Termessos’tan Dioteimos için Agonistik Yazıt

Yıl 2025, Cilt: 30, 71 - 78, 11.11.2025

Hüseyin Sami Öztürk , Ferit Baz

https://doi.org/10.37095/gephyra.1743309

Öz

Bu makalede, Termessos’tan Artemon oğlu Dioteimos’a ait yeni bir agonistik yazıt tanıtılmaktadır. Söz konusu yazıt Ferit Baz tarafından 2010 yılında Termessos kentinde yürütülen yüzey araştırmaları sırasında sütunlu caddede keşfedilmiştir. Yazıtta çocuklar kategorisindeki güreş müsabakasında zafer kazanmış olan, Artemon oğlu Dioteimos ile probulos Hermaios’un adı geçmektedir. Yazıt, Heberdey’ın stemma’sına göre, probulos Hermaios’un VII. nesil olarak geçmesinden ötürü yak. MS 180 yılına tarihlenmektedir. Kentte anıtlar dikmek için en ünlü yer (locus celeberrimus) sütunlu cadde görünmektedir ve zafer kazanan güreşçilerin de anıtları buraya dikilmiştir. Heykel kaidesinin en ilginç durumu, yazıtlı yüzeyin caddeye doğru yönlendirilmemiş olmasıdır. Yazıtlı yüzey yan taraftaki diğer mimari unsurlara doğru bakmaktadır. Dolayısıyla heykelin kaidesi antik dönemde bilinmeyen nedenlerle yan tarafa doğru çevrilmiştir. Bu döndürülmüş durumda yazıtın görülmesi ve okunması zordur. Termessos’taki sütunlu cadde ve çevresindeki yazıtların çoğu in situ olduğu için bu durum alışılmışın dışında bir durum oluşturmaktadır. Heykelin kaidesi muhtemelen orijinal yerindedir. Ancak bu yan tarafa döndürülmeyle onurlandırma anıtının temsili değeri önemli ölçüde azalmış olmalıdır. Öte yandan, Termessoslular heykellerinin ve kaidelerinin görsel varlığının öneminin farkında olmalıydılar. Kaidenin bu şekilde döndürülmüş olması, Termessos’ta sütunlu cadde üzerinde kaidelerin dikilme ve konumlandırılmalarında bazı değişiklikler yapılmış olma ihtimalini düşündürtmektedir. Bu durumu her zaman göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
Çevirisi: Philotas oğlu Artemon’un oğlu Dioteimos, Oples oğlu, Moles oğlu Hermaios oğlu Moles’in oğlu Moles’in cömertliği sayesinde, kendi oğlu Hermaios adına ilk kez düzenlenen çocuklar arası güreş yarışmasında ödül kazandığı için (onurlandırıldı); Masas oğlu Hermaios oğlu Mousaios’un oğlu probulos Hermaios’un zamanında.

Anahtar Kelimeler

Heykel , Onurlandırma Anıtı , Termessos , agon , themis , probulos

A New Agonistic Honorific Inscription for Dioteimos from Termessos

Öz

This article presents a new agonistic inscription belonging to Dioteimos, son of Artemon, from Termessos. Ferit Baz discovered the inscription on the colonnaded street during the epigraphic survey conducted in Termessos in 2017. It mentions the names of Dioteimos, son of Artemon, who won the wrestling competition in the boys’ category, and the proboulos Hermaios. According to Heberdey’s stemma, the inscription is dated to ca. AD 180, as proboulos Hermaios is listed as belonging to the seventh generation. The most famous place in the city to erect monuments was the colonnaded street (as a locus celeberrimus) where the wrestlers also seem to have had favorable locations for their monuments. The most interesting situation of the pedestal is that the inscribed surface is not oriented towards the street. The inscribed surface faces the other architectural elements on the side. It is most likely that the pedestal of the statue was turned on its side in antiquity for unknown reasons. In this rotated state, the inscription is difficult to see and read. This situation is unusual since most inscriptions in and around the colonnaded street in Termessos are in situ. The pedestal of the statue is probably in its original position. However, this sideways rotation must have significantly diminished the representational value of the honorific monument. On the other hand, the Termessians must have been aware of the importance of the visual presence of their statues and their pedestals. The fact that the pedestal has been rotated in this way suggests that there may have been some changes in the erection and positioning of the pedestals on the colonnaded street at Termessos. This situation should always be taken into consideration.

Anahtar Kelimeler

Statue , Honorific Monument , Termessos , agon , themis , proboulos

Teşekkür

We would like to express our gratitude to the Ministry of Culture and Tourism, General Directorate of Cul-tural Heritage and Museums, Department of Excavations and Research, for granting permission to conduct this research. Our sincere thank also goes to Emin Torunlar (2017), who participated in the research on be-half of the Ministry and contributed significantly to the fieldwork. We are also deeply grateful to Mimar Si-nan Fine Arts University Scientific Research Projects Coordination (BAP) for their financial support. Addi-tionally, we extend our heartfelt thanks to Prof. Dr. A. Vedat Çelgin (Emeritus, Istanbul University, Assoc. Prof. Dr. Emre Erten (Istanbul University), and Assoc. Prof. Dr. Filiz Dingil Cluzeau (Istanbul University) for their invaluable comments and guidance. At the same time, we would like to thank Dr. Aykan Akçay for aerial photo and Res. Ass. Mustafa Turan Kaval (MSGSÜ) for arrangements on the photo. We would also like to take this opportunity to thank the editors of Gephyra for their kind assistance in the publication of this article.

