Konya Ereğli’den Anadolu Hiyeroglif Yazılı Bir Tarhunza Steli: İVRİZ 2

Yıl 2025, Cilt: 30, 1 - 12, 11.11.2025

Belkıs Dinçol Massimo Poetto Ali Dinçol Hasan Peker

https://doi.org/10.37095/gephyra.1776321

Öz

Bu yazıda İvriz (bugün Aydınkent), Ereğli-Konya’da 1986 yılında bulunan, bugün Ereğli Müzesinde muhafaza edilen, üst kısmı kayıp veya kırık kireçtaşı bir stel üzerinde yer alan MÖ. 8. yüzyıla tarihlindirilen Luvice yazıtın (İVRİZ 2) ilk edisyonu verilmiştir. Yazıtın yazarı I. Muwaharani’nin oğlu Tuwanalı Kral Warpalawa’dır. Metinde İvriz suyunun adının Salusa (Çivi yazılı kaynaklarda Sallusa) olduğu ortaya çıkmıştır. Anadolu Hiyeroglif yazılı Luvice metin, Tarhunza’nın tasviri bulunan ön yüzde (A), arka yüzün üst kısmında (C) ve sağ kenarın üst kısmında (D) yer almakta; ve çoğu tahrip olmuş Fenikece metin ise sol kenar (B), arka yüzün alt kısmı (*C), sağ kenarın alt kısmını kaplamaktadır. Fenikece yazıt muhtemelen Luvice metnin bir kopyası ya da kısaltılmış bir versiyonu olmalıdır.
Yazıtın kırık başlangıç kısmı BOR 1 yazıtında olduğu gibi muhtemelen kral Warpalawa'nın soyu (I. Muwaharani'nin oğlu) ve ünvanlarını (Tuwanalı Kral, Kahraman vs.) içeriyor olmalıdır. İVRİZ 1 anıtındaki "Bağın Tarhunza'sı" tasviriyle benzerlikler gösteren İVRİZ 2'deki tasvir yazıtta "Sallusa'nın (=İvriz Suyu) Tarhunza'sı" olarak tanımlanmıştır. Yazıtın ön yüzde korunmuş kısmı , Sallusa'nın Tarhunza'sının cezalandırıcı ve ödüllendirici bazı eylemlerini içermektedir. Arka yüzde ise Warpalawa sırasıyla muhtemelen hükmü altında olanlara iyi davranmasından; kendisi, annesi ve babası için kurban edilecek sığır, koyun ve keçi mevcudunu arttırmasından; Sallusa'nın Tarhunza'sını (yani İVRİZ 2 stelini) kendisinin diktiğinden ve ona tahsis ettiği yıllık kurbandan bahsetmektedir; ardından yazıtta kurban paylarını vermeyecek, stele çeşitli şekillerde zarar verecek olana karşı bir lanet formülünün koşul kısmı yer almaktadır.
Yazıtın transkripsiyon ve Türkçe çevirisi şu şekildedir:
A1+A2
1. § 1 Tarhunzas=wa zas zanta awira
Bu Tarhunza aşağı geldi,
2. § 2 wa=ada arha marushata
ve onu/onları MARUSHA-dı.
3. § 3 wa=an na kwitaha zila puda hantawatanza
ve ardından hiçbir yerde krallar için onu tutmadı/saklamadı,
4. § 4 wa=ta ...zi ...ta
O ... [...]-ları [...]-dı.
