Greek epigraphy, funerary inscriptions, pediment stelae, freedmen, veteran, eusebeia, close-kin marriage

New Funerary Inscriptions from Neoklaudiopolis (Vezirköprü/Samsun İli, Turkey)

Öz

Up to now, about 140 funerary inscriptions were known from the territory of Neoklaudiopolis/Vezirköprü. In this contribution, 14 more are presented, one of which, however, may be attributed to Amaseia/Amasya (no. 4). They were recorded between 1988 and 1990 by Eckart Olshausen and Gerhard Kahl. All of them date back to the Roman Imperial period.
One of the stelae stands out for its unusually high-quality stone carving (no. 8); it was erected by a veteran for his wife. Three other stelae are either composed in a way unusual for Neoklaudiopolis or contain decorative elements, which, until now, are not attested for grave stelae from the territory of this polis: at nos. 1 and 2 a depictive field was inserted between the pediment and the inscription field being separated from the latter by a moulding, at no. 4 a garland is placed above the inscription.
Two of the inscriptions use metric language (nos. 4 and 9). Some of them contain rarely attested personal names (nos. 1, 2, 7, 9, 12 and 14). Age information is found in at least two (nos. 10 and 11, possibly also in no. 12). No. 2 and no. 13 are particularly interesting in terms of content. No. 2 mirrors the fate of a man and his mother. In no. 13, the donor of the stele explicitly refers to his deceased wife as his relative – for whatever reason.
Finally, in the light of inscriptions nos. 13 and 14, we discuss an inscription published by Christian Marek in an appendix.

Anahtar Kelimeler

Greek Epigraphy, funerary inscription, pediment stelae, freedmen, veteran, eusebeia