Kaynakça

• Arslan, M. – Tüner Önen, N. 2021. “New Honorary Inscriptions from Termessos for Emperor Hadrianus and His Wife Sabina.” Libri 7: 245-252.
• Arslan, M. – Tüner Önen, N. 2022. “Two New Epitaphs from Termessos.” Libri 8: 203-208.
• Arslan, M. – Tüner Önen, N. 2023. “Termessos’tan Ele Geçen İlk Mil Taşı.” in: F. Cluzeau – Ö. Acar – N. Ediz-Okur – V. Taşçı (edd.), Sophron: Güler Çelgin’e Armağan Yazılar. Istanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 63-73.
• Baz, F. 2020. “2018 Yılı Termessos Epigrafik Yüzey Araştırmasının Genel Sonuçları.” AST 37/2: 91-97.
• Baz, F. 2023. “Two New Graves and Some Fragmentary Inscriptions from Termessos.” Libri 9: 91-97.
• Baz, F. 2024a.“Eine Badeanlage für Frauen (gynaikeion balaneion) in Termessos.” ZPE 231: 243-248.
• Baz, F. 2024b. “A New Cult Structure of Artemis and its Altar for Artemis Polias in Termessos.” AClasMed 7: 37-55.
• Baz, F. 2025. “New Honorary and Religious Inscriptions from Colonnaded Street of Termessos.” Libri 11: 131-147.
• Çelgin, A. V. 1997. Termessos Tarihi. Associate professorship diss., Istanbul University.
• Çelgin A. V. 2007. “Termessos Örneği Bağlamında Agon’ların Antik Kent Yaşamındaki Yeri ve Son Epigrafik Araştırmaların Agonistik Yazıt Repertuvarına Katkısı.” Colloquium Anatolicum 6: 27-47.
• Çelgin, A. V. 2023. “Termessos’tan Yeni Onur ve Mezar Yazıtları”. in: F. Cluzeau – Ö. Acar – N. Ediz-Okur – V. Taşçı (edd.), Sophron Güler Çelgin’e Armağan Yazılar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 145-172.
• Çokbankir, N. 2011. “Pamphylia, Lykia, Kilikia ve Pisidia’da Epigrafik Verilerle Roma İmparatorluk Dönemi’nde Atletik Oyunların Finansı.” Olba 19: 307-330.
• Eck, W. 2000. “Latein als Sprache politischer Kommunikation in Städten der östlichen Provinzen.” Chiron 30: 641-660.
• Eck, W. 2014. “Ehrenstatuen als Mittel der öffentlichen Kommunikation in Städten der Provinz Iudaea/Syria Palaestina.” Electrum 21: 107-115.
• Erten, E. 2025. “Eine neue Agdistis-Inschrift aus Termessos und einige Gedanken zum Tempel N6.” Libri 11: 149-169.
• Farrington A. 2008, “ΘΕΜΙΔΕΣ [Themides] and the Local Elites of Lycia, Pamphylia and Pisidia”. in: A. D. Rizakis - F. Camia (edd.), Pathways to Power. Civic Elites in the Eastern Part of the Roman Empire Proceedings of the International Workshop held at Athens. Atina: Scuola Archeologica Italiana di Atene, 241-249.
• Heberdey, R. 1929. Termessische Studien. Wien/Leipzig: Hölder-Pichler-Tempsky.
• Heberdey, R. 1923. “Gymnische und andere Agone in Termessus Pisidiae”. in: W. H. Buckler – W. M. Calder (edd.), Anatolian Studies, presented to Sir William Mitchell Ramsay. London/New York: Manchester University Press, 195-206.
• Heberdey, R. 1934. “Termessos.” RE VA.1: 732-775.
• Kürkçü, M. 2016. “Yeni Bulgular Işığında Termessos Şehirciliğine İlişkin Değerlendirmeler.” Cedrus 4: 127-138.
• Laum, B. 1913. Über griechische und römische Stiftungen. Leipzig: Teubner.
• Tüner Önen, N. – Arslan, M. 2021. “Two New Epitaphs from Termessos.” Libri 7: 227-234.
• Van Nijf, O. 2000a. “Inscriptions and Civic Memory in the Roman East.” BICS 44: 21-36.
• Van Nijf, O. 2000b. “Athletics, Festivals and Greek Identity in the Roman East.” CCJ, 45: 176-200.
• Van Nijf, O. 2010. “Being Termessian: Local Knowledge and Identity Politics in a Pisidian City.” in: T. Whitmarsh (ed.), Local Knowledge and Microidentities in the Imperial Greek World. Cambridge: Cambridge University Press, 163-188.
• Van Nijf, O. 2011. “Public Space and the Political Culture of Roman Termessos.” in: O. M. van Nijf – R. Alston – C. G. Williamson (edd.), Political Culture in the Greek City after the Classical Age. Leuven/Paris/Walpole: Peeters Publishers, 215-242.