5. § 5 ... ma... arha na...hata
ve o MA...ekmeklerini? NA...HA-dı.
§ 6 [a=wa] zan=pa<=wa> winin iziyari iyan[ta]
Ancak o bu şarabı hazır/el altında bulunduracak .
6. § 7 ... nasa(-)...-sa... pu[ti] zati hantawati zaya
... ve o bu kral için bunları tutacak/saklayacak.
C+D
1. § 8 ...=mu=... /amu...
... bana/beni ben ...
2. § 9 ... ... ... ...-y/zais niwaranis uniti
Kent/kenti... ...’nın çocuğu tanıyacak/bilecek.
§ 10 amu=pa=wa tanimanza waliyaha
Ancak herkese iyi davrandım.
§ 11 ...
...
3. § 12 ...=ta watni ... amu iziha
... ülkede ... kentini ... ben yaptım.
§ 13 wawinzi=wa=ta *mizrinzi/mizriyanzi amu iyanta iziyaha
Muhteşem sığırları, ben hazır/el altında bulundurdum ,
§ 14 hawinzi=wa=ta urinzi amu iziha
koyunları pek çok, ben yaptım.
§ 15 tahwinzi urinzi amu iziha
keçileri pek çok, ben yaptım.
4. § 16 iziha?=wa=mu=ta amu Warpalawas Tuwanawanis hantawatis
Ben Tuwanalı kral Warpalawa, kendim için,
§ 17a tati=wa=mu=ta Muwaharani
babam Muwaharani için,
§ 17b anati=pa=wa=mu=ta L476-walati
ve de annem ...-walati için § 16 ben yaptım (=hazır/el altında bulundurdum)
§ 18 a=wa zan Salusasin Tarhunzan amu tuwaha
Ve Salusa nehrinin bu Tarhunza’sını ben diktim.
5. § 19 wa=tu tatarhalin usin nuwinza 1 wawin=ha pipasawi
ve ona her TATARHALI yılında 1/9 (pay) ve bir sığır vereceğim.
§ 20 hantawatin=pa=wa=ta kwis arha paskui
Kim kralı ihmal ederse,
§ 21 warin na iziri
(ve) destek yapmazsa,
§ 22 pita=ha=wa=tu na piya
ve de ona (arazi) paylarını vermezse,
§ 23 wa=tu=ta Tarhunzas harama tarpiti
Onu bu Tarhunza korkunç bir şekilde çiğneyecek.
§ 24 hantawatis=pa=wa=ara=ta kwis [anta tu]piti
Ancak hangi kral onu/onları/bunu/bunları yağmalarsa,
6. § 25 ... ] Salusasin Tarhunzan [...
... bu ] Salusa nehrinin Tarhunza’sını [... -sa,
§ 26 ... Kumarmasin Tiparisin
... Tahıl ve Şarap tanrısının ...-nı... …-rsa,
§ 27 | za=pa=wa=ta aramanza kwis arha walai zati waniti
kim bu steldeki bu adı silecek olursa,
§ 28 nipa=wa=ta arha kwiha kwansai
veya bir şey kazıyacak olursa,
7. § 29 nipa=wa=ara ARHA maru(wa)ti
veya onu MARU-rsa,
§ 30 nipa=wa=ara zanta itiri
veya onu yok ederse,
§ 31a nipa=wa=ara nawa zasi alanza arha saniti
—ya da onun bu yerini bozmayacak,
§ 31b nipa=wa=ara na zida PUGNUS-sati
—veya da ardından onu çökertmeyecek.
§ 32 nipa=wa=ta amu ...
ya da bana ...