Kaynakça

• M. Adak – N. E. Akyürek Şahin, Katalog der Inschriften im Museum von Adapazarı, Gephyra 2, 2005, 133-172.
• T. Bekker-Nielsen – C. Høgel, Three Epitaphs from the Vezirköprü Region, EpigrAnat 45, 2012, 153-160.
• T. Bekker-Nielsen – C. Høgel – S. L. Sørensen, Inscriptions from Neoklaudiopolis/Andrapa (Vezirköprü, Turkey), EpigrAnat 48, 2015, 115-136.
• F. Blass – A. Debrunner, Grammatik des neutestamentlichen Griechisch. Bearbeitet von F. Rehkopf, 18. Aufl. Göttingen 2001.
• C. Brixhe, Essai sur le grec anatolien au début de notre ère, 2. Aufl., Nancy 1987 (Traveaux et mémoires: études anciennes 1).
• C. Brixhe, Linguistic Diversity in Asia Minor during the Empire: Koine and Non-Greek Languages, in: E. J. Bakker (Hg.), A Companion to the Ancient Greek Language, Chichester u.a. 2010, 228-252.
• G. Camodeca, I consoli del 43 e gli Antistii Veteres d’età claudia dalla riedizione delle Tabulae Herculanenses, ZPE 140, 2002, 227-236.
• J. Dalaison – F. Delrieux, La cité de Néapolis-Néoclaudiopolis: histoire et pratiques monétaires, Anatolia Antiqua 22, 2014, 159-198.
• G. M. De Rossi, Bovillae, Firenze 1979 (Forma Italiae, Regio I, vol. 15).
• S. Durugönül, ΑΔΕΛΦΟΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΗ. Grabstele eines Geschwister-Ehepaares aus Pompeiupolis in Paphlagonien, EpigrAnat 21, 1993, 61-69, Taf. 8.
• F. T. Gignac, A Grammar of the Greek Papyri of the Roman and Byzantine Periods. Vol. I: Phonology, Milano 1976 (Testi e documenti per lo studio dell’ antichità 55).
• C. A. M. Glucker, The City of Gaza in the Roman and Byzantine periods. Appendix: The Inscriptions of Gaza, pp. 115-163, Oxford 1987 (BAR International series 325).
• R. Haensch, Ein Procurator der Provinz Arabia und die angeblichen Beinamen Aurelia Antoniniana von Gerasa, ZPE 95, 1993, 163-178, Taf. III.
• K. Harter-Uibopuu, IG XIV 943 - eine metrische Strafklausel aus Portus, in: P. Mauritsch, C. Ulf (Hg.), Kultur(en) - Formen des Alltäglichen in der Antike. FS für Ingomar Weiler zum 75. Geburtstag, Graz 2013 (Nummi et Litterae 7), 177-191.
• P. Herrmann, Epigraphische Notizen 4-9, EpigrAnat 20, 1992, 69-74.
• E. Herrmann-Otto, Ex ancilla natus. Untersuchungen zu den »hausgeborenen« Sklaven und Sklavinnen im Westen des Römischen Kaiserreiches, Stuttgart 1994 (Forschungen zur antiken Sklaverei 24).
• E. Herrmann-Otto, Kindsein im Römischen Reich, in: H. Heinen (Hg.), Kindersklaven - Sklavenkinder, Schicksale zwischen Zuneigung und Ausbeutung in der Antike und im interkulturellen Vergleich, Stuttgart 2012 (Forschungen zur antiken Sklaverei 39), 171-201.
• E. Herrmann-Otto, Sklaverei und Freilassung in der griechisch-römischen Welt, Hildesheim u.a., 2. Aufl. 2017 (Studienbücher Antike 15).
• G. H. R. Horsley, Names, Double, in: The Anchor Bible Dictionary 4, 2. Aufl. 1992, 1011-1017.
• C. Breytenbach, C. Zimmermann (Hg.), Inscriptiones Christianae Graecae. A Digital Collection of Greek Early Christian Inscriptions from Asia Minor and Greece (http://www.epigraph.topoi.org).
• G. Kahl, Pontica I, OTerr 1, 1995, 109-119, Taf. 9.
• G. Kahl – E. Olshausen, Bericht über die epigraphische und numismatische Landesaufnahme im Samsun İli 1990, AST 9, 611-616.
• I. Kajanto, Onomastic studies in the early christian inscriptions of Rome and Carthage, Helsinki 1963 (Acta Instituti Romani Finlandiae 2.1).
• I. Kajanto, The Latin Cognomina, Helsinki 1965 (Commentationes Humanarum Litterarum 36.2).
• G. Barbieri (Hg.), Il Lapidario Zeri di Mentana, 2 Bd., Rom 1982 [non vidimus].
• J. M. Madsen, Eager to be Roman. Greek Response to Roman Rule in Pontus and Bithynia, London 2009.
• C. Marek, Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord- Galatia, Tübingen 1993 (Istanbuler Forschungen 39).
• C. Marek, Der höchste, beste, größte, allmächtige Gott. Inschriften aus Nordkleinasien, EpigrAnat 32, 2000, 129-146.
• C. Marek, Pontus et Bithynia. Die römischen Provinzen im Norden Kleinasiens, Mainz 2003 (Orbis provinciarum. Sonderbände der Antiken Welt. Zaberns Bildbände zur Archäologie).
• C. Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike. Unter Mitarbeit von Peter Frei, München, 2. Aufl. 2010.
• C. Marek, Imperial Asia Minor: Economic Prosperity and Names, in: R. Parker (Hg.), Personal Names in Ancient Anatolia, Oxford 2013 (PBA 191), 175-194.
• C. Marek – M. Adak, Epigraphische Forschungen in Bithynien, Paphlagonien, Galatien und Pontos, İstanbul 2016 (Philia Supplements 2).
• B. H. McLean, An introduction to Greek epigraphy of the Hellenistic and Roman periods from Alexander the Great down to the reign of Constantine (323 B.C.-A.D. 337), Ann Arbor 2002.
• E. Olshausen, Griechische Grabinschriften der Kaiserzeit im Museum von Samsun, EpigrAnat 9, 1987, 81-95, Taf. 7-10.
• E. Olshausen, Bericht über die epigraphische Landesaufnahme im Samsun İli 1989, AST 8, 1990, 247-249.
• E. Olshausen – J. Biller, Historisch-geographische Aspekte der Geschichte des Pontischen und Armenischen Reiches. Teil 1: Untersuchungen zur historischen Geographie von Pontos unter den Mithradatiden, Wiesbaden 1984 (Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, 29/1).
• H. S. Öztürk, Nikaia’dan Yeni Yazıtlar IV: İznik Arkeoloji Müzesi (Bursa). New inscriptions from Nicaea IV: Iznik Archaeological Museum (Bursa), Cedrus 1, 2013, 293-298.
• W. Peek, Attische Inschriften. Nachträge und Verbesserungen zu IG. I2. II2, MDAI(A) 67, 1942, 1-217, Taf. 1-23.
• L. Robert, Études épigraphiques et philologiques, Paris 1938 (Bibliothèque de l’École des Hautes Études 272).
• V. Sauer – E. Olshausen, Mit der städtischen Ära datierte Inschriften aus Neoklaudiopolis (Vezirköprü/Samsun İli, Türkei), EpigrAnat 51, 2018, 125-145.
• V. Sauer – E. Olshausen, Grabflüche aus Neoklaudiopolis (Vezirköprü/Samsun İli, Türkei), EpigrAnat 52, 2019, 143-166.
• V. Sauer – E. Olshausen, Die Tätigkeit in Landwirtschaft und Staat als Tugend. Grabinschriften aus Neoklaudiopolis (Vezirköprü/Samsun İli, Türkei), EpigrAnat 53, 2020, 141-162.
• V. Sauer – E. Olshausen, Schutz durch Strafandrohung. Grabinschriften aus Neoklaudiopolis (Vezirköprü/Samsun İli, Türkei), EpigrAnat 54, 2021 (im Druck).
• W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen, Berlin 1904 (Abhandlungen der Akademie der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Philologisch-Historische Klasse. Neue Folge 5.5).
• E. Schwyzer, Griechische Grammatik. Bd. 1: Allgemeiner Teil. Lautlehre, Wortbildung, Flexion; Bd. 2: Syntax und syntaktische Stilistik (vervollständigt und herausgegeben von Albert Debrunner), München 1939/1950 (Handbuch der Altertumswissenschaft II.1.1 und 2).
• H. Solin – O. Salomies, Repertorium nominum gentilium et cognominum Latinorum, Hildesheim u.a. Editio nova, addendis corrigendisque augmentata, 1994 (Alpha-Omega. Reihe A, Lexika, Indizes, Konkordanzen zur klassischen Philologie 80).
• S. L. Sørensen, Imperial Priests in Neoklaudiopolis, EpigrAnat 46, 2013, 176-180.
• G. Staab, Gebrochener Glanz. Klassische Tradition und Alltagswelt im Spiegel neuer und alter Grabepigramme des griechischen Ostens, Berlin, Boston 2018 (Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte 130).
• A. Temür – D. Yiğitpaşa, Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2019 Yüzey Araştırması ve Envanter Çalışmaları. Neoklaudiopolis Ancient City and Territory 2019 Surveys and Inventory Studies, in: History Studies 12.6, 2020, 2867-2894.
• P. Thonemann, Close-kin marriage in Roman Anatolia, CCJ 63, 2017, 143-166.
• M. Waelkens, Die kleinasiatischen Türsteine. Typologie und epigraphische Untersuchungen der kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheintür, Mainz 1986.
• E. L. Wheeler, Roman fleets in the Black Sea: Mysteries of the Classis Pontica, in: AClass 55, 2012, 119-154.