Anahtar Kelimeler

Geç Hitit Krallıkları , İvriz , Tabal , Anadolu Hiyeroglif Yazısı , Luvice

An Anatolian Hieroglyphic Inscription on a Stele of Tarhunza from Ereğli (Konya): İVRİZ 2

Öz

In this article, the first edition of an unpublished Luwian inscription (İVRİZ 2) on a lower part – upper part lost or destroyed – of limestone stele, which was found in İvriz (today Aydınkent), Ereğli-Konya in 1986, now kept in Ereğli Museum, of the 8th century BCE is presented. The author of the inscription is Warpalawa, Tuwanean King, son of Muwaharani I. It was revealed in the text that the name of İvriz spring was Salusa (Sallusa in cuneiform sources). The Anatolian hieroglyphic Luwian text occupies on the obverse (A) in front of the Tarhunza relief, on the upper half of the reverse (C) and upper part of the right narrow side (D) of the stele and the badly damaged Phoenician text covers the left side (B), lower part of reverse (*C) and lower part of right narrow side (*D). The Phoenician inscription presumably bilingual to the Luwian text or its shorter version.

Anahtar Kelimeler

Late Hittite Kingdoms , İvriz , Tabal , Anatolian Hieroglyphs , Luwian

Kaynakça

• Beckman G. 1999. Hittite Diplomatic Texts. Atlanta: Scholars Press.
• Dinçol, B. 1994. “New archaeological and epigraphical finds from Ivriz: a preliminary report.” Tel Aviv 21: 117-128.
• Friedrich, J. – Kammenhuber, A. 2014. Hethitisches Wörterbuch Band IV: I Lieferung 22. Heidelberg: Universitätsverlag Winter.
• Goedegebuure, P. 2019. “The Hieroglyphic Luwian Signs *128 (AVIS ‘BIRD’) = waX and *30 = HAPA.” In: A. Süel (ed.), Acts of the Ninth International Congress of Hittitology, Cilt 1, Çorum: T.C. Çorum Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 295-316.
• Güterbock, H.G – Hoffner, H.A. – Van Den Hout, T.P.J. (edd.) 2005. The Hittite Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. Volume Š. Fascicle 2 šaptamenzu to -ši-. Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago.
• Güterbock, H.G – Hoffner, H.A. (edd.) 1989. The Hittite Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago L-N. Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago.
• Hawkins, J.D. 2000. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Volume I. Inscriptions of the Iron Age. Berlin – Boston: Walter de Gruyter.
• Hawkins, J.D. 2024. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Volume. III: Inscriptions of the Hittite Empire and New Inscriptions of the Iron Age. Berlin – New York: Walter de Gruyter.
• Laroche, E. 1971. Catalogue des textes hittites, Paris: Klincksieck. And its supplements Laroche, E. 1972. “Catalogue des textes hittites. Premier supplément.” Revue hittite et asianique 30: 94-133 and Laroche, E. 1973. “Ouvrages reçus.” Revue hittite et asianique 33: 63-71. See now, S. Košak – G.G.W. Müller – S. Görke – Ch.W. Steitler, hethiter.net/: CTH (2025-01-28) Melchert, H.C. 2007. “The Borders of Tarhuntassa Revisited.” In: M. Alparslan – M. Doğan-Alparslan – H. Peker (edd.), Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan VITA Festschrift in Honor of Belkıs Dinçol and Ali Dinçol. İstanbul: Ege Yayınları, 507-513.
• Melchert, H.C. 2011. “Enclitic subject pronouns in Hieroglyphic Luvian.” Aramazd 6/2: 75-77.
• Melchert, H.C. 2016. “New Luvian Verb Etymologies.” In: H. Marquardt – S. Reichmuth – José Virgilio García Trabazo (edd.), Anatolica et Indogermanica. Studia linguistica in honorem Johannis Tischler septuagenarii dedicata. Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck, 203-212.
• Melchert, H.C. 2024. A Dictionary of Cuneiform Luvian. Ann Arbor – New York: Beech Stave Press.
• Payne, A. 2018. “Determination in the Anatolian Hieroglyphic Script: The Late 10th and Early 9th Centuries BC.” Altorientalische Forschungen 45(1): 102–121.
• Peker, H. 2022. Hiyeroglif Yazılı Belgeler 1: Geç Hitit Karkamış Krallığı Yazıtları. Bologna: Ante Quem.
• Peker, H. 2023. “A New Funerary Stele from Karkemish and New Values for Some Anatolian Hieroglyphic Signs.” Belleten 87/309: 357-383.
• Peker, H. 2024. “Notes on Anatolian Hieroglyphic Materials 2.” Nouvelles Assyriologiques Brèves et Utilitaires 2024/2: 67-70.
• Poetto, M. 2002. “Intorno al pittogramma luvio geroglifico 197.” In: L. Gordesiani (ed.), Gregor Giorgadze von Kollegen und ehemaligen Studenten zum 75. Geburtstag gewidmet. Sprache und Kultur 3, Staatliche Ilia Tschawtschawadse Universität Tbilisi für Sprache und Kultur. Tbilisi: Institut zur Erforschung des westlichen Denkens, 98-99.
• Puhvel, J. 1991. Hittite Etymological Dictionary 3. Words beginning with H. Trends in Linguistics. Documentation 14. Berlin – New York: Mouton de Gruyter.
• Röllig, W. 2013. “Die phönizische Inschrift der Reliefstele von Ivriz, Türkei.” In: O. Loretz – S. Ribichini – W.G.E. Watson – J. Â. Zamora (edd.), Ritual, Religion and Reason. Studies in the Ancient World in Honour of Paolo Xella. Münster: Ugarit Verlag, 311-320.